Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
FINANSE MIĘDZYNARODOWE
Tematyka wykładów
1. Pieniądz międzynarodowy
2. Kursy walutowe
3. Regionalne porozumienia i organizacje walutowe
4. Międzynarodowe instytucje kredytowe
5. Wymienialność walut
6. Rozliczenia międzynarodowe
7. Zagraniczne transakcje kredytowe
8. Rynki kredytowe
9. Bilans płatniczy
10. Rezerwy walutowe
11. Zadłużenie międzynarodowe
Literatura
J.Głuchowski „międzynarodowe prawo i stosunki finansowe”
A.Budnikowski „Międzynarodowe stosunki gospodarcze”
E.Oziewicz „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowe”
K.Zabielski „ „Finanse międzynarodowe”
Wymienialność waluty danego kraju jest podstawowym warunkiem umożliwiającym system rozliczeń międzynarodowych opartych na pieniądzu. Następnym – istnienie walut międzynarodowych.
Waluta międzynarodowa – wszystkie rodzaje pieniądza powszechnie i w długim okresie używanego we wzajemnych rozliczeniach przez kraje trzecie, z których żaden nie jest emitentem i pełniącego w nich kilka podstawowych funkcji:
1. miernik wartości - w niej wyrażane są ceny wymienianych towarów. Stanowią parametr dla przedsiębiorstw przy podejmowaniu decyzji: eksport lub import – cena aktywna
2. środek płatniczy – w dwojakim sensie:
a/ uwalnianie po jej przekazaniu podmiotowi zagranicznemu od zobowiązań
b/ używana do dokonywania przez państwo w transakcjach wyrównawczych bilansu płatniczego państwa
3. środek gromadzenia rezerw – środek tezauryzacji – jej cechy związane z pełnioną funkcją środka płatniczego czynią ją na tyle atrakcyjną, że pojawia się wśród podmiotów gospodarczych potrzeba eksportu w zamian za wpływy w tej walucie, a państwa dążą do posiadania nadwyżki płatniczej w tej walucie (przewaga wpływów nad wydatkami)
Waluta ta musi mieć ściśle określone cechy:
1. wymienialna
2. kurs musi mieć tendencję wzrostową
3. za daną walutę można kupić max liczbę towarów (ich rodzajów)
Na szczeblu makroekonomicznym dąży się do utrzymania rezerw walutowych wg ściśle określonej struktury, która jest pochodną ich wykorzystania w rozliczeniach międzynarodowych danego kraju.
Wniosek – różne waluty międzynarodowe pełnią różne funkcje w różnym zakresie. Dokonując ich klasyfikacji należy nie tylko uwzględnić zasięg realizowanych przez nie funkcji, ale także kto dokonuje emisji danego pieniądza.
Może być:
1. złoto
2. pieniądz narodowy kreowany przez narodowe władze monetarne danego kraju
3. pieniądz kreowany przez międzynarodowe instytucje finansowe
Ze względu na zasięg:
1. regionalne
· pieniądz narodowy o zasięgu regionalnym (strefy walutowe
· pieniądz międzynarodowy o zasięgu regionalnym
2. światowe – pieniądz narodowy o zasięgu światowym
W systemie waluty złotej pieniądzem światowym było złoto i funt szterling.
W powojennym systemie walutowym (Bretton-Woods) – Usd
Współcześnie (system wielodewizowy) USD, Jen, Euro
Pieniądze międzynarodowe o zasięgu światowym. 3 rodzaje:
SDR – specjalne prawa ciągnienia – kreowany przez MFW, utworzony w 1969 r. Podstawowy cel – źródło płynności międzynarodowej. Wykorzystywane do wyrównania ujemnego salda bilansu płatniczego. Są podstawowym elementem, składnikiem rezerw walutowych krajów członkowskich banków centralnych MFW. Każdy kraj członkowski otrzymuje przydział SDR-ów proporcjonalnie do tzw. Kwoty udziałowej danego kraju w funduszu. Jest to przydział darmowy. Główna jednostka rezerwowa międzynarodowego systemu walutowego. Miały wyprzeć z tej roli USD. Oparto na parytecie złota: 1 SDR = 0,88867 g, tj. 1 SDR = 1 USD. 1VII 1974 SDR-y oparto na koszyku walutowym – 16 walut najmocniejszych krajów członkowskich MFW, których udział w handlu jest większy od 1%.
1 I 1981 koszyk = 5 walut USD (42%), DEM (19%), po 13% FF, funt bryt., jen
1 I 1986 pierwsza korekta wag walut koszyka. Zyskał jen (15%), straciły do 12% FF i funt.
W kolejnych okresach (co 5 lat) nastąpiły dalsze korekty przez stopniowe ograniczenie udziału USD, zwiększając pozycję DEM i Jena.
Można używać do:
1. w transakcjach między sobą
2. -- „ -- z funduszem
3. w rozliczeniach tych krajów z 15 instytucjami bankowo-kredytowymi, akceptowanymi przez MFW
Są jednostką rozrachunkową MFW. Wartość ustalana na bazie koszyka, codziennie wg kursu dnia walut wchodzących do tego koszyka. Wg kursu na 31.01.2002 1 SDR = 1,78 USD.
Stopa kredytowa w SDR-ach 4,03. Ustalana co tydzień jako średnia ważona stóp procentowych krótkoterminowych obligacji krajów, których waluty są w koszyku.
Można wykorzystywać do:
1. wyrównywania bilansu płatniczego państw
2. zawierania transakcji terminowych
3. udzielania pożyczek i darów
4. regulowania swoich zobowiązań
ECU – był to pieniądz międzynarodowy krajów członkowskich europejskiego systemu walutowego. Był jedną z trzech, ale najważniejszą częścią tego systemu.
Pełniła kilka podstawowych funkcji:
1. wskaźnik kształtowania kursów
2. podstawa określania tzw. Wskaźnika rozbieżności
3. środek płatniczy między bankami tego systemu
4. składnik rezerw walutowych krajów członkowskich
ad 1./ kursy centralne walut poszczególnych krajów były wyrażane w Ecu. Każda z walut była w koszyku ecu. Ustalono zasady odchyleń kursowych na poziomie +/- 2,25% (do końca lat 80-tych).
W VI 1989 Rada Europejska Wspólnoty Europejskiej przyjęła raport Delorsa – nakreślone plany utworzenia unii gospodarczej i walutowej. Na szczycie w Maastricht (XII 1992) podjęto decyzję o utworzeniu Unii Europejskiej, na mocy traktatu, wszedł w życie 1 XI 1993.
Zgodnie z nim w 3 etapach miała być utworzona unia ekonomiczna i monetarna, rozpisując zadania do realizacji w poszczególnych okresach.
I etap – każdy z krajów kandydujących musiał dokonać zmian w swoim systemie prawnym i osiągnąć wymagany poziom kryteriów kwalifikacyjnych – kryteria konwergencji:
1. inflacja – poniżej 1,5% (punktu procentowego) ponad wskaźnik inflacji 3 krajów, w których inflacja jest najniższa
2. stały kurs waluty narodowej danego kraju w ciągu 2 lat przed przystąpieniem do tej unii, z barkiem możliwości dewaluacji waluty narodowej w stosunku do każdej innej waluty systemu
3. długoterminowe stopy procentowe obligacji skarbowych nie mogły przekraczać 2% ponad średnie stopy procentowe 3 krajów o najniższym poziomie inflacji
4. deficyt budżetowy mniejszy, równy 3% PKB
5. dług publiczny – mniejszy, równy 60% PKB
W 1998 roku - lista krajów zakwalifikowanych do unii, w VI powołano Europejski Bank Centralny oraz uruchomiono system europejskich banków centralnych.
31 XII 1998 – ogłoszono kursy wymiany 11 walut strefy w stosunku do przyszłej waluty.
Od 1 I 1999 – etap przejściowy, obowiązują równolegle waluty dotychczasowe i Euro. Dwoistość cen. Banki między sobą zaczęły rozliczać się wyłącznie w Euro, klienci otrzymują wypłaty w walucie narodowej.. Zaplanowano do 31.XII 2000, kiedy wprowadzono stałe kursy wymiany i likwidację ecu.
Od 1 I 2002 wprowadzono do obiegu banknoty i monety Euro. Do końca VI 2002 mogą pozostawać narodowe waluty, sukcesywnie wyprowadzone z obiegu.
Stworzono europejski system walutowy II, dla krajów, których waluty nie spełniają kryteriów.
1 Euro = 100 eurocentów
8 monet: 1, 2, 5, 10, 20, 50 eurocentów 1, 2 Euro
7 banknotów: 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500 Euro
Euro przejęło wszystkie dotychczasowe funkcje ecu:
1. środek rozliczeniowy
2. środek płatniczy
3. środek gromadzenia rezerw
4. określa wskaźnik rozbieżności
5. wskaźnik kształtowania kursów
Zasięg i funkcje Euro dużo szersze niż ecu. Euro to autentyczny pieniądz światowy, konkurencyjny dla USD. Prawdopodobnie również w transakcjach wyrównawczych bilansu płatniczego. Główna jednostka współczesnego systemu dewizowego.
- wszystkie operacje walutowe i depozytowe wyrażone w Euro
- można otrzymać kredyt w Euro
- powstają nowe stopy referencyjne, służące do ustalania oprocentowania kredytów:
- Euribor – ogłaszana w Brukseli (LIBOR – Londyn, FIBOR – Frankfurt, WIBOR – Wiedeń, PIBOR – Paryż). LIBOR – dla rynku europejskiego zastąpione Eurolibor
Od 1 I 2002 wszystkie operacje finansowe wykazywane w Euro
Euro, SDR-y – ustabilizowanie procesów rozliczeń; politycznie – wyeliminowanie USD z Europy i świata.
Wymienialność walut to niezbędny warunek osiągania maksymalizacji produkcji światowej. Jako taka wymienialność walut występuje wyłącznie wówczas, gdy w transakcjach kupna-sprzedaży albo jeden rodzaj, albo jedna forma pieniądza uznawana jest za pieniądz także poza granicami danego państwa lub obszaru walutowego. Aby wymienialność walut mogła istnieć, musi funkcjonować rynek walutowy, albo narodowy, albo międzynarodowy, na którym swobodne działanie popytu i podaży na waluty obce kształtuje relacje wymienne tych walut.
Z punktu widzenia prawa wymienialność pieniądza oznacza faktycznie istniejącą możliwość wymiany jakiegoś rodzaju lub formy pieniądza, występującego w ramach danego państwowego systemu pieniężnego na inne formy i rodzaje pieniądza, funkcjonujące jako pieniądz lub uznawane za pieniądz w innych państwowych systemach pieniężnych oraz możliwość wykorzystania wymienialnych środków zgodnie z celem wymiany. Oznacza to, że posiadacz własnej waluty może je na żądanie wymienić na waluty obce. Ma do tego prawo i władze państwowe na drodze ustawowej muszą mu to zagwarantować. Kategoria wymienialności walut ma charakter historyczny, bo już w systemie waluty złotej wymiana stanowiła element istoty pieniądza, a więc pojęcie wymienialności w tym systemie oznaczało wymianę banknotów na złoto, jak i na inne waluty w odniesieniu do wszelkiego rodzaju transakcji zagranicznych i podmiotów gospodarczych.
Natomiast w systemie papierowym wymienialność oznacza:
1. wymianę banknotów
2. wymianę przekazów pieniężnych
3. wymianę skryptów dłużnych banków
4. wymianę weksli i innych znaków pieniężnych
na pieniądz wartościowy, bądź tylko wzajemną wymianę różnych znaków pieniężnych i dokumentów tworzących należności i zobowiązania wyrażone w innej walucie.
Wymiana jednego pieniądza na inny jest aktem ekonomicznym, a więc celowym, dlatego też posiadacz danego pieniądza wymienia go na inny, aby zapewnić sobie siłę nabywczą w miejscy, w którym funkcjonuje nabyty przez niego pieniądz i aby ochronić się przed możliwym w przyszłości spadkiem realnej wartości, czyli siły nabywczej jakiejś waluty względem innych , albo zyskać na ewentualnym wzroście danej waluty w stosunku do innych.
Wymienialnością nie można nazwać wzajemnej wymiany różnych form pieniądza, występujących w ramach jednego systemu pieniężnego.
Wymienialność walut w stosunkach ekonomicznych to co najmniej 2 kraje.
W literaturze ekonomicznej rozróżnia się wiele rodzajów i kategorii wymienialności. Najczęściej stosowanymi rodzajami, uporządkowanymi wg zakresu dopuszczalnych ograniczeń dewizowych są:
1. wymienialność zewnętrzna
2. wymienialność wg standardów IMF (MFW)
3. wymienialność całkowita
Największy zakres ograniczeń dewizowych ma waluta zewnętrznie wymienialna. Jedyną grupą płatności, które nie podlegają restrykcjom są płatności nierezydentów wobec rezydentów danego kraju z tytułu transakcji bieżących. Jednocześnie władza danego kraju zobowiązuje się wobec nierezydentów do wymiany swojej waluty na inną o wyższym standardzie wymienialności Waluta zewnętrznie wymienialna może być walutą fakturowania i płatności w transakcjach pomiędzy rezydentami i nierezydentami; przedmiotem notowań na międzynarodowym rynku walutowym. Najbardziej znanym przykładem są waluty 14 krajów zachodnioeuropejskich, które uznawały go decyzją swoich rządów z 14 XII 1958.
Najczęściej stosowany – standard IMF, którego warunki precyzuje art. 8 § 2,3,4 Statutu MFW. Standard wymienialności jest szerszy od kryteriów wymienialności zewnętrznej a jednocześnie węższy od wymienialności całkowitej. 31XII 1998 na 181 krajów MFW waluty 115 spełniało kryteria tego standardu. Oznaczało to, że wymienialność tych 115 krajów była ograniczona do bieżących transakcji międzynarodowych, obejmujących 4 podstawowe pozycje:
1. płatności z tytułu handlu zagranicznego; płatności z tytułu innej działalności handlowej i przemysłowej + kredyty krótkoterminowe
2. płatności z tytułu odsetek od pożyczek oraz z tytułu dochodu z innych lokat kapitałowych
3. płatności niewielkich kwot z tytułu umorzenia pożyczek lub amortyzacji inwestycji bezpośrednich
4. przekazy umiarkowanych kwot na wydatki związane z utrzymaniem rodziny
Nie obejmuje płatności z tytułu operacji kapitałowych. Dotyczy wyłącznie transakcji między krajami członkami MFW
Pełna wymienialność waluty to nieograniczona możliwość wymiany waluty krajowej na inną walutę, względnie zamianę należności w jednej walucie na należność w innej walucie. Może odbywać się:
1. na żądanie krajowych i zagranicznych uczestników transakcji
2. w związku z płatnościami z tytułu bieżących operacji handlowych
3. z tytułu eksportu i wszystkich pozostałych tytułów
Oznacza stan, w którym przepływ walut odbywa się między krajowcami a cudzoziemcami w dowolnej formie, celu, czasie, wysokości. Aktualnie 40 krajów posiada waluty całkowicie wymienialne: USD, jen, frank szwajcarski, funt ang., waluty krajów naftowych, rozwijających się (Gujana, Jamajka).
Podział ograniczeń wymienialności w zależności od podmiotu, tj. posiadacza walut lub dewiz służą za podstawę wyodrębnienia: albo wymienialność zewnętrzna albo wymienialność wewnętrzna.
Wymienialność zewnętrzna – zagwarantowana wyłącznie nierezydentom. Oznacza prawo nierezydentów do wymiany w dowolnym czasie na inną walutę waluty uzyskanej z tytułu eksportu albo z tytułu należności w inny sposób. Szczególną formę wymienialności zewnętrznej może być prawo do wymiany walut tylko dla określonych instytucji, np. zagranicznych banków centralnych.
Wymienialność wewnętrzna – stosunkowo młoda w praktyce międzynarodowej. W 1989 wprowadzona przez kilka byłych krajów socjalistycznych. Pierwszą walutą wewnętrznie wymienialną stał się jugosłowiański dinar – 18XII 89 r. 12 dni później Polska, 1 I 1991 Czechosłowacja i Węgry. Oznacza, że wymiana opiera się na 5 zasadach:
1. nie ma ograniczeń dewizowych w transakcjach bieżących nierezydentów z danymi krajami
2. importerom zapewnia się dostęp do dewiz w celu dokonania płatności z tytułu transakcji bieżących, a sam zakup dewiz odbywa się wg jednolitego kursu walutowego
3. rezydenci muszą odsprzedawać państwu dewizy pochodzące z eksportu. W początkowym okresie nie mogli otwierać rachunków dewizowych w kraju i zagranicą
4. stosowane ograniczenia dewizowe wobec transakcji kapitałowych
5. zabrania się używać pieniądza międzynarodowego jako waluty fakturowania i płatności w handlu zagranicznym
Pragmatyka międzynarodowych stosunków finansowych notuje przypadki, że zarówno zakres wymienialności wewnętrznej jak i zewnętrznej jest różny w różnych krajach. W różny sposób definiuje się osobę rezydenta i nierezydenta. Może obejmować wszystkie walory finansowe (wymienialność pełna), występujące w danym kraju lub tylko ich część (wymienialność ograniczona). W obu przypadkach istnieje możliwość wymiany waluty narodowej na inne waluty oraz swoboda wykorzystywania tej waluty na zakup towarów, usług, walorów finansowych lub regulacja zobowiązań wobec zagranicy.
Wymienialność ograniczona może wystę...
stary_hipis