Postępowanie naprawcze, likwidacyjne.doc

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

Postępowanie naprawcze, postępowanie

likwidacyjne, proces upadłości, postępowanie

układowe

SPIS TREŚCI

    I.  Wprowadzenie ............................................................................................. 3

   II.  Postępowanie naprawcze ............................................................................ 4

  III.  Postępowanie likwidacyjne ........................................................................  7

  IV.  Proces upadłości ......................................................................................... 12

   V.  Postępowanie układowe .............................................................................. 21

         Bibliografia ................................................................................................. 24

I.   WPROWADZENIE

Proces budowy wielosektorowej gospodarki rynkowej przywraca znaczenie praktyczne prawie zapomnianym, międzywojennym aktom prawnym dotyczą­cym postępowania upadłościowego i układowego. Cechą bowiem charaktery­styczną gospodarki rynkowej jest - w pewnym uproszczeniu - powstawanie jednych i rozwiązywanie innych podmiotów gospodarczych. W tym swoistym ruchu uczestniczą nie tylko małe podmioty gospodarcze, ale także prowa­dzące działalność gospodarczą dużych rozmiarów. Wiele z nich rozwiązuje się w wyniku postępowania upadłościowego w związku z trwałą niewypłacalnością.

Upadłość nie cechowała podmioty gospodarcze funkcjonujące w poprzed­niej formacji ustrojowej, zwłaszcza zwane jednostkami gospodarki uspołecz­nionej. Upadłość bowiem nie wchodziła w zasadzie w rachubę głównie ze względu na nakazowo - rozdzielczy system gospodarowania polegający na sta­łej ingerencji czynnika administracyjnego w proces gospodarczy i "ratowania" przed bankructwem niekiedy wyjątkowo nieefektywnych podmiotów gospodar­czych różnego rodzaju dotacjami budżetowymi, tanimi kredytami itp. Stąd też postępowanie upadłościowe, czy układowe poszło na wiele lat w zapomnienie. Tylko w niewielkim zakresie wszczynano postępowanie upadłościowe w gos­podarce spółdzielczej, w stosunku do niektórych spółdzielni.

Definitywne odejście od tego systemu gospodarczego na rzecz gospo­darki rynkowej przesądza o mechanizmach tworzących pożądaną konkurencję w rynku. Jest ona weryfikatorem podmiotów gospodarczych właśnie na mało użyteczne i rozwojowe. Pierwsze bankrutują, drugie oczekuje rozkwit. Oczywiście sytuacja zmienia się w wyniku rozwoju gospodarczego. Bankructwo części podmiotów wywołuje oczywiście odpowiednie skutki. W makroskali następuje pożądana alokacja kapitału z jednych gałęzi i dziedzin gospodarki do innych, zgodnie z sytuacją w rynku. Z drugiej jednak strony bankructwo otwiera problem zaspokajania wierzytelności, często dużej wartości, decydujących o egzystencji podmiotów gospodarczych będących wierzycielami.

II.   POSTĘPOWANIE NAPRAWCZE

W stosunku do przedsiębiorstw, które prowadzą działalność gospo­darczą ze stratą lub w których zysk po opodatkowaniu nie wystarcza na zapłacenie dywidendy obligatoryjnej może być wszczęte postępowanie naprawcze. Sposób jego prowadzenia określony jest w ustawie o pp. w art. 65-74 .

Głównym motywem ekonomicznym, wskazującym na potrzebę prze­prowadzenia postępowania naprawczego jest zagrożenie interesów Skarbu Państwa w zakresie pobierania dochodów budżetowych, przede wszystkim z tytułu dywidendy. Trudności ze spłatą dywidendy są bo­wiem sygnałem świadczącym o nieefektywnym wykorzystaniu majątku przedsiębiorstwa. Zmiana tego stanu rzeczy wymaga w pierwszym rzędzie usprawnienia zarządzania przedsiębiorstwem.

W tym celu organ założycielski, działając w interesie państwa jako właściciela przedsiębiorstwa ustanawia nad nim zarząd komisaryczny. Ustanowienie takiego zarządu następuje w porozumieniu z Ministrem Fi­nansów. Od decyzji organu założycielskiego w tej sprawie nie przysługu­je sprzeciw.

Zarząd komisaryczny ustanawia się na czas oznaczony, przy czym w razie potrzeby czas ten może zostać wydłużony. Ustanowienie za­rządu komisarycznego podlega wpisowi do rejestru. Zarząd komisarycz­ny sprawowany jest przez osobę wyznaczoną przez organ założycielski. Na osobę tą przechodzą kompetencje organów przedsiębiorstwa.

Innymi słowy – wydanie przez organ założycielski zarządzenia w sprawie ustanowienia zarządu komisarycznego pociąga za sobą rozwiązanie organów przedsiębiorstwa oraz odwołanie dyrektora przedsiębiorstwa.

Osoba powołana przez organ założycielski do sprawowania zarządu komisarycznego zobowiązana jest do opracowania programu naprawy przedsiębiorstwa oraz przedstawienia go temu organowi w celu zatwierdzenia.

W trakcie realizacji programu naprawczego konieczne jest przedstawienie organowi założycielskiemu co trzy miesiące sprawozdania z postępu prac. W przypadku, kiedy realizacja programu naprawczego nie przynosi oczekiwanych rezultatów w zakresie poprawy gospodarki przedsiębiorstwa organ założycielski może uchylić  zarząd komisaryczny oraz podjąć decyzję o likwidacji przedsiębiorstwa.

Postępowanie naprawcze jest więc w praktyce próbą niedopuszczenia do likwidacji przedsiębiorstwa oraz zapobieżeniem związanym z likwidacją  niekorzystnym skutkom ekonomicznym, finansowym oraz społecznym. Należy podkreślić, że często jednym z elementów postępowania naprawczego jest postępowanie układowe, pozwalające na pewne osłabienie i rozłożenie w czasie rygorów spłacania wierzytelności przedsiębiorstwa.

Jest sprawą oczywistą, że skuteczność postępowania naprawczego zależy od jakości opracowanego programu naprawy przedsiębiorstwa. Generalnie program ten powinien wskazywać drogi i sposoby poprawy efektywności wykorzystania majątku państwowego. Za kryterium prawidłowego wykorzystania majątku przyjmuje się przy tym zdolność przedsiębiorstwa do płacenia obligatoryjnej dywidendy. Przedsięwzięcia, składające się na program naprawczy nie mogą jednak sprowadzać się do wypracowania środków pozwalających na zapłacenie bieżącej i zaległej dywidendy, lecz stwarzać trwałe podstawy poprawy sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa w dłuższej perspektywie, zabezpieczając tym samym dalsze płatności zobowiązań wobec Skarbu Państwa i wszystkich innych wierzycieli przedsiębiorstwa.

W związku z powyższym program naprawy powinien uwzględniać:

·         analizę i ocenę stanu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorstwa oraz możliwości jego dalszego rozwoju,

·         propozycje konkretnych działań w sferze zarządzania przedsiębiorstwem, ze szczególnym uwzględnieniem problemów ekonomicznych i organizacyjnych, opracowanych wariantowo dla różnego poziomu nakładów oraz różnego rozłożenia w czasie oczekiwanych efektów tych działań,

·         wskazanie na możliwe do wykorzystania źródła finansowania przedsięwzięć naprawczych.

Podstawowe znaczenie dla opracowania programu naprawczego ma pełna i pogłębiona diagnostyka stanu istniejącego w przedsiębiorstwie, pozwalająca w pierwszym rzędzie sformułować odpowiedź na pytanie, czy pogorszenie stanu przedsiębiorstwa ma charakter trwały, czy też jest efektem przejściowego spiętrzenia trudności. Innymi słowy chodzi o odpowiedź na pytanie, czy wdrożenie programu naprawczego może doprowadzić do skutecznego uzdrowienia przedsiębiorstwa, czy też należy przedsiębiorstwo zlikwidować.

Odpowiedź na te pytania wymaga:

·         oceny przedsiębiorstwa na tle innych przedsiębiorstw o podobnym charakterze, w ujęciu statycznym i dynamicznym, z zastosowaniem służących do tego celu mierników. Ocena taka pozwala na wskazanie obszarów powstania zagrożeń oraz natężenia i kierunku zachodzących zjawisk, np. w zakresie zaopatrzenia, sprzedaży, rentowności produkcji itp.

·         pogłębionej analizy przyczyn stwierdzonych trudności z uwzględnieniem:

·         sytuacji przedsiębiorstwa na rynku, w szczególności w związku z pojawieniem się bariery popytu. Analiza powinna dotyczyć także eksportu, w tym oceny kierunków, relacji cenowych, warunków serwisu itp.

·         źródeł zaopatrzenia i kierunków kooperacji, głównie w aspekcie jakości i kosztów,

·         rentowności produkcji poszczególnych asortymentów w związku z ewentualną potrzebą zmiany struktury produkcji,

·         analizy poziomu i struktury kosztów w celu zbadania możliwości ich obniżki,

·         gospodarki środkami trwałymi i zapasami, w związku z ich najefektowniejszym wykorzystaniem.,

·         oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa przez załatwienie należności i zobowiązań, w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym.

              Sporządzenie tego typu analizy i oceny stanowi niezbędną podstawę merytoryczną do skonstruowania wariantowych pozycji programu naprawczego.

       Generalnie program naprawczy może zawierać propozycje dotyczące zmiany struktury i wielkości produkcji, w tym nowych uruchomień, zmiany kierunków zaopatrzenia i zbytu, łącznie z pozyskaniem nowych odbiorców i dostawców na rynkach krajowych i zagranicznych, zmiany (obniżenia) poziomu i struktury kosztów, także przez wprowadzenie nowych technologii produkcji lub nowych konstrukcji i materiałów, zmiany stanu zasobów i wykorzystania majątku przedsiębiorstwa, głównie przez wyeliminowanie nieefektywnych lub zbędnych składników tego majątku, zmiany struktury lub stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwie.

Istotnym elementem programu naprawczego są także propozycje dotyczące organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem. Mogą one zawierać uzasadnione wskazania co do podziału lub połączenia przedsiębiorstwa, zmiany zasad planowania, sprzedaży i marketingu, polityki technicznej i inwestycyjnej, sposobu finansowania przedsiębiorstwa itp. 

Program naprawczy, oprócz pełnej diagnozy stanu przedsiębiorstwa oraz wynikających z niej konkretnych działań naprawczych winien także zawierać kalkulacje kosztów jego realizacji i wskazanie źródeł ich pokrycia oraz przewidywane efekty jego wdrożenia, uzasadniające poniesione na ten cel koszty.

W tym miejscu należ przypomnieć, że koszty opracowania samego kosztu naprawy ponosi zainteresowane przedsiębiorstwo.

Natomiast co do źródeł finansowania realizacji naprawy programu, to możne tu wykorzystać:

·         środki budżetu państwa wydzielone na ten cel w ustawie budżetowej,

·         kredyty bankowe,

·         środki własne przedsiębiorstwa.

W praktyce, zarówno wykorzystanie środków budżetowych, jak i kredytów bankowych – jako źródeł finansowania procesów naprawczych jest dość ograniczona. Tych pierwszych – ze względu na powszechnie znane trudności budżetowe, tych drugich zaś – z uwagi na znaczne koszty kredytu.

W tych warunkach przedsiębiorstwo powinno starać się pozyskać inne źródła finansowania. Chodzi tu zwłaszcza o : 

·         kredyty zagraniczne,

·         zawieranie spółek z udziałem wspólników krajowych i zagranicznych. W tym przypadku możliwe jest pozyskiwanie nie tylko środków finansowych w formie aportu, ale także dostęp do technologii.

Doraźnym sposobem na uzyskanie środków finansowych może być sprzedaż zbędnego majątku przedsiębiorstwa. Bardziej złożoną i wydłużoną w czasie jest tu droga prywatyzacji. Program naprawczy może wskazywać na celowość prywatyzacji przedsiębiorstwa w różnych formach, a w dalszej kolejności widzieć możliwość emisji obligacji jako źródła zasilania kapitałowego.

Powodzenie postępowania naprawczego jest – jak to uprzedni wspomniano – uzależnione od jakości opracowanego programu naprawczego oraz sprawnego jego wdrożenia. Drugim czynnikiem, posiadającym tu nader istotne znaczenie jest czas. Program naprawczy musi bowiem zostać uruchomiony wtedy, kiedy negatywne zjawiska ekonomiczno – finansowe mają już charakter trwały, ale ich skutki nie zdążyły się jeszcze nawarstwić. Jeśli to nastąpiło, wówczas organ założycielski powinien wydać decyzję o likwidacji przedsiębiorstwa. Wybór pomiędzy naprawą a likwidacją przedsiębiorstwa jest zawsze związany z rachunkiem strat i zysków, jakie towarzyszą obydwu rozwiązaniom, jak również pochodną realizowanej przez państwo polityki przemysłowej.

III. POSTĘPOWANIE LIKWIDACYJNE

                            Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego w oparciu ustawę o przedsiębiorstwach państwowych może być dokonana, gdy:

·         zysk przedsiębiorstwa po uregulowaniu podatków nic wystarcza na opłacenie obligatoryjnej dywidendy,

·         przedsiębiorstwo, które jest zwolnione z płacenia obligatoryjnej dywidendy, prowadzi działalność gospodarczy ze stratą, prawomocnym wyrokiem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną zakazano przedsiębiorstwu działania we wszystkich dziedzinach objętych dotychczasowym zakresem działania, a nie podjęło ono działalności w innej dziedzinie,

·         z wnioskiem o likwidację zwróci się zarząd komisaryczny przedsiębiorstwa,

·         ponad połowę wartości majątku przedsiębiorstwa stanowią udziały, inne tytuły uczestnictwa w spółkach lub obligacje albo składniki oddane do używania osobom trzecim na podstawie umów prawa cywilnego.

Z chwilą postawienia przedsiębiorstwa w stan likwidacji, organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa i wyznacza likwidatora, który do zakończenia likwidacji zarządza mieniem likwidowanego przedsiębiorstwa. Równocześnie ulegają rozwiązaniu organa samorządu załogi przedsiębiorstwa. Likwidator wykonuje prawa i obowiązki dyrektora przedsiębiorstwa w zakresie niezbędnym do zakończenia działalności przedsiębiorstwa.

Upłynnienie środków obrotowych, zagospodarowanie środków trwałych i zaspokojenie wierzytelności, realizowane jest przez likwidatora na zasadach określonych w przepisach o upadłości.

Środki pieniężne uzyskane w wyniku zbycia składników mienia przedsiębiorstwa i pozostałe po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli oraz mienie pozostałe po likwidacji przedsiębiorstwa podlega przekazaniu do dyspozycji organu założycielskiego.

Organ założycielski, działając w imieniu Skarbu Państwa, może po wykreśleniu przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw państwowych, pozostałe po likwidacji mienie lub jego część wnieść do spółek lub sprzedać.

Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego na podstawie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych tzw. prywatyzacja likwidacyjna:

·         przygotowana jest przez organ założycielski i wymaga uzyskania zgody Ministra Przekształceń Własnościowych,

·         polega na realizowaniu zaakceptowanego programu likwidacji w celu prywatyzacji,

·         dotyczy w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw w dobrym stanie finansowym.

Organ założycielski może zlikwidować przedsiębiorstwo państwowe w celu:

·         sprzedaży,

·         wniesienia do spółki,

·         oddania na czas oznaczony do odpłatnego korzystania z całości lub zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa,

przy czym te trzy sposoby zadysponowania mieniem mogą być stosowane równolegle w stosunku do mienia jednego przedsiębiorstwa.

Nie jest możliwe zlikwidowanie przedsiębiorstwa w celu prywatyzacji, a następnie przekazanie jego mienia gminie lub pozostawienie do dyspozycji Skarbu Państwa.

Rozwiązanie i likwidacja spółki jawnej następuje w sposób określony w dziale IX, rozdziale V kodeksu handlo­wego - art. 112-140.

Przyczynami powodującymi rozwiązanie spółki jawnej są:

·         przyczyny przewidziane w umowie spółki,

·         zgoda wszystkich wspólników,

·         ogłoszenie upadłości spółki,

·         śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,

·         wypowiedzenie,

·         wyrok sądowy.

W wyniku zaistnienia przyczyny rozwiązania spółki jawnej, odbywa się jej likwidacja, chyba że wspólnicy ustalą inny sposób zakończenia jej działalności, tzn. likwidacja nie ma charakteru obligatoryjnego.

Likwidatorami spółki są wszyscy wspólnicy, którzy mogą rów­nież jednomyślnie powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, albo osoby spoza swego grona, natomiast spad­kobiercy wspólnika powinni wskazać spółce do wykonywania swych praw jedną osobę, a na miejsce wspólnika upadłego wchodzi zarządca masy upadłości.

Sąd rejestrowy może, z ważnych powodów lub na wniosek wspólnika albo zainteresowanej osoby, ustanowić likwidatorów. Likwidatorzy mogą być odwołani za jednomyślną zgodą wspólników, a w przypadku powołania ich przez sąd - tylko sąd może ich odwołać.

Likwidacja spółki prowadzona jest pod jej firmą, z dodatkiem „w likwidacji”.

Rozwiązanie i likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością następuje w sposób określony w dziale XI, rozdziale VI kodeksu handlowego - art. 262 - 279.

              Rozwiązanie spółki następuje z powodu zaistnienia przyczyn je powodujących, po przeprowadzeniu obligatoryjnej likwidacji.

              Przyczynami uzasadniającymi rozwiązanie spółki są:

·          przyczyny określone w umowie spółki (np. śmierć wspólnika, jego upadłość, straty w kapitale zakładowym , wypowiedzenie umowy przez wspólnika, upływ czasu, na który spółka została zawarta itd.),

·          stwierdzona protokółem notarialnym - pod rygorem nieważności – uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki lub o prze niesieniu siedziby spółki za granicę,

ogłoszenie upadłości spółki (w tym przypadku rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego, które zastępuje postępowanie likwidacyjne),

·         przyczyny przewidziane w kodeksie handlowym jak:

·         orzeczenie sądowe o rozwiązaniu spółki, w przypadku gdy po stwierdzeniu istotnych braków wynikłych z niedopeł­nienia przepisów prawa przy zarejestrowaniu spółki, za­rząd mimo wezwania sądu braków tych nie usunął,

·         orzeczenie sądowe na żądanie wspólnika lub członka władz spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stanie się nie­możliwe, albo jeżeli zajdą inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki (np. brak szans na osiąganie zysków w dłuższym okresie czasu).

Likwidacja ma charakter obligatoryjny i nie może być wyłą­czona umową spółki, ani uchwałą wspólników.

W czasie likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną i funkcjonuje pod swoją firmą z dodatkiem "w likwidacji".

Likwidację spółki przeprowadzają likwidatorzy, przy czym zasadą jest, że likwidatorami są członkowie ostatniego zarządu. Likwidatorami mogą być również osoby określone w umowie spółki lub powołane uchwalą wspólników, a w przypadku gdy o rozwiązaniu spółki orzeka sąd, on też może powołać likwida­torów.

Postępowanie likwidacyjne spółki z o.o. rozpoczyna się od zgłoszenia przez likwidatorów do rejestru handlowego:

·         otwarcia likwidacji,

·         imion i nazwisk likwidatorów,

·         sposobu reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszel­kich zmian w tym zakresie.

Likwidatorzy podlegają przepisom odnoszącym się do zarzą­du spółki.

Rozwiązanie i likwidacja spółki akcyjnej następuje w sposób określony w dziale XII, rozdziale VI kodeksu hand­lowego - art. 444 - 462.

Rozwiązanie spółki akcyjnej, następuje po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, z chwilą wykreślenia spółki z re­jestru handlowego.

Przyczynami uzasadniającymi rozwiązanie spółki akcyjnej są:

·         przyczyny określone w statucie spółki np. upływ czasu, jeżeli spółka była zawiązana na czas oznaczony, niemożność osiąg­nięcia celu spółki itd.,

uchwala walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki lub przeniesieniu siedziby spółki za granicę,

·         ogłoszenie upadłości spółki (w tym przypadku postępowanie upadłościowe zastępuje postępowanie likwidacyjne),

...