Rok I sem. I
PRAWO CYWILNE
„Tam gdzie społeczeństwo, tam prawo”
Prawo to ogół norm postępowania ustanowionych lub uznanych przez władzą państwowej, wyrażające określone intencje i zagwarantowaną groźbę sankcji.
Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami.
· Rola prawa cywilnego
Prawo cywilne towarzyszy człowiekowi od samego początku jego życia, jest potrzebne dla usprawnienia wszelkiej działalności człowieka, reguluje wszystkie czynności związane z właściwym funkcjonowaniem zarówno jednostki jak i podmiotów gospodarczych.
· Podział prawa cywilnego
Na prawo cywilne składają się:
1) część ogólna, zawiera te normy, które regulują zagadnienia podmiotów, mienia, czynności prawne (I księga k.c.)
2) prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy – prawo własności (II księga k.c.)
3) prawo zobowiązaniowe normuje zobowiązania, które powstają między wierzycielem i dłużnikiem (III księga k.c.)
4) prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa. (IV księga k.c.)
· Źródła prawa cywilnego
Podstawowym źródłem praca cywilnego w Polsce jest kodeks cywilny. Dzieli się on na 4-y księgi jak powyżej. Wśród pozakodeksowych źródeł prawa cywilnego należy przede wszystkim wymienić: prawo spółdzielcze, wekslowe, lokalne , budowlane, przewozowe, lotnicze, ustawę o wynalazczości i o przedsiębiorstwach państwowych oraz kodeks morski.
· Wykładnia prawa cywilnego
Wykładnią prawa cywilnego czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach. Stosowanie wykładni pozwala na uelastycznienie przepisów prawnych i dostosowanie ich do nowych sytuacji, jakie życie tworzy. Na tej drodze można uniknąć częstych zmian przepisów, które są zawsze zjawiskiem niekorzystnym. W drodze interpretacji nie można nadać normie treści sprzecznej z jej wyrażonym brzmieniem (interpretacja, contra legem).
· Klauzula generalna prawa cywilnego
Przez klauzulę generalną należy rozumieć przepis prawny, który przez użycie ogólnych pojęć, podlegających ocenie organu stosującego prawo, ma na celu osiągnięcie elastyczności w stosowaniu prawa. W kodeksie cywilnym odgrywają istotną rolę następujące klauzule generalne: klauzula „zasad współżycia społecznego”, „ społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa”, niegodziwości celu świadczenia”
· Stosunki cywilno-prawne
to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste, regulowane przez normy prawa cywilnego.
W każdym stosunku cywilnoprawnym można wyodrębnić następujące elementy:
1) podmiot stosunku (ludzie; osoby fizyczne, prawne),
2) przedmiot stosunku (rzecz),
3) uprawnienia wynikające ze stosunku,
4) obowiązki wynikające ze stosunku.
· Prawo podmiotowe
Jest to przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. ( możliwość domagania się od innych określonego zachowania, np. płacenia czynszu, wydania kupionego przedmiotu, nienaruszania naszej własności dóbr osob. )
Podział praw podmiotowych:
- bezwzględnie obowiązujące – skuteczne przeciwko każdej osobie (np. własność, dobra osobiste),
- względnie obowiązujące – przysługujące tylko względnie oznaczonej osobie, np. wierzyciel może domagać się zwrotu tylko od dłużnika
· Dobra osobiste człowieka, ochrona
Dobra osobiste człowieka to w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza, racjonalizatorska.
Każdy człowiek ma prawo do ochrony praw podmiotowych, może korzystać z ochrony własnej czyli tzw. samoobrony i z drogi sądowej
Samoobrona - zw. samopomocą czyli użycia przymusu w celu obrony swoich praw. (np. posiadacz gruntu może zająć cudze zwierze, które wyrządza mu szkodę). Uprawniony odpiera niebezpieczeństwo art. 144
Ochrona sądowa praw podmiotowych: zapobiegająca (prewencyjna – żądamy zaprzestania pewnych działań), postępowanie procesowe (strony niezgodne), postępowanie drogą sądową nieprocesowe (strony zgodne)
· Pojęcie osoby fizycznej
Osobą fizyczną jest człowiek. Osoba fizyczna rozpoczyna swój byt prawny w chwili urodzenia, tj. odłączenia od ciała matki, a kończy go z chwilą śmierci. Każdy człowiek wg prawa w Polsce jest podmiotem prawa cywilnego.
· Zdolność prawna osoby fizycznej
Przez zd. prawna os. fiz. należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych, inaczej jest to możność posiadania praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego. Początek zdolności prawnej os. fiz. – chwila urodzenia (odłączenie dziecka od ciała matki) musi być żywe. Zdolność prawną ma również dziecko poczęte NOSCITURIUS jednakże prawa i obowiązki majątkowe uzyskuje pod warunkiem, że urodzi się żywe (dziecko już poczęte w chwili otwarcia spadku może być zapisobiercą, jeżeli przyjdzie na świat żywe) Praktyka sądowa poszła w tym kierunku, że zawsze dgy chodzi o NOSCITURIUSA, to jest on traktowany jakby był podmiotem prawnym, a przyznanie zd. prawnej N. znalazło swój wyraz w przepisach k.c. (ust.93) o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunków dopuszczalności przerywania ciąży. Zdolność prawna jest pewnym stanem faktycznym i ma ją każdy człowiek Natomiast zd. do czynności prawnych zależy od wielu czynników, np. od wieku człowieka.
· Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej
Jest to zdolność do posiadania praw i obowiązków. Pełną zd. do cz. prawnych osiąga człowiek z chwilą ukończenia 18 lat. Osoba niepełnoletnia może stać się pełnoletnią poprzez zawarcie związku małżeńskiego wówczas posiada pełną zd. do cz. prawnych, gdyż nakłada się na nią obowiązki. Ograniczoną zdolność do cz. prawnych mają wszyscy. którzy nie ukończyli 13 lat, i jeżeli nie nabyły pełnoletności poprzez zawarcie zw. małż. , osoby, dla których sąd ustanowił doradcę tymczasowego ; kuratora – do 13 lat dzieci oraz osoby
częściowo ubezwłasnowolnione. Nie mają zd. do cz. pr. małoletni (nie uk. 13 lat, ubezwłasnowol. całkowicie). Czynności prawne tych osób są nieważne. Działania w ich imieniu dokonują ich przedstawiciele ustawowi (rodzice lub sądow. – kurator).
Niektóre czynności tych osób, jak zawarcie mał., uznanie dziecka, sporządzenie lub wykonanie testa. nie mogą być dane przez przedstawiciela.
Zd.pr. do cz. pr. os. fiz. ustaje z jej śmiercią, wygasają wszelkie prawa i obow. majątkowe, tytuły, a prawa majatkowe z reguły przechodzą na spadkobierców i zapisobierców.
· Ubezwłasnowolnienie
To całkowite lub częściowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych osoby fizycznej
na mocy orzeczenia sądu.
Sąd może zastosować całkowite u., jeżeli człowiek wskutek choroby psychicznej, niedor. umysł. albo innego rodzaju zaburzeń psych., w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Częściowe u. sąd może orzec, gdy przyczyny te występują z mniejszym nasileniem. Z reguły stos. do osoby pełnoletniej.
Sytuacja osoby cał. u. jest w zakresie zd. do cz. pr. taka, jak małoletniego poniżej 13 roku życia, zaś osoby częściowo ubezwłasno., jak małoletniego powyżej 13 roku życia
· Uznanie za zmarłego
Z chwilą śmierci ustają wszelkie prawa . Dowodem stw. jest akt zgonu. Przy braku ciała sąd stwierdza zgon, jeżeli śmierć jest niewątpliwa, co nie oznacza, że musi być absolutnie pewna. Możliwe jest więc sądowne stw. zgonu, co stanie się podst. dla USC do sporządz. aktu zgonu. Zaginiony to ten, o którym nie wiadomo czy żyje, czy zmarł. O zaginięciu decyduje: 1) fakt zaginięcia, 2) upływ określonego czasu od okoliczności ( np. katastrofa na statku). Zaginiony może być uznany za zagin. (art. 29) jeżeli od końca roku, w którym wg istniejących wiadomości jeszcze żył upłynęło 10 lat. Termin ten skaraca się do 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego zaginiony skończyłby lat 70. Uznanie za zmarłego nie może nastapić w żadnym wypadku przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończył 23 lata. Jeżeli zaginięcie nast. w czasie podróży morskiej lub powietrznej w związku z katastrofą lub podobn. katakliz. wystarczy okres 6 m-cy od dnia katastrofy. A jeżeli nie da się stwierdzić katastrofy, np. zaginął statek, bieg 6 m-cy okresu rozpoczyna się z upływem roku, w którym statek miał przybyć do portu, a w braku takiego portu przeznaczenia z upływem 2 lat od dnia , w którym była ostatnia wiadomość o nim. Jeżeli zaginięcie nast. w związku z innymi wypadkami, np. pożar, powódź, uznanie za zmarłego jest możliwe po upływie 1 roku.
· Pojęcie osoby prawnej
To pewien twór społeczny, któremu to nadaje się określone prawa. Do przyczyn powodujących powstanie os. prawnej zalicza się: 1) gromadzenie kapitału i wysiłek wielu ludzi, 2) możliwość zastosowania nowoczesnych technik, 3) zmniejszenie ryzyka, 4) ograniczenie odpowiedz. majątkowej, 5) łączenie kapitału prywatn. i państwowego. 6) mozliwość ingerowania z życie słabszych państw.
Tryb powstaw. os. prawnej: 1) tryb erekcyjny, (powst. mocą decyzji jakiegoś organu), 2) tryb koncesyjny (pows. z inicjatywy założycieli po uzyskaniu koncesji), 3) tryb rejestracyjny (uznanie przez odpow. organ) Zdolność pr. os. pr. nie jest ograniczona, ale jest reglamentowana (wynika z istoty os. pr. lub z ustawy, np. bank nie może zajmować się ubezp., może też wynikać ze statutu. Za zobowiązania os. prawnej odpowiada osoba uprawniona do odpowiedzialności. Zakończenie działalności os. prawnej: 1) wyrejestrowanie, 2) upadłość
· Organy os. prawnych
Os. prawną reprezentują: 1) organ stanowiący (zgromadzenie wspólników), 2) organ kontrolny (Rada Nadzorcza), 3) organ zarządzający ( Zarząd)
· Rodzaje osób prawnych
1. Skarb Państwa (os. pr. państwa, os. pr. komunalne), 2. na gospodarcze i niegospodarcze (stowarzyszenia), 3. krajowe i zagraniczne (sp. z kapitałem zagr.) 4. dobra publicznego i dobra prywatnego. INNE PODZIAŁY: a) przedsiębiorstwa, spółdzielnie, związki zawodowe, związki pracodawców
· Zdolność prawna i zd. do cz. prawnych os. prawnej
występują u os. prawnej łącznie, aczkolwiek nie przestają być odrębnymi instytucjami prawnymi. Ograniczenie zd. prawnej os. prawnej może być spowodowane ustawą, np. zaistnienie określonego przepisu dot. np. sprzedaży określonych art., umów zawieranych z określonymi kontrahentami.
· Czynności prawne. Forma czynności prawnych
Cz. pr. to taka czynność os. fiz. lub pr. która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.
Nieodzownym elementem każdej cz. pr. jest co najmniej jedno oświadczenie woli. Z gospodarczego punktu widzenia najważniejszym rodzajem cz. pr. są umowy, których przesłankę stanowią zgodne oś. woli dwóch lub więcej stron. Cz. pr. są jednostronne i dwustronne. Jednostr. mamy doczynienia, gdy do dokonania danej cz. wystarcza złożenie oś. woli przez jedną os. Do takich cz. pr. należy testament, udzielenie pełnomocnictwa, wypowiedz. umowy. Cz. pr. dwustronna zachodzi wówczas, gdy do jej dokonania konieczne jest zg. oś. woli dwóch lub więcej stron. Cz. pr. dwustronne nazywamy inaczej umowami Rozróżn. również cz. pr. rozporządzające i zobowiązujące, rozporz. – powoduje przeniesienie jakiegoś prawa majątkowego na inną osobę, jego zniesienie albo obciążenie, zobow. – zawiera tylko zobowiązanie strony do dokonania świadczenia w przyszłości, np. umowa o dzieło zawiera po stronie zamawiającego zobowiązanie zapłaty wynagrodzenia, a po stronie przyjmującego zamówienie zob. wyk. dzieła.
FORMA CZ.PRAWNYCH : ustnie ( np. , pisemnie, per facta concludentia (w sposób dorozumiany)
· Przesłanki ważności cz. prawnej
1) osoba dok. cz. pr. musi posiadać zd. prawną oraz zd. do cz. prawnych, 2) cz. pr. nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego. 3). dokon. cz.pr. w przewidzianej formie, jeżeli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności (np. forma aktu notarialnego), 4) cz. prawna powinna być wolna od wad.
· Wady oświadczenia woli
Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami: 1) brak świadomości lub swobody ( osoba składająca oś. woli jest w stanie psychicznym odbiegajacym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie decyzji w sposób świadomy lub swobodny, 2) pozorność – polega na złożeniu oświdczenia za zgodą drugiej strony dla pozoru, jej istota polega więc na tym, że obie strony są zgodne co do tego, że czynność albo nie ma wywołać żadnych skutków prawnych albo też ma w prawdzie wywołać skutki prawne, ale inne aniżeli wynika to z treści pozornej cz. pr. (strony chcą zawrzeć umowę darowizny, ale pozornie nadają jej charakter umowy sprzedaży, 3) Błąd – polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświdczenie o rzeczywistym stanie albo na mylnym wyobrażeniu o treści złożonego oświadczenia. Błąd nie powoduje nieważności cz. prawnej, lecz daje osobie składającej oś. woli prawo wycofania się z jego skutków. 4) groźba – oznacza przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oś. woli.
· Wykładnia oświadczenia woli
Treść oś. woli może być nie jasna, nie umiejętnie sformułowana, niepełna. Dotyczy to przypadków, gdy strony nie dysponują doświadczeniem prawniczym i nie potrafią precyzyjnie wyrazić w umowie tego, co chciałyby w niej zawrzeć i dokładnie określić swoich praw i obowiązków. Przystępując do wyjaśnienia treści należy raczej badać jaki był jej zamiar i cel, a niżeli opierać się na dosłownym brzmieniu.
· Zawarcie umowy
Umowa – zgodne oś. woli dwóch stron, zmierzających do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Obowiązuje zasada wolności umów, tzn. że można je sporządzać w granicach prawa i zasadach współżycia społecznego
· Przedstawicielstwo
Polega na tym ,że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby zw. reprezentowanym, orazże pociąga za sobą skutki bezpośrednuio dla reprezentowanego. Rozróżnia się 1) p. ustawowe (prawo przedstawiciela do wykon. cz. pr. w imieniu drugiej osoby wynika z przepisu ustawy, np. rodzice do dzieci, kurator do więźnia
1
pełnomocnictwo – jest rodzajem przedstawicielstwa, w którym prawo przedstaw.
do dokonywania cz. prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezento-
wanej (mocodawcy).
· Przedawnienie roszczeń
Przedawnienie polega na tym, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia.
· Pojęcie prawa rzeczowego – jest to dział prawa cywilnego normujący prawo własności i inne prawa do rzeczy. Przysługujące określonym osobom prawa do rzeczy, nazywamy także prawami rzeczowymi, termin ten jest więc używany zarówno w znaczeniu przedmiotowym (dział prawa cyw.), jak i podmiotowym (prawa poszczególnych osób do rzeczy). Do pr. rzeczowych zaliczamy:
- prawo własności, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe
· Pojęcie rzeczy, podział rzeczy – są to mater. części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, tak że mogą być traktowane jako dobra samoistne.
Rzecz dzielimy: na ruchome, nieruchome (jest to część pow. ziemi stanowiąca odrębny przedmiot własności (grunty) jak również budynki trwale z gruntem związane lub część takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (są to mieszkania, lokale stanowiące własność poszczególnych lokatorów), na oznaczone co do gatunku (np. książka), na oznaczone co do tożsamości (np. z dedykacja autora), rzecxzy podzielne (materiał) i niepodzielne (krzesło), rz. jako śr. trwałe, obrotowe, rz. zużywalne(spożywcze) i niezużywalne (odzież, maszyny).
· Prawo własności – własność to najszersze prawo do rzeczy pozwalające właścicielowi korzystać i rozporządzać rzeczą z wyłączeniem innych osób, ale w granicach przewidzianych przez prawo i zgodnie z zasadami współżycia gospodarczego. Prawo do korzystania z rzeczy – polega na faktycznym władaniu rzeczą, używaniu i przetw...
stary_hipis