PYTANIE NR 1/A
CZYNNOŚCI PRZYCZYNOWE I ABSTRAKCYJNE .
ODPOWIEDŹ
- pojęcie czynności prawnej – „ czynność prawna jest to skonstruowana przez system prawny czynność konwencjonalna podmiotu prawa cywilnego , której treść określa konsekwencje prawne tego zdarzenia prawnego (art.5 kc) .” Jedynym koniecznym elementem każdej czynności prawnej, a zarazem wyłącznie charakteryzującym czynności prawne jest oświadczenie woli (art.60 kc) . Ono właśnie zawiera treść czynności prawnej, określającą jej konsekwencje prawne .
- w zakresie czynności przysparzających (gdy ktoś dokonuje czynności prawnej przysparzającej realizuje korzystną dla kogoś innego zmianę majątkowa, polegająca na tym, ze owa osoba nabywa prawo podmiotowe albo zostaje zwolniona z ciężaru ograniczającego jej prawa podmiotowe) wyróżnia się czynności prawne kauzalne (przyczynowe) i abstrakcyjne (oderwane) . Kauza ma wyjaśniać dlaczego ktoś dokonuje przysporzenia , jakimi się kieruje przy tym motywami .
- czynności prawne przysparzające , które system prawny konstruuje w ten sposób , że ważność ich uzależnia od istnienia prawidłowej kauzy, nazywamy czynnościami kauzalnymi (przyczynowymi) ,
- natomiast czynności abstrakcyjne w tym sensie „odrywają się” od swej kauzy, że wywołują skutki przysparzające, chociażby nawet nie istniała prawidłowa kauza stanowiąca podstawę prawna ich dokonania .
- Przykład : instytucja wzbogacenia się – (art.405 i dalej kc) – na jej podstawie ten kto bez dostatecznego uzasadnienia prawnego uzyskał korzyść majątkową, jest zobowiązany do jej zwrotu w naturze albo, jeżeli jest to niemożliwe, do zwrotu wartości uzyskanej korzyści .
- W polskim systemie prawnym za nie pisaną zasadę uznaje się kauzalność czynności prawnych – ze względu na ochronę interesów osoby dokonującej przysporzenia .
- Wyróżnia się trzy rodzaje kauz :
1) causa obligandi vel acquirendi – przysporzenie znajduje tu podstawę prawna w nabyciu prawa lub innej korzyści przez dokonującego czynności prawnej (np. sprzedawca dokonuje przysporzenia w postaci przeniesienia własności na kupującego obligandi causa gdyż podstawą prawną i tym samym przesłanka ważności tego przysporzenia , jest zobowiązanie się kupującego do zapłaty ceny ) ,
2) causa solvendi – podstawa prawna przysporzenia wyraża się tu w zwolnieniu z istniejącego zobowiązania, które obciążało osobę dokonująca przysporzenia (np. pożyczkobiorca spłacając pożyczkę uwalnia się od zaciągniętego długu) ,
3) causa donandi – przysporzenie następuje nieodpłatnie (np. dokonanie darowizny) .
PYTANIE NR 8/A
FORMA PISEMNA CZYNNOŚCI PRAWNEJ DLA CELÓW DOWODOWYCH .
- nie dochowanie przewidzianej formy czynności prawnej powoduje różne konsekwencje prawne , z tego powodu możemy podzielić formy czynności prawnych na trzy podstawowe rodzaje :
1) forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności – ad solemnitatem ,
2) forma czynności prawnej zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych – ad eventum ,
3) forma czynności prawnej zastrzeżonej dla celów dowodowych – ad probationem .
- konsekwencje nie zachowania formy „ad probationem” przejawiają się wyłącznie w płaszczyźnie procesowej .Polegają one na ograniczeniu korzystania – w razie sporu – z dowodu z przesłuchania stron i ze świadków dla wykazania, że czynność prawna o określonej treści została dokonana . Środki te są dopuszczalne tylko gdy :
a) jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę ,
b) jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma ,
c) jeżeli sąd uzna to za konieczne ze względu na szczególne okoliczności sprawy .
- wymóg dochowania szczególnej formy dla czynności prawnej może być zastrzeżony nie tylko w samej ustawie (art.73 kc) ale i w umowie (art.76 kc) :
Zastrzeżenie ustawowe, przy których należy się kierować następującymi regułami :
1) wszystkie – poza zwykłą formą pisemną – formy szczególne (a wiec kwalifikowane) mogą być zastrzeżone wyłącznie albo pod rygorem nieważności , albo dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum)
2) zwykła forma pisemna może być przewidziana nie tylko pod rygorem nieważności i dla wywołania określonych skutków prawnych , ale i dla celów dowodowych . Jeżeli w treści konkretnego przepisu wyraźnie nie został zastrzeżony rygor nieważności albo szczególny skutek prawny związany z tą formą – należy przyjąć , że zwykła forma pisemna przewidziana została jedynie dla celów dowodowych (art.73-74 kc) .
Zastrzeżenia umowne :
1) forma szczególna czynności prawnej może być zawarta również w umowie stron , lecz nie musi być o niej mowa w odrębnej umowie , zazwyczaj bywa określona w np. tzw. umowach przedwstępnych .Jeśli szczególna forma czynności prawnej nie zostanie dochowana to w myśl art.76 zd.1 kc czynność prawna nie dochodzi do skutku chyba ze strony umowy zastrzegły inne konsekwencje prawne . Gdy brak jest podstaw do ustalenia jakie konsekwencje prawne strony ustaliły wówczas należy przyjąć iż zwykłą formę pisemną zastrzeżono tylko dla celów dowodowych (ad probationem) .
PYTANIE NR 6/C
- nie zachowanie formy „ad eventum” nie powoduje nieważności czynności prawnej, a jedynie pociąga za sobą nie wystąpienie niektórych wskazanych w ustawie konsekwencji prawnych, które by wystąpiły , gdyby zastrzeżona forma została zachowana (art.73-74 kc) .
- Przykład : „ Jeżeli strony zawarły nieformalną umowę przedwstępną, w której zobowiązały się do zawarcia w przyszłości innej umowy , dla której zastrzeżona została forma notarialna, a następnie jedna ze stron uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej, wówczas druga strona może żądać naprawienia powstałej stąd szkody (art.390 kc), jeżeli natomiast umowa przedwstępna miała formę aktu notarialnego to strona uprawniona nie musi się ograniczać jedynie do żądania odszkodowania ale może żądać zawarcia umowy przyrzeczonej .”
3) wszystkie – poza zwykłą formą pisemną – formy szczególne (a wiec kwalifikowane) mogą być zastrzeżone wyłącznie albo pod rygorem nieważności , albo dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum)
4) zwykła forma pisemna może być przewidziana nie tylko pod rygorem nieważności i dla wywołania określonych skutków prawnych , ale i dla celów dowodowych . Jeżeli w treści konkretnego przepisu wyraźnie nie został zastrzeżony rygor nieważności albo szczególny skutek prawny związany z tą formą – należy przyjąć , że zwykła forma pisemna przewidziana została jedynie dla celów dowodowych (art.73-74 kc) .
2) forma szczególna czynności prawnej może być zawarta również w umowie stron , lecz nie musi być o niej mowa w odrębnej umowie , zazwyczaj bywa określona w np. tzw. umowach przedwstępnych .Jeśli szczególna forma czynności prawnej nie zostanie dochowana to w myśl art.76 zd.1 kc czynność prawna nie dochodzi do skutku chyba ze strony umowy zastrzegły inne konsekwencje prawne . Gdy brak jest podstaw do ustalenia jakie konsekwencje prawne strony ustaliły wówczas należy przyjąć iż zwykłą formę pisemną zastrzeżono tylko dla celów dowodowych (ad probationem) .
PYTANIE NR 7/A
- przerwa biegu przedawnienia następuje zawsze wskutek zdarzenia, które występuje w toku biegu przedawnienia. Powoduje ona ten skutek, że nie uwzględnia się – w przeciwieństwie do zawieszenia – czasu, jaki minął od rozpoczęcia biegu przedawnienia do wystąpienia zdarzenia powodującego przerwę . Po przerwie przedawnienia biegnie od nowa (art.124 par.1 kc) .
- przerwę biegu przedawnienia powodują dwa zdarzenia :
a) podjecie dochodzenia roszczenia przez uprawnionego i
b) uznanie roszczenia przez dłużnika .
DOCHODZENIE ROSZCZENIA – przerwę powoduje każda czynność dokonana przed organem powołanym do rozpatrywania sporu lub do egzekwowania roszczeń danego rodzaju, jak również przed sądem polubownym, jeżeli czynność ta przedsięwzięta została bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia (art.123 par.1 kc) . Przerwanie przedawnienia biegnie na nowo dopiero od zakończenia postępowania przed właściwym organem lub sądem polubownym . Jeżeli postępowanie to doprowadziło do wydania prawomocnego orzeczenia lub zakończone zostało ugodą, przy czym akty te stwierdzają roszczenie uprawnionego, wtedy zawsze ulega ono przedawnieniu po upływie ogólnych (10 lub 3 – letniego) terminów, chociażby termin przedawnienia roszczeń danego rodzaju był krótszy .
Przykład : roszczenie wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawnia się po 1 roku. Jeżeli jednak wynajmujący uzyska prawomocny wyrok zasądzający najemcę na odszkodowanie z tego tytułu, to roszczenie to będzie podlegało już 10-letniemu przedawnieniu .
UZNANIE ROSZCZENIA –
a) przerwę biegu przedawnienia powoduje także uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje .
Co do kwalifikacji prawnej uznania przerywającego przedawnienie reprezentowane są dwa poglądy :
- wg. pierwszego uznanie to ma charakter czynności prawnej (tzw. uznanie właściwe ) ,
- wg. drugiego chodzi o działanie tylko podobne do czynności prawnej (tzw. uznanie niewłaściwe ) . Działanie to polega tylko na zakomunikowaniu przeświadczenia uznającego o istnieniu uznawanego roszczenia – nie jest to więc oświadczenie woli , lecz oświadczenie wiedzy . Przerwę przedawnienia uznanie powoduje dopiero wtedy gdy stosowne oświadczenie uznającego dojdzie do wiadomości wierzyciela i to zgodnie z wolą dłużnika . Uznanie to może być wyrażone w dowolnej formie. Jeśli dłużnik uznał dług po upływie terminu przedawnienia, jego dotychczasowa sytuacja prawna nie ulega zmianie, tzn. że dług nadal pozostaje niezaskarżalny .
b) od uznania niewłaściwego należy odróżnić uznanie właściwe roszczenia . Jest to czynność prawna – w szczególności umowa dłużnika z wierzycielem, w której dłużnik wyraża decyzję (wolę) wykonania swojego długu określonego w roszczeniu wierzyciela . Może być ona zawarta w dowolnej formie, natomiast jeśli przedmiot umowy przekracza wartość 2000 zł , strony powinny dochować formy pisemnej dla celów dowodowych . Umowa uznania zawsze powoduje przerwę biegu przedawnienia . Jak każda bowiem umowa dochodzi do skutku przez zgodne oświadczenie woli obu stron , co z natury rzeczy implikuje wyrażenie przez dłużnika przeświadczenia o istnieniu jego długu oraz przyjęcie tej informacji przez wierzyciela. Sens tej umowy polega jednak na dalej idących skutkach ustalających pozycję wierzyciela . Można przyjąć, że w zawartej po upływie terminu przedawnienia umowie dłużnik zrzeka się zarzutu przedawnienia. Jeżeli umowa uznania okaże się nieważna , przerwa terminu przedawnienia nie nastąpi tylko wtedy , gdy przyczyny nieważności umowy dają podstawę do stwierdzenia, że nie zostały spełnione przesłanki uznania niewłaściwego, jakimi są świadome i dobrowolne oświadczenie wiedzy dłużnika. Przykład : „W razie nieważności umowy ze względu na to, że dłużnik złożył oświadczenie o uznaniu w stanie wyłączającym świadome i swobodne wyrażenie woli .”
PYTANIE NR 1/B
Zgodnie z tradycja językową wyznaczone pewnymi normami terminy do wykonywania uprawnień określa się zbiorczą nazwą „terminów zawitych lub inaczej mówiąc prekluzyjnych” . W odróżnieniu od przedawnienia terminy te ustanowione zostały przede wszystkim dla realizacji celów o doniosłości ogólnospołecznej lub dla silniejszej ochrony dłużników . Z tego względu charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny, przejawiający się głównie w tym, że wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśniecie przysługującego mu prawa .
Można wyróżnić ich typy :
1) terminy do dochodzenia prawa przed organem państwowym , takie jak:
a) terminy dochodzenia roszczeń
b) terminy dochodzenia praw stanu cywilnego
c) terminy do wytaczania powództw o ukształtowanie lub ustalenie praw majątkowych ,
2) terminy do dokonywania czynności pozasądowych , takich jak :
a) terminy do dokonywania zawiadomień
b) terminy do dochodzenia praw członkowskich (np. prawo spółdzielcze)
3) terminy wygaśnięcia praw podmiotowych (np. art.293 kc)
Terminy są stosowane w sytuacjach wyraźnie w przepisach prawa przewidzianych, przy czym każdy z tych przepisów określa długość i początek biegu terminu zawitego . Terminy prekluzyjne są na ogół bardzo krótkie . Mają one z tych samych przyczyn co terminy przedawnienia charakter norm bezwzględnie wiążących . Jednak ustawa czasami przyznaje im cechę norm względnie wiążących – np. art.598 par.2 „chyba że zostały zastrzeżone inne terminy wykonania prawa pierwokupu”.
SKUTKI
Upływ terminów zawitych powoduje, w odróżnieniu od przedawnienia, wygaśnięcie uprawnienia. Z uwagi na to sąd lub inny organ powołany do rozpoznania sprawy uwzględnia fakt ten z urzędu, a nie dopiero na skutek zarzutu podniesionego przez tego, przeciwko komu sprekludowane uprawnienie się kieruje .
W szczególności terminy zawite do dochodzenia uprawnień przed sądem lub innym organem są najbliższe instytucji przedawnienia i dlatego w odniesieniu do nich analogia znajduje najsilniejsze uzasadnienie. Odnosi się to zwłaszcza do art.121 pkt 4 kc, który przewiduje zawieszeniu biegu przedawnienia z powodu siły wyższej .
PYTANIE NR 2/D
W toku biegu terminów przedawnienia mogą istnieć pewne szczególne okoliczności (stany rzeczy), które utrudniają lub zgoła uniemożliwiają dochodzenie roszczeń przez uprawnionego. Cel ten realizuje instytucja zawieszenia biegu przedawnienia, która polega na tym, że przy ustalaniu biegu tych terminów nie uwzględnia się okresów, w których występowały owe bliżej określone w ustawie stany rzeczy (art.121 kc) .
KONSEKWENCJE PRAWNE ZAWIESZENIA zależą od tego, w jakiej fazie biegu przedawnienia występują te stany rzeczy. Pod tym względem można wyróżnić następujące typy sytuacji :
1) stany rzeczy powodujące zawieszenie istnieją w momencie, w którym wedle reguł ogólnych powinien rozpocząć się bieg przedawnienia. Następuje wówczas przesunięcie początku tego biegu do chwili ustania wspomnianych stanów rzeczy ,
2) pojawiają się one już po rozpoczęciu biegu przedawnienia. W przypadku takim okresu ich trwania nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu przedawnienia. W konsekwencji po ustaniu stanu rzeczy powodującego zawieszenie przedawnienia, nie biegnie ono od początku, lecz w dalszym ciągu, a więc z doliczeniem okresu, jaki minął od początku biegu do pojawienia się stanu rzeczy powodującego zawieszenie .
Na podstawie art.121 kc dwa typy zdarzeń powodują zawieszenie biegu przedawnienia :
a) zdarzenie o charakterze obiektywnym, jakim jest siła wyższa, jeżeli uniemożliwi uprawnionemu dochodzenie przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw tego typu – przez czas trwania przeszkody (np. wstrzymanie komunikacji) ,
b) łączący uprawnionego z osoba, przeciwko której skierowane jest roszczenie, określony stosunek rodzinny lub opiekuńczy. Ulegają więc zawieszeniu roszczenia jednego małżonka przeciwko drugiemu, dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej oraz osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym nad nimi opiekę lub kuratelę
Wykaz ten jest uzupełniony przez art.122 kc mając na względzie potrzebę silniejszej ochrony interesów osób, które same nie mogą roszczeń swoich dochodzić :
- roszczenie przysługujące osobie, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może się przedawnić wcześniej niż przed upływem 2 lat od ustanowienia dla niej przedstawicielstwa ustawowego albo od dnia ustania przyczyny jego ustanowienia .Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia . Przepisy te stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istni...
stary_hipis