Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

Spis treści

Str.

Wstęp                             3             

Rozdział pierwszy

1. Rynek wtórny i pierwotny                             5

1.1.       Charakterystyka rynku wtórnego                             5

1.2.       Charakterystyka rynku pierwotnego                             8

1.3.       Podział rynku                             10

Rozdział drugi

2. Akcje i obligacje na rynku wtórnym i pierwotnym                             14

2.1.  Pojęcie i rodzaje akcji                             14

2.2.  Emisja akcji                             20

2.3.  Dynamika rynku akcji                             25

2.4.  Pojęcie, rodzaje i podział obligacji                             26

2.5.  Emisja i funkcje obligacji                             34

2.6.  Obligacje na polskim rynku finansowym                             41

Rozdział trzeci

3. Polska giełda papierów wartościowych                             52

    3.1.  Pojęcie i organy giełdy                             52

    3.2.  Uczestnicy giełdy                             57

    3.3.  Rodzaje zleceń giełdowych i wskaźniki obrotu giełdowego                             61

Zakończenie                             66

Spis rysunków i tabel                             67

Bibliografia                             68

Wstęp

            Giełda Papierów Wartościowych w rozwiniętych gospodarkach jest podstawowym elementem rynku kapitałowego. Stanowi jego nieodłączną część
i jest domeną rynku wtórnego i pierwotnego. Spełnia ich główne funkcje, mobilizuje, transformuje i ocenia kapitał. W Polsce Giełda Papierów Wartościowych
w ostatnich latach bardzo się rozwinęła, a inwestorzy zdobyli nowe doświadczenia, dzięki czemu inwestorzy zagraniczni są zgodni, że polski rynek kapitałowy jest bezpieczny i wiarygodny. Niektórzy uważają, że jesteśmy najlepszymi partnerami w tej dziedzinie we wschodniej części  Europy. Jesteśmy lepiej postrzegani przez inwestorów zagranicznych niż Węgry czy Czesi, czego nigdy nie było. Obrót papierami wartościowymi na giełdach jest bardzo ważny dla dalszego rozwoju gospodarki państwa, dzięki temu i całemu rynkowi kapitałowemu państwo normalnie może funkcjonować. Poziom międzynarodowy osiągnęliśmy dzięki wysokim wymogom dotyczących oceny przedsiębiorstwa i jego wiarygodności.

            Celem pracy jest przestawienie akcji i obligacji na rynku wtórnym
i pierwotnym polskiej giełdy papierów wartościowych, ich funkcje i emisja.

           Praca oprócz wstępu i zakończenia zawiera trzy rozdziały, których układ został określony poprzez wyodrębnienie poszczególnych zagadnień.

W rozdziale pierwszym przedstawiono  charakterystykę rynku pierwotnego i wtórnego, opisane zostały również funkcje i podział rynku.

           Rozdział drugi to charakterystyka akcji i obligacji, ich podział, funkcje,
a także opisana została emisja i dynamika tychże papierów wartościowych na rynku.

            W rozdziale trzecim znajdują się informacje o polskiej giełdzie papierów wartościowych. Przedstawione zostało pojęcie i organy giełdy, jej uczestnicy
i rodzaje zleceń giełdowych. Są tam również opisane sposoby komunikowania się na giełdzie, dzięki którym inwestorzy dokonują transakcji giełdowych.

           W zakończeniu znajduje się podsumowanie pracy, która ma charakter opisowy. Zawarte w niej wyrażenia teoretyczne były opisane w oparciu o dostępną literaturę, artykuły prasowe, biuletyny informacyjne, a także internet.
Na końcu zamieszczono bibliografię oraz spis tabel i rysunków, które znajdują się w pracy.

Rozdział I

1. Rynek wtórny i pierwotny

1.1. Charakterystyka rynku wtórnego

  Rynek wtórny – ”Jest to rynek finansowy, na którym wcześniej wyemitowane (i zakupione przez nabywców pierwotnych) papiery wartościowe mogą być odsprzedawane[1]”.

  Wtórny rynek papierów wartościowych jest nieodzownym uzupełnieniem rynku pierwotnego, na którym emitenci proponują emitowane przez siebie pa­piery wartościowe. Stronami transakcji są ci inwestorzy (emitent nie jest stroną na rynku wtórnym), którzy sprzedają nabyte wcześniej papiery wartościowe bądź ci, którzy uważają, że nabycie akcji lub obligacji wyemitowanych wcze­śniej, ze względu na przewidywany wzrost ceny na rynku, przyniesie im odpo­wiedni zysk. Rynek wtórny w znacznym stopniu określa możliwości rozwojowe gospodarki. Chociaż na rynku wtórnym emitenci nie zwiększają wielkości swo­ich kapitałów, to ma on dla nich duże znaczenie. Stanowi przede wszystkim źródło informacji. Kształtowanie się kursu akcji, wahania kursu, struktura akcjo-nariatu itp. stanowią podstawowe dane w procesie podejmowania ważnych de­cyzji rozwojowych spółki - emisji nowej serii akcji, nowych obligacji, ustalania

ceny emisyjnej akcji, rodzajów relacji własności itp. Wtórny rynek kapitałowy spełnia trzy ważne funkcje:

Mobilizuje kapitał. W zależności od sposobu i skuteczno­ści działania rynku wtórnego inwestor podejmuje decyzję inwestycji w papiery wartościowe bądź też postanawia ulokować swoje pieniądze w inny, bardziej -jego zdaniem - atrakcyjny sposób. Organizacja rynku oraz wysokość cen akcji wpływają na pojawienie się nowych emisji.

Transformuje kapitał. Kapitał może przybierać różne formy w zależności od sytuacji na rynku i atrakcyjności poszczególnych lokat.

Ocenia kapitał. Każdy emitent - w momencie wprowadzania papierów wartościowych na rynek - określa warunki, jakie wiążą się z emisją. W przypadku akcji spółki jest to przede wszystkim cena emisyjna, po której in­westorzy kupują akcje. Ocena wysokości ceny emisyjnej jest szczególnie trudna w przypadku pierwszej emisji publicznej. „Często cena emisyjna nie odpowiada - określonej później, bezpośrednio po zakończeniu emisji - cenie rynkowej ak­cji. Gdy cena akcji na rynku wtórnym przewyższy emisyjną, oznacza to, że akcje sprzedano zbyt tanio i korzyści odnieśli ci inwestorzy, którzy kupili je na rynku pierwotnym.”[2] Straciła natomiast spółka emitująca akcje, ponieważ mogła ustalić cenę emisyjną na wyższym poziomie, a inwestorzy też kupiliby akcje. W przy­padku odwrotnym, kiedy cena emisyjna okaże się wyższa od giełdowej, straty bezpośrednie ponoszą inwestorzy, którzy kupili akcje na rynku pierwotnym. Zy­skuje spółka, ponieważ kapitał zasilający ją był wyższy. Zysk ten należy jednak oszacowywać ostrożnie, ponieważ straty poniesione przez inwestorów mogą się negatywnie odbić na odbiorze spółki na rynku i ewentualnie zmniejszyć za­interesowanie kolejną emisją akcji. Prawdopodobieństwo nieprawidłowego określenia ceny emisyjnej jest mniejsze, gdy podwyższa kapitał spółka notowa­na na giełdzie, ponieważ cena ta dla kolejnej emisji będzie kształtować się bli­sko poziomu ceny giełdowej.

Do rynku wtórnego zaliczamy tzw. pierwszą ofertę publiczną. Oznacza ona oferowanie przez wprowadzającego nabycia praw z wcześniej wyemitowanych papierów wartościowych. Wprowadzającym papiery wartościowe do publiczne­go obrotu są osoby będące ich właścicielami, występujące z wnioskiem o dopu­szczenie tych papierów do publicznego obrotu. Wprowadzającym mogą być:

Minister Skarbu Państwa (reprezentujący Skarb Państwa), osoba prawna, jak
i osoba fizyczna. Na rynku w Polsce występuje szereg spółek wprowadzonych do publicznego obrotu w takim trybie. Pierwszą publiczną ofertę, z prawnego punktu widzenia, należy zaliczyć do rynku wtórnego. Cena sprzedaży akcji może być w związku z tym niższa od war­tości nominalnej (tak było w przypadku wprowadzania akcji spółki Sokołów czy Banku Rozwoju Eksportu). Z punktu widzenia techniki sprzedaży akcji oferta ta­ka jest rozprowadzana tak samo jak emisje na rynku pierwotnym.

„Rynek wtórny dzieli się na kilka segmentów, potrzebnych do jego właściwe­go funkcjonowania. Podział ten dokonywany jest ze względu na zasięg obrotów poszczególnymi papierami wartościowymi. Papiery wartościowe nie znajdujące  się w publicznym obrocie mają naj­węższy zasięg. Mogą one znajdować się jedynie w obrocie prywatnym, rozu­mianym jako nabywanie i sprzedaż paserów wartościowych między inwestorami, z pominięciem nie tylko giełdy, ale również możliwości wykorzystania środ­ków masowego przekazu. Obrót papierami wartościowymi na rynku prywat­nym dotyczyć może także papierów wartościowych znajdujących się w publicz­nym obrocie, gdy obrót nimi dokonuje się
z pominięciem domu maklerskiego.”[3] Transakcje takie mogą być dokonane jedynie wówczas, gdy stronami są bezpo­średnio osoby fizyczne. W praktyce transakcje na rynku prywatnym dokonywa­ne są między inwestorami, którzy się znają: są akcjonariuszami tej samej spółki, spotkali się, zanim doszło do uzgadniania warunków transakcji, są krewnymi. Obrót prywatny dotyczy także papierów wartościowych wszystkich tych podmiotów, które nie otrzymały bądź nie występowały o zgodę do Komisji Pa­pierów Wartościowych i Giełd na dopuszczenie papierów wartościowych do pu­blicznego obrotu.

1.2. Charakterystyka rynku pierwotnego

      Rynek pierwotny –” Jest to rynek finansowy, na którym przedsiębiorstwa i agencje rządowe zaciągające pożyczki sprzedają nabywcom pierwotnym pierwsze emisje papierów wartościowych takich jak akcje lub obligacje[4]”. Na rynku pierwotnym następuje sprzedaż nowych emisji papierów warto­ściowych przez emitenta tym inwestorom, którzy ocenili, iż inwestycja w papie­ry emitenta jest korzystną lokatą oszczędności. W publicznym obrocie nabywa­nie papierów wartościowych nowych emisji proponowane jest przez emitenta bądź subemitenta usługowego, natomiast zawiązanie spółki w drodze po raz pierwszy dokonanej emisji akcji - przez założycieli spółki. Na rynku pierwotnym rozróżnia się dwa rodzaje ofert:

- publiczną

- niepubliczną.

Oferta publiczna - zgodnie z ustawą - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, występuje wówczas, gdy do proponowania nabycia, nabywania,  przenoszenia praw z emitowanych w serii papierów wartościowych wykorzystuje się środki masowego przekazu, albo gdy proponowanie nabycia  skierowane jest do więcej niż 300 osób lub nie oznaczonego adresata.

Oferta niepubliczna - występuje wówczas, gdy proponowanie nabycia pa­pierów wartościowych skierowane jest do mniej niż 300 oznaczonych adresa­tów, akcje są udostępniane pracownikom w procesie prywatyzacji lub propo­nuje się nabycie akcji w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa w ilości nie mniejszej niż 10% akcji dla jednego nabywcy.

„Ustawa wyłącza z publicznego obrotu akcje, które spotka oferuje dotychcza­sowym akcjonariuszom na podstawie prawa poboru. Każdy podmiot uprawniony do emisji poszczególnych rodzajów papierów wartościowych może emitować je wielokrotnie. Ustawa stanowi, iż emitent  mo­że wprowadzać nowo emitowane papiery wartościowe do publicznego obrotu tylko za pośrednictwem domu maklerskiego.”[5] W zależności od rynku kapitałowego w poszczególnych krajach, rola takie­go domu maklerskiego jest aktywna, gdy jest on gwarantem emisji, lub pasyw­na, gdy nie biorąc odpowiedzialności za powodzenie emisji, jest wyłącznie po­średnikiem między emitentem a inwestorem. Ustawa wprowadza pojęcia subemisji usługowej oraz subemisji inwestycyjnej:

„W subemisji usługowej podmiot lub podmioty tworzące konsorcjum emisyjne nabywają emitowane papiery wartościowe na masę własną, podejmu­jąc ryzyko ekonomiczne związane z emisją, a następnie proponują ich nabycie w publicznej ofercie, zgodnie z warunkami zawartymi w prospekcie emisyjnym. Emitent
w takim układzie otrzymuje należny mu kapitał z tytułu emisji, liczony jako iloczyn ceny emisyjnej akcji i ich liczby, pomniejszony o należną subemitentowi prowizję. W takiej metodzie oferowania papierów wartościowych rola subemitenta jest aktywna, ponieważ proponowanie akcji po cenie istotnie odbie­gającej od ceny, jaka zostanie określona na rynku wtórnym, naraża go na utra­tę profesjonalizmu.”[6] Zbyt niska cena emisyjna oznacza, że emisja zostanie szyb­ko sprzedana, a na wzroście ceny na rynku wtórnym zarobią inwestorzy, którzy nabyli akcje od subemitenta, i że wpływ środków pieniężnych do emitenta jest niższy od możliwego do osiągnięcia. Rynek byłby skłonny zaakceptować wyższą cenę emisyjną. Zbyt wysoka cena daje wprawdzie wyższe wpływy z emisji do emitenta, ale oznacza straty dla subemitenta oraz dla inwestorów. Nie sprzeda­ną część emisji w ofercie pierwotnej subemitent uplasuje ze stratą na rynku wtórnym. Inwestorzy, którzy nabędą akcje w emisji pierwotnej, nie uzyskają, często przez długi czas, zysku z tytułu wzrostu cen na rynku wtórnym, ponie­waż cena na tym rynku utrzymywać się będzie poniżej ceny emisyjnej. W praktyce sytuacja taka oznacza również pośrednią stratę emitenta, ponieważ inwe­storzy nie będą zainteresowani inwestycją w akcje spółki, które przyniosły wcze­śniej straty. W pewnym sensie obarczą za te straty również emitenta. Dlatego też prawidłowo ustalona cena emisyjna przez subemitenta usługowego nie po­winna różnić się od ceny debiutu na rynku wtórnym więcej niż o 20%.

W subemisji inwestycyjnej dom maklerski lub inne podmioty wchodzące
w skład konsorcjum emisyjnego mają podpisane umowy z emitentem na naby­cie nie uplasowanej w trakcie emisji pierwotnej części proponowanej emisji. Można powiedzieć, że w tym przypadku podmiot lub konsorcjum stanowią ubezpieczycieli emisji.

...