PRAWO
WYKŁAD 1
Stosunki cywilnoprawne – nie każdy stosunek miedzy ludźmi ma charakter stosunku cywilnoprawnego, tylko te są stosunkami cywilnoprawnymi – kiedy w ich następstwie zradzają się jakieś skutki prawne, jeżeli z tego powiązania ma wyniknąć jakaś konsekwencja prawna.
Na treść stosunku prawnego będą się składały takie elementy, których strony w ogóle nie biorą pod uwagę (np. umowa sprzedaży). Treść stosunku cywilnoprawnego to nie tylko określenie bezpośredniej czynności pomiędzy podmiotami, ale też wynikająca bezwzględnie treść z obowiązujących przepisów prawnych.
Każdy stosunek cywilnoprawny musi składać się z 3 elementów:
podmiot stosunku cywilnoprawnego
treść stosunku
przedmiot stosunku
Podmiot stosunku – mogą nimi być osoby fizyczne, osoby prawne, osoby ułomne prawnie
osoby fizyczne – każdy kto się narodził może bez ograniczeń podejmować stosunki cywilnoprawne. Prawo ma w tym przypadku 2 ograniczenia, które rzutują na zakres do czynności prawnych:
1.wiek 0-13 lat (praktycznie nic nie wolno tzn. prawo cywilne mówi, że wolno dokonywać drobnych spraw życia codziennego), 13-18 lat i 18-śmierci
2.orzeczenie sądu sąd może pozbawić lub ograniczyć zdolność do czynności prawnych (ułomność, choroby psychiczne)
osoby prawne – gdy zajdą pewne zdarzenia w postaci wyodrębnienia majątkowego, struktury organizacyjnej i faktu nabywania to takie osoby biorące w tym udział nazywa się osobami prawnymi (one maja swój majątek, wolę)
osoby ułomne prawnie – mają możliwość odbywania stosunków cywilnoprawnych , to będą : osobowe spółki (akcyjna, jawna, komandytowa) nie są to ani osoby fizyczne ani prawne.
Pojęcie strony, która występuje w stos. cywilnoprawnym nie jest normatywne, bierze się ono z analizy stos. cywilnoprawnego, który zawsze zachodzi między kimś a kimś (stronami), nie ma tożsamości między pojęciami strona a podmiot. Jeżeli chodzi o stronę stos. cywilnoprawnego to rozróżniamy dwu i wielostronne stosunki. Nie ma jednostronnego stosunku cywilnoprawnego.
Czy istnieje możliwość dokonania stos. cywilnoprawnego z samym sobą? Dopuszcza się, musi to wynikać z przepisu prawa. Art.5 k.c. „pełnomocnik strony może dokonać czynności prawnych z samym sobą”.
Art.158 k. handlowego dopuszcza możliwość zawarcia umowy jednoosobowej spółki z o.o.
Taka sytuacja, gdzie jeden podmiot może występować w dwóch stronach, będzie mieć miejsce gdy wyraźnie przepis szczególny na taką możliwość pozwala.
Nie ma zasady : jedna strona – jeden podmiot, może w jednej stronie wystąpić więcej podmiotów. Jak wyglądają miedzy nimi stosunki? W polskim prawie istnieją 3 możliwości:
Ø możliwość funkcjonowania w zakresie tzw. wspólności rozłącznej (wspólności ułamkowej )- sytuacje, w których wobec podzielności uprawnień i obowiązków dzielą się one na tyle niezależnych od siebie części ile jest podmiotów , przy czy jakiej części? to może zależeć od zawarcia wewnętrznej umowy miedzy podmiotami danej wspólnoty, gdyby nie było umowy to art.197 k.c. „domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe”
Ø możliwość wspólności łącznej albo wspólności do niepodzielnej ręki – mamy z nią do czynienia zawsze i tylko wtedy, gdy przepis ustawy taka wspólnotę zakłada, czyli inaczej: nie możemy umówić się o wspólność do niepodzielnej ręki, o tym , ze mamy z nią do czynienia zdecydował za nas ustawodawca. (Art. 863k.c.)
Ø wspólność solidarna – nasz porządek prawny przewiduje wspólność solidarną zarówno po stronie dłużników i po stronie wierzycieli. Art. 366k.c. kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sam sposób, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od wszystkich, części lub od jednego. Jeżeli np. wierzyciel wymusił od jednej osoby z danej wspólności solidarnej spełnienie swojego świadczenia (wówczas umowa wygasa miedzy wierzycielem a dłużnikami) to rodzi to roszczenie regresowe, czyli ten jeden do zapłacił (za wszystkich) ma roszczenie do pozostałych o zapłatę.
Stosunki wielostronne dzielą się na:
ü dadzą się podzielić na szereg umów dwustronnych (stosunków prawnych dwustronnych)
ü tego podziału dokonać się nie da
Stosunki wielostronne będą powstawały na tle weksla handlowego, czeku, przekazu, a także umów-oświadczeń na rzecz osób trzecich (art.393k.c.)
Zakres treści stosunku cywilnoprawnego:
Treścią stosunku są tylko prawa i obowiązki zawarte w dyspozycji prawnej. Treścią jest jakiekolwiek zachowanie się stron stosunku. Treść uprawnień musi być zawsze odniesiona do czegoś i właśnie to coś, dla czego ja wchodzę w ten stosunek to jest przedmiot stos. cywilnoprawnego np. ruchomości, nieruchomości, papiery wartościowe.
Stosunki powstają, zmieniają się i ustają. Przyczyną prawna powstania stos. cywilnoprawnego jest zdarzenie prawne – zjawisko o charakterze obiektywnym i jednorazowym, jest możliwe do weryfikacji przez innych, przykłady zdarzeń prawnych: wystapienie szkody, urodzenie dziecka, osiągniecie kolejnej grupy wiekowej.
Stany psychiczne – nigdy nie są przyczyna zajścia stosunku cywilnoprawnego, one mogą tylko wpływać na ocenę stosunku i mogą wpływać na skutki, które dany stosunek może wywołać.
W prawie handlowym decydującą role odgrywa dobra i zła wiara. W naszym porządku prawnym nie ma definicji tych pojęć, art.7k.c. „jeżeli przepis uzależnia skutki czynności prawnych od dobrej i zlej wiary to domniemywa się , ze osoba jest w dobrej wierze. Definicja dobrej i zlej wiary u nas jest wynikiem orzeczeń sądu najwyższego w tym zakresie. W dobrej wierze jest ten kto mniema ze dane prawo lub stosunek prawny istnieje. Nawet gdyby jego mniemanie było błędne to w takich okolicznościach błędność tę należy uznać za usprawiedliwioną. Nie można się tylko powoływać przy oskarżeniach na dobrą i złą wiarę, bo wtedy każdy by twierdził, że był w dobrej wierze. W związku z tym ustawodawca ogranicza możliwość powoływania się na dobrą wiarę. Dobra wiara chroni kogoś przed odpowiedzialnością, gdy jest wyraźnie określona w przepisie prawa.
Problematyka prawa podmiotowego
Jest to przyznana przez normę prawną na rzecz podmiotu stosunku prawnego sfera możności postępowania, ale w sposób w tej normie zakreślony (a więc nie w jakikolwiek sposób). W polskim prawie istnieje zasada : co nie jest zakazane jest dozwolone, a więc sfera mojego postępowania jest szersza niż to wynika z norm, przepisów prawa, tego mi nie wolno, czego przepis wyraźnie mi zabrania.
Co to znaczy sfera możności postępowania? Art.140k.c. reguluje treść prawa własności, mówi, że „właściciel może zrzec się korzystania”. Jeżeli ja mam prawo do czegoś to inni mają obowiązki, obowiązków tych w żaden sposób nie mogą naruszyć.
Prawo podmiotowe –jeżeli to jest przyznana przez prawo sfera możności postępowania to tylko i wyłącznie ode mnie zależy czy ja chcę z tego prawa korzystać.
Podział prawa podmiotowego:
1.
- prawa bezwzględnie obowiązujące – są to obowiązki nieokreślonej bliżej liczby osób do biernego zachowania się, są zobowiązani do zaniechania jakichkolwiek działań, które mogłyby naruszyć moje prawo podmiotowe np. prawo własności, prawa osobiste
- prawa względnie obowiązujące – są skuteczne przeciwko oznaczonej osobie, muszą być precyzyjnie określone, obowiązek zarówno biernego jak i czynnego zachowanie się.
2.
- prawa majątkowe – to nie tylko prawo zawierające bezpośrednio interes ekonomiczny, ale także jeżeli zawiera go w sposób pośredni
- prawa niemajątkowe – gdy jest działanie w sposób bezinteresowny.
Nabycie prawa podmiotowego następuje albo równocześnie z powstaniem tego prawa poprzednio nie istniejącego, albo w wyniku przejścia tego prawa z jednej osoby na drugą np. dopóki nie zawrę z kimś umowy najmu to nie istnieje żadne prawo podmiotowe, albo np. przeniesienie prawa własności. Nabycie prawa podmiotowego można podzielić na :
· nabycie pochodne – przesłanką jest istnienie u innego podmiotu, albo takiego samego prawa albo prawa o węższym zakresie, nabywca nie może nabyć więcej praw niż posiadał jego poprzednik
· nabycie pierwotne – gdy brak tej zależności np. prawo osiedlenia , objecie we władanie rzeczy niczyjej
Nabycie prawa podmiotowego może nastąpić drogą sukcesji uniwersalnej (generalnej, ogólnej) lub szczególnej.
Sukcesja uniwersalna – droga jednego stanu faktycznego wstępuję w całość praw ale i w całość obowiązków.
Sukcesja syngularna – nabywam albo konkretne prawo albo kilka praw .
WYKŁAD 2
Zmiana prawa podmiotowego może dotyczyć:
· treści prawa
· jego intensywności
· pierwszeństwa zabezpieczenia
· przedmiotu
· odbioru prawa
Zmian podmiotu prawa to też zmiana prawa podmiotowego. Zmiany prawa mogą wypływać z 3 elementów:
z czynności prawnej, sam uprawniony może swoja własną wolą doprowadzić do zmiany treści swojego prawa
z decyzji administracyjnej
z przepisów prawa, ale tylko z rangi ustawy
Bezpośrednim skutkiem ustania prawa podmiotowego jest jego utrata, ale nie każda zmiana prawa jest równoznaczna z jego ustaniem, ponieważ prawo to może przejść na inne osoby. Przyczyną utraty prawa może być zrzeczenie się prawa do czegoś (pozbycie się rzeczy), niewykonywanie określonego prawa.
Wykonywanie prawa własności:
możemy objąć coś w posiadanie, władanie wolne od osób trzecich, pobieranie produktów.
Przenosząc prawo własności na kogoś innego, tracę je, ale wykonywanie prawa podmiotowego może mieć charakter ciągły. W polskim porządku prawnym nie ma nakazu komu ja mogę przekazać prawo własności, mogę je przekazać komu chcę. Ale jeżeli z normy ustawy będzie wynikał nakaz osobowego wykorzystania prawa podmiotowego, muszę się bezwzględnie do tego dostosować np. prawo pierwokupu nie ulega przeniesieniu.
Osoba prawna
Jako stwór w przyrodzie nigdy nie istnieje, a więc osobowość prawna jest fikcją stworzoną przez ustawodawstwo na rzecz podmiotu gospodarczego. Zawsze realnym podmiotem będzie osoba fizyczna, występuje ona w formie organu osoby prawnej. Jest to fikcja prawna, która w swym działaniu opiera się na realnym działaniu osób fizycznych, które będą stanowiły organ osoby prawnej.
Podział osób prawnych:
a) Osoby prawne typu korporacyjnego – są zawsze ludzie, oni ją tworzą. O ustaleniu osoby prawnej decyduje cenzus osobowy.
b) Osoby prawne typu zakładowego –decyzja jakiegoś organu założycielskiego, tworzy ją organ nie ludzie, jej prawa będą wypływać z ustaw.
Rodzaje pozyskiwania osobowości prawnej:
Þ można pozyskać osobowość prawną z mocy przepisu ustawy lub poprzez akt regulacyjny. Podstawowym sposobem pozyskiwania osobowości prawnej jest rejestracja, czyli dokonanie określonego aktu przez określony organ. Rozróżnia się
Þ rejestrację zwykłą – ustawodawca w przepisie ustawia jedynie pewne przesłanki ,które muszą istnieć, by zarejestrować wniosek do sądu. Musza być spełnione 3 przesłanki np. w spółce z o.o. musi być umowa spółki, wniesienie całego kapitału zakładowego, postanowienie pracowników. Jeżeli te przesłanki są zgodne z formalno prawnego punktu widzenia to sąd wyrazi zgodę na rejestrację
Þ rejestrację merytingową - do rejestracji potrzebny jest tzw. preindykat, musi być odrębny akt w postaci zezwolenia właściwego organu administracji państwowej na utworzenie osoby prawnej np. utworzenie banku w formie spółki akcyjnej.
Jeżeli osoba zostanie wpisana do rejestru i opublikowana w tzw. „Monitorze Gospodarczym i Sądowym” w tym momencie pozyskuje osobowość prawną. Od tego momentu występuje tylko przez swoje organy. Jeżeli mamy osobę prawną, która nie ma swoich organów to nie jest ona osobą prawną i nie może występować w kontaktach z osobami trzecimi. Sąd wtedy powoła taki organ albo unicestwi taką osobę prawną.
Podmiot osoby prawnej zawsze wchodzi w skład struktury organizacyjnej. Pełnomocnik jest zawsze organem niezależnym od osoby prawnej. Organ działa zawsze na podstawie upoważnień wynikających z ustawy, opartej na ustawie o aktach zewnętrznych. Czy osoba prawna odpowiada za działania na tych samych zasadach co osoba fizyczna? Szerzej niż osoba fizyczna, osoba prawna będzie występowała z punktu widzenia ryzyka prowadzonej działalności gosp.
Ustanie osobowości prawnej przyczyny:
1) orzeczenie sądu
2) pewne obiektywne sytuacje
3) przy stanie niewypłacalności
4) łączenie osób prawnych
Przedmiot stosunków cywilnoprawnych
v rzeczy
v różne postaci energii
v dobra niematerialne
v papiery wartościowe
v pieniądz
v zorganizowane kongresy majątkowe.
Podział rzeczy: ruchomości i nieruchomości. Art. 46 k.c. do nieruchomości należą części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności, budynki (tylko takie co są związane z ziemią), części budynków, w sposób odrębny od budynków stanowią przedmiot własności, będą to tez takie rzeczy, które w sposób szczególny uzyskał status nieruchomości. Wszystko co nie jest nieruchomością jest ruchomością.
Części składowe rzeczy art. 47 k.c. wszystko to co należy do rzeczy jako całości, nie może być odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo przedmiotu odłączonego jest częścią składową rzeczy. Rzeczy połączone z inną rzeczą dla przemijającego użytku nie stanowią części składowej. Co to znaczy że cos zalicza się do części składowej rzeczy? To oznacza, że własność nadrzędna rozciąga się na własność poszczególnych rzeczy składowych. Od części składowej należy odróżnić przynależność. Przynależność musi być rzeczą samą w sobie , może nią być tylko rzecz ruchoma, rzecz główna i przynależność muszą mieć tego samego właściciela, przynależność musi być wykorzystana do korzystanie z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem.
W prawie cywilnym rozróżnia się pożytki rzeczy i pożytki prawa. Pożytki rzeczy mogą być pożytkami naturalnymi i cywilnymi. Pożytki cywilne- dochody, które dana rzecz przynosi na podstawie stosunku cywilnoprawnego. Pożytki prawne- dochody, które prawnie przynoszą dochody zgodnie z przeznaczeniem społeczno- gosp. np. pożytek rzeczy uzasadniony prawnie.
WYKŁAD 3
Pieniądz – prawo traktuje pieniądz jako szczególny przedmiot stosunku cywilnoprawnego, którego istotną cechą jest to ,że wyraża on to, że zapłata ma nastąpić w określonej sumie znaków pieniężnych, a nie w określonym rodzaju znaków. Zasada nominalizmu – ta relacja zobowiązań pieniężnych może mieć miejsce tylko gdy przepis ustawowy na to pozwala, w związku z tym w klauzulach umownych my zabezpieczamy się przed inflacją wprowadzając jakieś przeliczniki sumy pieniężnej, ale jeśli tego nie uczynimy to obowiązuje zasada nominalizmu finansowego (czyli tyle ile umówiliśmy się w umowie).
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być również papiery wartościowe – jest to dokument, w który prawo majątkowe jest tak ściśle związane, że oprócz dokumentem jest zarazem obrotem inkorporowanym w nim prawem majątkowym. Papiery wartościowe korzystają z tzw. legitymacji formalnej polegającej na tym że każdy kto włada danym papierem wartościowym jest uprawniony do praw zawartych w danym papierze.
Prawa inkorporowane papierem wartościowym:
Są to prawa majątkowe do udziału w kapitale akcyjnym spółki akcyjnej (akcje jest udziałem w kapitale akcyjnym). Papierem wartościowym inkorporowanym są również wierzytelności np. w obligacjach są to te odsetki, które otrzymujemy lub ewentualnie świadczenia dodatkowe związane z odsetkami pieniężnymi, w akcjach wierzytelnością jest prawo do dywidendy (dywidenda jest wierzytelnością, a nie prawem udziałowym w kapitale akcyjnym spółki). Papierem wartościowym mogą być inkorporowane prawa korporacyjne np. akcje inkorporują prawa korporacyjne polegające na prawie do wzięcia udziału w walnym zgromadzeniu, składania wniosków, zabierania głosu itd. Ale nie każda akcja daje prawa korporacyjne, zawsze daje je akcja imienna, zaś akcja na okaziciela tylko wtedy gdy akcjonariusz spełni 2 akty staranności :
przynajmniej na tydzień przed walnym zgromadzeniem akcjonariuszy złoży akcje u notariusza bądź w siedzibie spółki
złoży oświadczenie, że przez czas trwania walnego zgromadzenia nie będzie akcji zbywał
Papiery wartościowe dzielą się na :
v imienne – posiadacza papieru mają wypisanego na płaszczu papieru wartościowego, zbywalne są tylko przez przelew i ze skutkami przelewu (art. 509 k.c.)
v na zlecenie – uprawniony jest wymieniony w płaszczu, ale przeniesienie praw a papieru na zlecenie następuje drogą tzw. indosu (indos to skonstruowanie na odwrocie weksla twierdzenia na kogo przenosimy dany weksel)
v na okaziciela – w swej treści nie wymieniają uprawnionych, ale dają bezwzględną legitymację formalną, że kto włada wekslem włada nim tak jak właściciel.
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego mogą być dobra niematerialne – to dobra osobiste (firma, renoma, znaki towarowe), ale również przedmioty własności intelektualnej (patent, wynalazek).
Firma – to nazwa, pod która spółka prowadzi przedsiębiorstwo. Firma jest nazwą spółki ale i oznaczeniem przedsiębiorstwa, które spółka prowadzi. Firma pełni funkcje indywidualizującą, ale i promocyjną (reklamową, marketingową). Indywidualizującą tzn. że firma musi być jedna dla określonego podmiotu (zasada jedności), spółka może prowadzić jedno przedsiębiorstwo. Firma musi odpowiadać również zasadzie prawdziwości tzn. że w oznaczeniu tej firmy musi być już zawarty przedmiot działania (nie precyzyjnie). Zasada ciągłości – jest wyjątkiem od zasady prawdziwości, polega na tym, że spółka powinna już w nazwie wskazywać co produkuje, ale gdy firma chce zmienić przedmiot działania a klient jest przyzwyczajony do renomy firmy, wówczas zachowuje swoją firmę produkując co innego. Jeżeli zachowuje nazwę zmieniając przedmiot działania skład wspólników musi pozostać ten sam. Jeżeli którykolwiek ze wspólników zmienił się firma musi ulec zmianie. Zasada wyłączności polega na tym, że na obszarze państwa nie może być dwóch takich samych firm lub na tyle do siebie podobnych by modły wprowadzić w błąd przeciętnego klienta co do źródła pochodzenia towaru i usług Zasada jawności- firma musi być ujawniona w rejestrze handlowym.
Firma składa się z tzw. korpusu (rdzenia) i dodatków. Korpus będzie różny czy chodzi o spółki osobowe czy kapitałowe. Przy spółkach osobowych w korpusie powinny być ujawnione albo nazwiska wszystkich wspólników, albo nazwisko jednego z nich i inicjały pozostałych. Jeśli chodzi o rdzeń spółki komandytowej (sp.kapitałowa)to ujawniamy w nim tylko komplementariuszy, a więc tych wspólników, którzy odpowiadają całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Dodatki mogą być obligatoryjne i fakultatywne. Dodatek obligatoryjny ma pokazać o jaki typ osoby prawnej chodzi (sp.z o.o., jawna, akcyjna). Spółka może posługiwać się tez dodatkiem fakultatywnym gdy chce podnieść renomę firmy, gdy chce wykorzystać firmę do celów reklamowych np. firma Dr Oetker albo Profesorskie Kancelarie Adwokackie, dr i profesorskie to dodatki fakultatywne. Dodatki muszą jednocześnie odpowiadać prawdzie.
Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego może być przedsiębiorstwo (chodzi o przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym). Chodzi o przedsiębiorstwo jako zespół składników potrzebnych po to by zrealizować określony cel. Do 1950r. nie można było zbywać przedsiębiorstwa jako całości, od 1990r. można. Art.55 k.c. czyni przedsiębiorstwo przedmiotem jednorazowej czynności prawnej. Art. 50 k.c. – w skład przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym wchodzi:
1. firma, znak towarowy i oznaczenia indywidualne przedsiębiorstwa
księgi handlowe
2. ruchomości, nieruchomości należące do przeds. w tym produkty i materiały
3. patenty, wzory użytkowe i zdobnicze
4. zobowiązania i obciążenia zawiązane z prowadzeniem przedsiębiorstwa
5. prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokalu zajmowanego przez przedsiębiorstwo
Art.55 k.c. – my drogą czynności prawnej możemy do przedsiębiorstwa zaliczyć cos więcej, ale możemy zaliczyć mniej niż wynika z 55. Jeżeli zwiększamy lub zmniejszamy to musi być to wyraźnie napisana treść czynności prawnej.
Gospodarstwo rolne – art. 55k.c. zezwala na zbycie gosp. rolnego jako całość. W skład gosp. wchodzi
1. grunty rolne, grunty leśne, budynki lub ich części, urządzenia, inwentarz jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość
2. prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gosp. rolnego
...
stary_hipis