PRAWO WSPÓLNOTOWE ( PW )
Wykład pierwszy 25.02.2001 r.
Czym jest prawo wspólnotowe ( prawo Unii Europejskiej ) oraz jaki jest zakres obowiązywania PW ?
Prawo UE – nie ma jednoznacznej odpowiedzi, można je definiować na kilka sposobów
Pierwsza def. Przez Prawo UE można rozumieć prawo organizacji europejskich tj. Unii Europejskiej, Rady Europy, OBWE. W tym znaczeniu prawo europejskie nas nie interesuje.
Interesuje nas natomiast prawo europejskie w znaczeniu prawa wspólnotowego. Tzn. prawo europejskie to te obszary, te materie, które podlegają jurysdykcji Europejskiego Trybunału Stanu. W związku z tym PW będą objęte kwestie Unii Gospodarczo Walutowej, a więc
I Filaru UE, czyli wszystkie kwestie związane z gospodarką i instytucjami. A więc PW będą objęte kwestie Unii Gospodarczo Walutowej czyli funkcjonowania tych 3 Wspólnot oraz będą objęte kwestie z zakresu polityki wewnętrznej, przeniesione przez Traktaty w Shangen z Filaru III do Filaru I.
Reasumując :
PW są to obszary polityki gospodarczej w zakresie funkcjonowania 3 Wspólnot europejskich oraz kwestie polityki wewnętrznej, te które zostały przeniesione z filaru III do filaru I, te które podlegają jurysdykcji (ocenie) ETS.
1 Prawo Ustrojowe
2 Prawo Materialne
3 Prawo Proceduralne
Ad 1 Wspólnotowe Prawo Ustrojowe są to przepisy regulujące funkcjonowanie instytucji europejskich tzn. są to przepisy, które regulują strukturę instytucji europejskich i ich kompetencje. Będziemy go szukali w prawie pierwotnym i wtórnym a konkretnie jeżeli będziemy się interesowali cylowaniem Parlamentu Europejskiego, to znajdziemy przepisy w traktatach założycielskich i modyfikujących oraz w rozporządzeniach i dyrektywach, ale także w statucie PE.
Ad 2 Prawo Materialne jest podstawą dla funkcjonowania polityk europejskich. U podstaw każdej polityki europejskiej leży jakieś prawo materialne. Jeżeli mówimy o polityce ochrony środowiska, to podstawą jej funkcjonowania jest prawo ochrony środowiska. Jeżeli mówimy o polityce rolnej, to podstawą jej funkcjonowania jest prawo rolne. PM są to regulacje prawne odnoszące się do poszczególnych polityk wspólnotowych. Będziemy go szukali w traktatach, rozporządzeniach, dyrektywach, decyzjach.
Ad 3 Prawo Proceduralne jest to prawo, które reguluje procedury wspólnotowe. Procedury wspólnotowe są to np. procesy (procedury) decyzyjne, są to sposoby głosowania ( jednolitość, kwalifikowana większość, większość ), kwestie sposobu reprezentacji poszczególnych instytucji. PP znajdziemy w traktatach, prawie autonomicznym czyli w statutach i regulaminach instytucji wspólnotowych.
Filar II Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. W zasadzie filar II nie jest regulowany przez prawo wspólnotowe z 1 wyjątkiem wspólnej akcji?, jest regulowany przez prawo międzynarodowe publiczne. Do czasu T. Amsterdamskiego również polityka wewnętrzna i wymiar sprawiedliwości były regulowane przez prawo międzynarodowe publiczne tzn., że było regulowane w drodze umów między państwami.
2. Koncepcja 2 PW jest częścią prawa międzynarodowego. Jedni twierdzą, że jest częścią
prawa międzyn., inni, że jest częścią prawa międzyn. Publicznego. Przy czym prawo
międzynarodowe dzieli się na trzy części :
Ø Prawo wspólnotowe
Ø Prawo międzynarodowe publiczne
Ø Prawo międzynarodowe prywatne, które bardziej jest prawem krajowym ( kolizyjnym ) a nie międzynarodowym
1) Prawo międz.publ. jest wsparte w systemie zdecentralizowanym poprzez państwa. Nie ma centrum stanowiącego prawo międz.publ. Tworzą go państwa, więc jest system zdecentralizowany, który powstaje w organizacjach międzyn.
2) PW jest pozornie scentralizowane, ponieważ mamy instytucje europejskie, które go tworzą. Ale to tylko pozornie, ponieważ instytucje głównie tworzące prawo czyli Rada UE jest przedstawicielstwem państw. Rada Europejska, która przejmuje uchwały jest również przedstawicielstwem państw.
3) Sankcje są inne w PW, a inne w prawie międz.publ.
Ø W prawie międz.publ. są środki okręgowe
Ø W PW środki okręgowe są niemożliwe
4) PW podlega jurysdykcji ETS, jest obowiązek poddania się regresom w sporach
wynikających z PW. Natomiast prawo międz.publ. ma swoje sądy, ale nie można zmusić
do wystąpienia przed ETS.
1) Jakie obszary podlegają PW czyli zakres przedmiotowy PW
2) Na jakim obszarze, terytorium PW obowiązuje czyli jest to zakres terytorialny obowiązywania PW
3) Jaki jest okres obowiązywania PW czyli zakres czasowy obowiązywania PW
4) Kogo dotyczy PW czyli zakres podmiotowy PW
Ad1 Zakres przedmiotowy czyli zakres regulacji PW. Ten zakres stanowią kwestie gospodarcze i polityki wewnętrznej, ale zakres przedmiotowy ulega ciągłemu poszerzaniu, dlatego, że w drodze rozwoju integracji europejskiej nowe dziedziny przechodzą z prawa krajowego do PW.
Jak ono się poszerza od strony instrumentów prawa czyli jakie są instrumenty prawne poszerzania PW :
1) Instrument – Nowelizacja Traktatu Wspólnotowego tzn. jeżeli są wydawane kolejne traktaty, to te traktaty prowadzą do rozszerzenia PW
2) Instrument – ART. 235 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej, o jaką sytuację tu chodzi. ART. 235 mówi, że jeżeli dla wykonania PW, trzeba z przepisami tego prawa wejść na obszar wejść na obszar prawa krajowego to należy wejść.
Przykład: Obecnie mamy wspólną politykę ochrony środowiska naturalnego oraz wspólną politykę transportową. Jaka była zależność. Najpierw była wspólna polityka ochrony środowiska. Okazało się, że aby wykonać PW z ochrony środowiska naturalnego i jego normy PW ochrony środowiska należy wziąć pod uwagę prawo transportowe ( tylko pewne kwestie )
Jeżeli ART. 235 mówi, że aby dla wykonania PW można wkroczyć w obszar, który mu nie podlegał i zawłaszczać ten obszar do PW. A kiedy można go zawłaszczyć ? jeżeli jest to niezbędne dla wykonania PW. Inaczej : Ochrona środowiska była objęta PW, transport nie był objęty PW, ale transport „robi” coś dla środowiska, ewentualnie negatywnego. Wobec tego okazało się, że należy uregulować transport, ponieważ gdybyśmy nie uregulowali transportu to byśmy nie mogli wykonać norm zawartych w prawie ochrony środowiska. ART. 235 mówi, że jest możliwość wkroczenia w prawo krajowe dla wykonania PW. Możliwość wkroczenia w prawo krajowe oznacza też poszerzenie PW. Ale czy wszędzie można wejść? Są dziedziny prawa krajowego, co do których wejść nie można. ART. 235 nie działa w dziedzinach:
1) Określenie form własności w danym państwie
2) Kwestie związane z realizacją prawa karnego, kwestie związane z wewnętrznym porządkiem publicznym, kwestie azylu, imigracji, wiz
3) Kwestie związane z produkcją broni i innych materiałów wojskowych
Ale można wejść na te dziedziny i rozszerzyć PW poprzez wydanie właściwych traktatów, czy umów międzynarodowych, ale nie za pomocą ART. 235.
W zakres prawa przedmiotowego wchodzi ZASADA POINT OF NO RETURN, która oznacza, że jeżeli coś jest już uregulowane PW, to nie ma powrotu do prawa krajowego czyli tzn., że wszelkie podmioty, państwa, instytucje, jednostki, jeżeli to jest uregulowane PW to nie mogą podejmować żadnych działań, zachowań, które by powodowały regres czyli powrót prawa krajowego. Dlatego, że to wynika jeszcze z ogólniejszej zasady postępującego charakteru rozwoju PW.
Ad 2 Zakres terytorialny obowiązywania PW. Nie ma w PW określonego terminu „terytorium UE”. Możemy jedynie to pojęcie odtworzyć na podstawie orzeczeń ETS i z doktryny. Czym jest więc zakres terytorialny, czym jest terytorium UE.
Terytorium UE – jest to powierzchnia ziemi wraz z szelfem kontynentalnym oraz powierzchnią do stratosfery powietrza i w głąb ziemi, na której nie występują granice wewnętrzne, a które ma zakreślone granice zewnętrzne. Czyli jest powierzchnia ziemi obejmująca obszar państw członkowskich + szelf kontynentalny + strefę powietrza na ziemi do stratosfery i w głąb ziemi. Na obszarze tym są zniesione granice wew. Ma on wspólną granicę zew.
Granice wewnętrzne zostały jedynie w znaczeniu gospodarczym i ekonomicznym. Natomiast w znaczeniu politycznym i międzynarodowo-prawnym granice te istnieją.
Granice zewnętrzne jest to suma granic państw członkowskich UE
1) Czy na całym terytorium tak określonym UE obowiązuje PW ?
2) Czy można wyłączyć obowiązywanie PW na jakiejś części terytorium ?
3) Czy PW może obowiązywać poza terytorium UE ?
Ad 1 NIE. PW nie dotyczy w całości Wysp Farelskich, Wysp Kanału La Manche łącznie z wyspą Mann oraz nie dotyczy terytoriów brytyjskich na Cyprze. Ponadto nie dotyczy terytoriów zamorskich francuskich oraz nie dotyczy w specyficzny sposób Giblartaru i Grenlandii.
Przykład 1: Wyspa Mann razem z Wielką Brytanią (WB) teoretycznie w 1973 r. powinna znaleźć się w UE, ale jest częścią WB. W konsekwencji Wyspy Mann nie dotyczą ustanowienia Unii Celnej, ale dotyczą ( bo tak chciała WB ) postanowienia związane z przepływem towarów przemysłowych i produktów rolnych.
Przykład 2: Giblartar 6 km2, 30 tyś mieszkańców od 1713 r. w posiadaniu WB, w roku 1967 przeprowadzono referendum czy Giblartar ma być WB, czy Hiszpanii. Ale tylko 44 osoby opowiedziały się za Hiszpanią. Giblartar jest częścią WB, więc jest częścią UE. Podlega więc tym samym regułom co inne terytoria. Z jednym wyjątkiem. Nie ma przedstawiciela w Parlamencie Europejskim.
Przykład 3: Grenlandia większa od Francji, WB, Niemiec, Hiszpanii łącznie do 1953 r. kolonia Danii. Od 1953 r. weszła całkowicie do terytorium Danii, już nie jako kolonia a terytorium. W 1969 r. Duńczycy dali Grendlanczykom autonomię zezwalając na referendum w sprawie przynależności do UE. Grenlandia wraz z Danią miała się znaleźć w UE. W 1973 r. znalazła się i w 1982 r. przeprowadzono dopiero referendum i Grendlanczycy stwierdzili, że nie chcą być w UE. Tym samym Grenlandia nie jest częścią UE, nie korzysta z funduszy strukturalnych UE, natomiast prawie 40% jej budżetu stanowią opłaty z tyt. połowu ryb przedsiębiorstw UE na jej wodach przybrzeżnych. To jest problem nierównego obowiązywania PW.
Czy można na terytorium UE wykluczyć obowiązywanie PW ?
Można np. Układ w Shangen, który nie dotyczył WB.
Czy PW obowiązuje poza terytorium ? PW może obowiązywać poza terytorium UE np. dzisiaj dotyczy Polski. A w jaki sposób ? Na mocy Traktatu o stowarzyszeniu, który jest częścią PW i w związku z tym jego postanowienia obowiązują w Polsce tzn., że obowiązują poza terytorium Wspólnoty.
PW może dotyczyć podmiotów ( osób fizycznych, prawnych), które mają swoje miejsce zamieszkania lub swoją siedzibę poza terytorium wspólnotowym, ale musi być zachowany warunek, że zachowania tych podmiotów wywarły wpływ na terytorium wspólnoty tzn. np. jeżeli mamy polskie przedsiębiorstwo transportowe, które przewoziło coś na teren UE, tam doszło do jakiejś kolizji z prawem, to w myśl PW mimo, że jest to polskie przedsiębiorstwo działające poza Wspólnotą w sensie siedziby, będzie dotyczyło go PW. Może być poddane PW, bo tak uważa Wspólnota. Ale problem może być poddany naszemu prawu, czy PW, to jest problem relacji między nami, a Wspólnotą. Możemy uzyskać informację, któremu prawu będzie podlegało w Międzynarodowym Prawie Prywatnym
Ad 3 Zakres czasowy – PW poza jednym traktatem Paryskim (obowiązuje 90 lat ), obowiązuje na czas nieokreślony. Z czasem obowiązywania PW wiąże się jeszcze jedna ważna kwestia tzw. kwestia okresów przejściowych i klauzul ewolucyjnych.
Okres przejściowy jest to czas dany państwu, które nie jest zdolne do przyjęcia PW, aby mogło w tym czasie przysposobić (nabyć zdolność) do adoptowania PW. Okresy przejściowe są najczęściej dawane państwom, które starają się o członkostwo w UE np. Polska wystąpiła o 42 okresy przejściowe, ale najwyżej może dostać 11 i 12. Okres przejściowy jest zawsze na czas określony – 3,5,7,10 lat. W tym okresie to państwo się zobowiązuje podjąć wszelkie działania, żeby było zdolne do przyjęcia PW. Wspólnota ( UE) kontroluje to państwo tzn. sprawdza, czy to państwo coś robi. Państwo natomiast zdaje sprawozdania, jest monitorowane. Wspólnota pomaga państwo mającemu okres przejściowy w osiągnięciu stanu, kiedy będzie mogło przyjąć PW. Pomaga finansowo, wydaje decyzje uprzywilające.
Klauzula ewolucyjna bywa mylona z okresami przejściowymi i występuje w takiej sytuacji : Państwo zobowiązuje się jakimś PW, ale to PW nie jest dopracowane. Jak się PW dopracuje, to często się okazuje, że to państwo nie chce, nie może przyjąć tego prawa, ale ogólną ideę przyjęło np. Grecja podpisała traktat z Maastricht, który mówił o utworzeniu Unii Gospodarczo Walutowej i wejdą do niego państwa, które spełnią określone kryteria. Przy czym sam traktat nie określił tych kryteriów. Zostały one określone 2, 3 lata później okazało się, że Grecja tych kryteriów nie spełni. Wobec tego przyznano Grecji klauzulę ewolucyjną. Czym się różni klauzula ewolucyjna od okresu przejściowego ? na przykładzie Grecji. Grecja sama określi działania, które spowodują, że będzie spełniała kryteria. Nie dano jej żadnego okresu, bo to od niej będzie zależało, czy takie działania podejmie, nikt ją nie będzie monitorował. Nikt jej nie musi choć może pomagać. Grecja oświadczyła blisko roku 2000 „już wypełniam określone kryteria kontrowencyjne i w roku 2001 weszła do Unii Gospodarczo Walutowej.
Okresy przejściowe są maksymalne tzn., że jeżeli państwo zakończy działania wcześniej to można go skrócić, a potem otrzymuje następny okres przejściowy
Wykład drugi 11.03.2001 r.
Ad 4 Zakres podmiotowy obowiązywania PW to inaczej kogo dotyczy PW. Dotyczy instytucji wspólnotowych, państw, jednostek.
Instytucje
Wyróżniamy 3 grupy instytucji :
1) Instytucje posiadające zdolność prawną
2) Organy wewnętrzne
3) Organy samodzielne
Ad 1 Nie wszystkie instytucje mają zdolność prawną czyli nie wszystkie instytucje mogą działać w obszarze PW. Warunki, które musi spełniać instytucja, aby miała zdolność prawną
a) Musi być przewidziana w traktatach. Jej statut musi być określony w traktatach bądź umowach międzynarodowych.
b) Musi mieć związek z narodami lub państwami członkowskimi tzn., że ona musi wyławiana przez społeczeństwa, lub kraje (rządy) np. Parlament Europejski jest wyławiany przez narody, przez społeczeństwa. Rada UE jest wyławiana przez Rządy, bo to są poszczególni ministrowie rządów. Komitet Ekonomiczno- Społeczny wyławiany jest przez grupy zawodowe
c) Musi mieć samodzielność prawną, autonomię finansową, administracyjną
Autonomia finansowa – w budżecie UE muszą być przeznaczone środki na funkcjonowanie tej instytucji.
Autonomia administracyjna oznacza. Że ta instytucja może sobie tworzyć wewnętrzne struktury za pośrednictwem statutów.
Samodzielność prawna – ta instytucja musi być wyposażona przez państwa, które zawarły traktaty, do tego aby mogła występować w stosunkach prawnych.
Tak określone instytucje są uniwersalnymi podmiotami PW
Uniwersalny podmiot PW oznacza, że państwo, które jest podmiotem może występować w sporach prawnych i ma w tych sporach prawnych pełną, czynną i bierną legitymację tzn. ,że w sporach prawnych może występować samodzielnie, może być pozwane do sporu, lub składać może pozew przeciwko innemu państwu.
Ad 2 Organy wewnętrzne – organy instytucji wspólnotowych np. Komitet Stałych Przedstawicieli w Radzie UE, Sekretariat w Parlamencie Europejskim. Organy wew. Nie mają samodzielności prawnej tzn. nie mogą występować w stosunkach prawnych. Mogą występować w stosunkach prawnych za pośrednictwem wyżej postawionych instytucji.
Ad 3 Organy samodzielne – to np. Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny. Organy samodzielne mogą występować w stosunkach prawnych, sporach, przed instytucjami wspólnotowymi. Ich występowanie, ich zdolność prawna jest ograniczona. One mogą występować tylko w sporach, które dotyczą zakresu ich działania, ich kompetencji np. Europejski Bank Centralny może uczestniczyć w sporach finansowych.
Państwa mają określoną osobowość prawną nie przez PW, ale przez prawo międzynarodowe- publiczne. Stąd też jeżeli szukamy relacji między państwami, a PW i szukamy odpowiedzi co wynika z PW dla państw członkowskich, to musimy prowadzić nasze rozumowanie w dwóch kierunkach:
Ø To, że te państwa są państwami członkowskimi, dotyczy ich PW. Z tego wypływają dla państw pewne ograniczenia, których by nie miały gdy do UE nie należały
Ø Z tytułu przynależności do UE są również pewne rozszerzenia ich statusu prawnego, a więc ponadto co wynika z prawa międz.-publicznego
a) Państwa członkowskie nie mogą zawierać umów międz., które byłyby sprzeczne z PW jeżeli są już członkami UE. Jak się ustrzec przed zawarciem takiej umowy jeśli jest się już członkiem UE?. Droga jest następująca, nie obligatoryjna, ale zwyczajowa. Jeżeli państwo członk. chce zawrzeć umowę z państwem członkowskich, albo nie członkowskim, to zwyczaj jest taki, że to państwo członkowskie wysyła projekt umowy do ETS-u z zapytaniem czy projekt umowy jest zgodny z PW. ETS wydaje w tej sprawie opinię i opinia jest wiążąca. Otóż wskazuje co jest niezgodne z PW, a nawet proponuje jak należy zmienić umowę, aby była zgodna z PW.
Państwa mogą, ale nie muszą wystąpić do ETS-u. Jeżeli jednak podpiszą umowę niezgodną z PW, to poniosą wszelkie kwestie natury ekonomicznej.
Kolejny problem.co z umowami, które państwo zawarło z innymi państwami zanim stało się członkiem UE? Np. umowa była na 20 lat, pozostało do jej realizacji 5 lat i okazało się, że jest sprzeczna z PW. Otóż PW mówi tak: UE uznaje taką umowę wg zasady UMOWY POWINNY BYĆ DOTRZYMYWANE, ale to państwo członkowskie powinno jak najszybciej zgodnie z regułą zawartą w tej umowie rozwiązać tę umowę.
b) Drugie ograniczenie dotyczy prawa wew. Państw. Państwo członkowskie Wspólnot nie może wydawać wewnątrz swojego kraju prawa, które byłoby sprzeczne z PW.
PW jest nadrzędne nad prawem krajowym.
Jednostki w naszym prawie są to osoby fizyczne i prawne. Natomiast w PW nie ma pojęcia osoby fizycznej i prawnej. Ono jest w doktrynie, jest w domyśle. W PW ...
stary_hipis