Obecnie na system opodatkowania dochodów osób fizycznych w Polsce składają się cztery zasadnicze akty prawne rangi ustawowej:
a) ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, który obejmuje:
- działalność gospodarczą wykonywaną przez rolników prowadzących gospodarstwo rolne
- działalność gospodarczą wykonywaną przez osoby świadczące usługi hotelarskie
- działalność w zakresie wytwórczości ludowej i artystycznej
- działalność wykonywaną przez pozostałych podatników; przy czym w tym wypadku kryterium wyróżniającym – od którego ustawodawca uzależnia możliwość korzystania z tej formy opodatkowania – jest wielkość osiąganych przychodów
b) kartę podatkową, obejmującą swym zakresem :
- działalność usługową i wytwórczo – usługową (art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawa z dnia 20 listopada 1998 o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne), którą umownie nazwać można działalnością rzemieślniczą, zaliczając przy tym do tej grupy usług również usługi parkingowe
- działalność handlową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami , wyrobami tytoniowymi oraz kwiatami (art. 23 ust. 1 pkt 2 ustawy ryczałtowej)
- działalność handlową w zakresie handlu obnośnego i obwoźnego handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi (art. 23 ust.1 pkt 3 ustawy ryczałtowej)
- działalność gastronomiczną (art. 23 ust. 1 pkt4 ustawy ryczałtowej)
- działalność usługową w zakresie usług transportowych (art. 23 ust.1 pkt. 5 ustawy ryczałtowej)
- działalność usługową w zakresie usług rozrywkowych (art. 23 ust.1 pkt 6 ustawy ryczałtowej)
- sprzedaż posiłków domowych w mieszkaniach (art.23 ust.1 pkt 7 ustawy ryczałtowej)
- działalność w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego (art. 23 ust.1 pkt 8 ustawy ryczałtowej)
działalność w zakresie usług weterynaryjnych ( art. 23 ust.1 pkt 9 ustawy ryczałtowej)
- działalność w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi (art. 23 ust.1 pkt 10ustawy ryczałtowej)
działalność edukacyjną polegającą na udzielaniu lekcji na godziny (art. 23 ust. 1 pkt 11 ustawy ryczałtowej)
a) stosunek pracy, spółdzielczy stosunek pracy, stosunek służbowy i pracę nakładczą,
b) członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i w każdej innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną
c) emeryturę i rentę
d) pozarolniczą działalność gospodarczą
e) działy specjalne produkcji rolnej
f) nieruchomości i ich części
g) najem, podnajem, dzierżawę i poddzierżawę
h) kapitał pieniężne
i) prawa majątkowe
j) odpłatne zbycie rzeczy i niektórych praw majątkowych
k) pozostałe źródła
Podstawowym źródłem podatku dochodowego pobieranego na zasadach ogólnych stanowi ustawa z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Z 2000 Nr 54, poz. 654 ze zm.), która na przestrzeni lat 1991-2001 (do końca kwietnia) zmieniana była pięćdziesięciokrotnie. Obecny jej kształt, po ogłoszeniu tekstu jednolitego w Dz. U. Z 2000 nr 14, poz. 176, obowiązujący od 1 stycznia 2001 został nadany:
a) ustawą z dnia 2 marca 2000 o zmianie ustawy o pracowniczych programach emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 22 poz. 270),
b) ustawą z dnia 26 maja 2000 o zmianie ustawy o grach losowych i zakładach wzajemnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 70, poz. 816),
c) ustawą z dnia 29 czerwca 2000 o uchyleniu ustawy o funduszach przemysłowych i ich prywatyzacji w związku z reformą ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 60, poz.703),
d) ustawą z dnia 9 listopada 2000 o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 1104),
e) ustawą z dnia 16 listopada 2000 o zmianie ustawy o specjalnych sferach ekonomicznych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 117, poz. 1228),
f) ustawą z dnia 22 grudnia 2000 o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, ustawy o podatku o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 122, poz. 1324),
g) ustawą z dnia 15 grudnia 2000 o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 4, poz.27),
h) ustawą z dnia 11 stycznia 2001 o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (DZ. U. Nr 8 poz. 64),
i) rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 21 listopada 200 w sprawie skali podatku dochodowego orz wysokości kwoty przychodu podlegającego opodatkowaniu zryczałtowanemu (Dz. U. Nr 101, poz.1090).
PODMIOT I PRZEDMIOT OPODATKOWANIA
Współcześnie za podatek dochodowy uznawany jest podatek, którego przedmiotem i źródłem jest dochód, oraz który realizuje trzy podstawowe zasady;
1. Zasadę powszechności podmiotowej, co oznacza, żem opodatkowaniu podlegają wszystkie osoby osiągające dochody na obszarze jurysdykcji podatkowej; zasada ta wyklucza możliwość stosowania zwolnień wynikających z prawa międzynarodowego.
2. Zasadę powszechności przedmiotowej, która oznacza opodatkowanie łącznego dochodu, bez względu na źródła jego powstawania
3. Zasadę opodatkowania czystego zysku, która w ujęciu przedmiotowym oznacza, że opodatkowaniu podlegać powinien czysty dochód podatnika, po potrąceniu z przychodu kosztów jego uzyskania, zaś u ujęciu podmiotowym powinna podlegać nadwyżka dochodu ponad minimum niezbędne do utrzymania podatnika.
Na podmiot podatku można spojrzeć również poprzez przedmiotową stronę podatku, a więc poprzez działania faktyczne lub prawne, z zaistnieniem których ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego rozumianego jako ogólny obowiązek podatkowy, w którym następuje skonkretyzowanie konstytucyjnego obowiązku podatkowego co do: rodzaju podatku (rodzaju ciężaru podatkowego), przedmiotu podatku, grupy podmiotów, których dotyczy obowiązek, stawek podatkowych, elementów obniżających ciężar podatkowy.
Kryterium przedmiotowe pozwala podzielić podmioty podatku dochodowego obciążającego osoby fizyczne na:
a) pracowników,
b) członków rolniczych spółdzielni rolniczych i innych spółdzielni zajmujących się produkcją rolną,
c) wykonujących działalność osobistą,
d) emerytów i rencistów,
e) prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą ,
f) prowadzących działy specjalne produkcji rolnej,
g) osiągających dochody z nieruchomości,
h) wynajmujących i wydzierżawiających,
i) dysponujących prawami majątkowymi,
j) obracających kapitałami pieniężnymi,
k) dokonujących odpłatnego zbycia nieruchomości, praw majątkowych i rzeczy ruchomych,
l) ukrywających osiągane przez siebie dochody,
pozostałych podatników
Artykuł 2 wraz z art. 21 i 52 decyduje o zakresie przedmiotowym podatku dochodowego od osób fizycznych, przy czym o ile dwa ostanie przepisy zawierają katalog zwolnień podatkowych, o tyle art. 2 określa te rodzaje dochodów nie wchodzących w przedmiotowy zakres . Ustawodawca wyłącza pięć rodzajów takich przychodów, a mianowicie przychody z:
a) działalności rolniczej,
b) z gospodarki leśnej,
c) czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
podziału majątku małżonków powstałe w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej.
Pierwszą grupę przychodów nieobjętych ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych są przychody z działalności rolniczej, do której ustawodawca zalicza w art.2 ust. 2:
a) działalność polegającą na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym z własnych upraw, hodowli lub chowu,
b) produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego, reprodukcyjnego,
c) produkcję warzywniczą gruntową, szklarniową i pod folią
d) produkcję grzybów uprawnych,
e) produkcję sadowniczą,
f) hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych,
g) produkcję zwierzęcą typu przemysłowo- fermowego,
h) hodowlę ryb,
i) produkcję zwierzęcą i roślinną, w której minimalne okresy przetrzymywania zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej, liczą od dnia nabycia:
Ø miesiąc – w przypadku roślin.
Ø 16 dni – w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,
Ø 6 tygodni- w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,
Ø 2 miesiące- w przypadku pozostałych zwierząt
Drugą grupą przychodów wyłączonych spod przedmiotowego zakresu ustawy są przychody z gospodarki leśnej. Od 1 stycznia 1992 lasy podlegają opodatkowaniu podatkiem leśnym na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 o lasach. Od podatku dochodowego zwolnione są przychody z gospodarki leśnej, do której ustawodawca w art.6 ust. 1pkt 1 zalicza działalność leśną w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu, utrzymania i powiększania zasobów i upraw leśnych, gospodarowania zwierzyną, pozyskiwania- z wyjątkiem skupu – drewna, żywicy, choinek, karpiny, kory, igliwia, zwierzyny oraz płodów runa leśnego, a także sprzedaż tych produktów oraz realizację poza produkcyjnych funkcji lasu.
Trzecią grupą przychodów wyłączoną z przedmiotowego zakresu ustawy są przychody ze spadków i darowizn. Przychody uzyskane w drodze spadku lub darowizny przez osoby fizyczne w wyniku nabycia własności rzeczy znajdujących się w kraju oraz praw majątkowych wykonywanych w kraju podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1983 o podatku od spadków i darowizn.
Tradycyjną grupą przychodów niepodlegających podatkowi dochodowemu, podobnie jak i innym rodzajom podatków, są przychody z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Zapis taki, wynikający z art.2 ust. pkt 4, nie oznacza, że opodatkowaniu nie podlegają przychody, które powstały w wyniku zawarcia umowy, której celem było uniknięcie skutków podatkowych lub ich ograniczenie. Nie są to bowiem umowy, o których mowa w tym przepisie. Na gruncie podatkowym ustawy, skutków w zakresie prawa podatkowego nie mogą wywołać tylko czynności bezprawne, a wiec takie czynności , które są prawnie zakazane. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim łapownictwo, nierząd, handel narkotykami, ich przemyt, wyrób alkoholu bez zezwolenia. Opodatkowaniu podlegają natomiast przychody uzyskane ze wszystkich tych czynności, które były przedmiotem umów zawartych w celu obejścia prawa podatkowego, ale które ze swej istoty nie są zakazane.
Przychody z tytułu podziału majątku wspólnego małżonków, jako odrębna grupa przychodów niepodlegających podatkowi dochodowemu, została ujęta od 1 stycznia 1999 w wyniku nowelizacji ustawy dokonanej ustawą z dnia 28 sierpnia 1997 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową stanowią majątek odrębny każdego z małżonków, do którego ustawodawca w art.33 Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy zalicza:
Przychód – jako kategoria właściwa podatkom dochodowym- definiowany jest jako otrzymane, postawione do dyspozycji podmiotu podatkowego lub – w niektórych przypadkach – należne w danym okresie podatkowym świadczenia wzajemne z tytułu sprzedanych towarów, wykonanych robót lub innych prac, bądź wyświadczonych usług.
Art. 11 ust.1 ustawy wyróżnia trzy grupy rodzajowe przychodów: po pierwsze – otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika, a czasami należne, pieniądze oraz wartości pieniężne, przy czym do tych ostatnich zaliczyć należy m.in. czeki, weksle oraz inne papiery wartościowe uprawniające do otrzymania kwot pieniężnych; po drugie – wartość otrzymanych świadczeń w naturze; po trzecie – wartość innych nieodpłatnych świadczeń.
W art. 10 ustawy wymienione są źródła przychodów:
a) nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz wynikającego z podziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym,
c) prawa wieczystego użytkowania gruntów,
d) innych rzeczy,
§ jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a) – c) – przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy – przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zmiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zmiany,
Przepisów ust.1 pkt 8 nie stosuje się do odpłatnego zbycia:
Zgodnie z ustawą wolne od podatku dochodowego są:
a) przewidzianych w prawie pracy odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
b) odpraw wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
c) (skreślony)
d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
f) ...
stary_hipis