1)Platon o działalności człowieka i pracy rzemieślnika 1.Platon 4 warstwy społecznych rządzących filozofów miłośników mądrości , strażników obrońców kraju rolników pasterzy i rzemieślników niewolników. Bez rzemieślnika społeczeństwo nie może istnieć i funkcjonować , każdy człowiek ma przeznaczony określony zawód. Rządzący – rządzenia krajem strażnicy do walki w czasie wojny , rolnicy do produkowania żywności , rzemieślnicy do tworzenia pięknych przedmiotów Platon cenił rzemieślników traktował ją jako sprawdzian umiejętności . Praca jest misją społecznym obowiązkiem zaangażowanie w myślenie o świecie rozwiązywanie problemów ludzkich cenił pracę myślową logicznie rozumienie zdaniem Platona dla rządów rozwiązują problem kraju potrzebna jest wiedza filozoficzna. Władca musi wiedzieć wszystko o państwie w tedy będzie sprawiedliwie rządził. Praca to służba państwu jego obroną i bezpieczeństwo. Strażnicy poczucie odpowiedzialności dyscyplina wierności ideałom praca związana była z dużym ryzykiem utraty życia rzemieślnicy była estetyka i funkcjonalność .Uważał że człowiek rozwija się przez całe życie.
a. WYCHOWANIE MŁODYCH POKOLEŃ PRACA NAD SOBĄ GODNIE ZNACZENIE CIERPIENIA. platońskie inspiracje -Była inspiracja grundwiga do stworzenia Wyższej Szkoły Ludowej. U podstaw koncepcji platońskiej leżało przekonanie ze szkoły nic są w stanie zaspokoić aspiracji i potrzeb duchownych młodzieży .Gruntwigo przyczyniał się że placówki stały się nowoczesne zyskały uznanie . Dyrektor powinien uczyć . Pierwsza zasada funkcjonowania uniwersytetów ludowych była Zasada dorosłości-Przyjmowali dorosłych ludzi z aspiracjami . Człowiek dorosły jest w stanie zdobywać potrzebną mu wiedzę. Zasada internatowości-W internacie mieszkali nauczyciele i uczniowie. Zasada żywego słowa czyli prowadzone przez nauczycieli wykłady dyskusje przemówienia słowo dociera do tych sfer osobowości, słowo wyraża takie treści których żaden obraz ani kształt ani dźwięk nie jest w stanie wyrazić. Zasada nadrzędności celów wychowania w stosunku do celów nauczania -Nauczanie ma dostarczyć słuchaczom i ich przygotować do życia piękno prawda czy dobro i sprawiedliwośc czynić go przydatnym do służby państwu. Zasada samokształcenia otworzy im drogę do sukcesu życiowego
b)zasady i metody dydaktyczno-wychowawcze i organizacyjne w grundtvigowskich UL zasada dorosłości – przyjmowaną dorosłą młodzież i ludzi starszych mających aspirację samokształceniowe i autokreacyjnę. Wierzono, że człowiek dorosły jest w stanie i w pełni świadomie zdobywać wiedzę i umiejętności. Człowiek dorosły może mieć silna motywację do nauki, do rozwijania swojej osobowości , do autokreacji zasada internatowości – „to mieszkanie pod wspólnym dachem” codzienne kontakty, wymienianie doświadczeń, tworzyła się swoista wspólnota ideałów, dążeń i planów życiowych.Wspólne mieszkanie kształtowało swoistą tożsamość internatową (wiara w ideały kultury) kształtowały poczucie odpowiedzialności za rozwój i przydatność do społeczeństwa. Zasada żywego słowa – czyli prowadzone wykłady, dyskusje, przemówienia, wygłaszanie referatów, sprawozdań, apele. Słowo żywe oddziaływuje na wszystkie procesy psychiczne: myślenie, pamięć, inteligencję racjonalną, emocjonalną i intuicyjną.Zasada nadrzędności celów wychowania w stosunku do celów nauczania – z przyjęcia tej zasady wynika, że w placówkach tego typu jak: np. UL maja one prawo kształtować osobowość słuchaczy zgodnie z uznanymi ideałami i celami wychowania, że mają prawo ingerować w ich poglądy, postawy i systemy wartości ,że są upoważnione żeby osobowość słuchaczy poprawiać, ulepszać, doskonalić, przygotowywać do życia i pełnienia różnych społecznych ról. Zasada samokształcenia – człowiek własnym wysiłkiem, praca nas sobą, samokontrolą, samowychowaniem, autokreacją tworzy sam siebie. Przyjmując zasadę samokształcenia Grundtving dał wyraz przekonaniu, że ludzie dorośli mają możliwości rozwoju tych cech osobowości które są konieczne w procesie dążenia do szczęścia. Te cechy to: pracowitość, odpowiedzialność, wierność ideałom.
3.oświatowa, wychowawcza, społeczno-kulturalna, gospodarcza i organizatorska działalność ks. Pawła Ksawerego Brzostowskiego jako źródło inspiracji do autokreacyjnej aktywności chłopów, obywateli ”Rzeczpospolitej Pawłowskiej” Paweł Ksawery Brzostowski 1739-1827wykształcony humanista a z wyboru i przekonania duchownym. Zorganizował i ukształtował w latach 1767-1795 Rzeczpospolitą Pawłowską. Historyczna jego zasługa było zniesienie w Rzeczpospolitej Pawłowskiej poddaństwa i nadanie chłopom wolności osobistej i dowiódł, że jeśli się chłopom stworzy ludzkie warunki pracy i życia i uzna ich prawa do zachowania godności i racjonalnego korzystania z wolności obywatelskiej oraz zapewni uzyskanie wiedzy i wykształcenia potrzebnego do pracy w rolnictwie - to będą w stanie tworzyć tyle dóbr ekonomicznych ile potrzeba, aby zapewnić sobie i właścicielowi ziemi dostatek. Utworzenie Rzeczpospolitej Pawłowskiej było przede wszystkim wyrazem urzeczywistnienia fizjokratycznych poglądów Brzostowskiego.Chłopi obywatele Rzeczpospolitej Pawłowskiej dowiedli, że nie tylko są w stanie rozumnie i wydajnie pracować ale także rozwijać swoje życie duchowe, kształcić swoje umysły i charaktery, zaspokajać swoje potrzeby wiedzy i rozwijać się społecznie.
Chłopi umocnili swoje poczucie społecznej i obywatelskiej przydatności.
Ogromny sukces ekonomiczny, społeczny i moralny jaki odniósł Brzostowski tworząc Rzeczpospolitą Pawłowską wiązał się z uznaniem pracy za jedną z naczelnych wartości.
Dokonał aktu uobywatelnienia chłopów i włączenia ich w struktury samorządowe na zasadach pełnowartościowych obywateli i ludzi (przeciwstawił się ;pijaństwu, złodziejstwu)
Stworzył chłopom ludzkie warunki bytu, dobrobyt, poczucie własnej wartości i przydatności do społeczeństwa, możliwość wydajnej pracy i udziału w samorządowych współrządzeniu Rzeczpospolitą.
4.Karol Brzostowski jako twórca Rzeczpospolitej Sztabińskiej i inspirator autokracyjnej aktywności chłopów.Karol Brzostowski 1796-1854r.dokonał aktu społeczno-gospodarczej i kulturowej transgresji i stworzył Rzeczpospolita Sztabińską która była pierwszym tego typu w Polsce kombinatem rolniczo-przemysłowym. W 1819 wydał odezwę do chłopów dóbr sztabińskich w związku z przyznaniem im wolności osobistej i likwidacją pańszczyzny. W latach 1819-1823 wszyscy chłopi zostali oczynszowani a następnie zatrudnieni dodatkowo przy robotach pomocniczych w zakładach przemysłowych. Powstanie i funkcjonowanie Rzeczpospolitej Sztabińskiej jest historycznym dowodem na to, że pełne zaangażowanie człowieka w walkę o społeczny i moralny oraz gospodarczy postęp umożliwia przezwyciężenie tych trudności i barier które ten postęp hamują. Jest dowodem możliwości budzenia twórczych sił polskiego chłopa. Zostało zlikwidowane pijaństwo na terenie tego „minipaństwa” wszyscy się uczyli w szkołach i na kursach.
Pierwszy etap działalności społeczno-gospodarczej Karola Brzostowskiego zakończył się z chwilą wybuchu Powstania Listopadowego.
1.Andragogiczne idee F. Poggelera Najbardziej charakterystyczną –problematykę oświaty i wychowania dorosłych ujmuje przemian cywilizacyjnych, społecznych i ekonomicznych. Ukazuje społeczne skutki kształcenia dorosłych. Dowodzi, że kształcenie i wychowanie jest procesem przedmiotowym, całożyciowym. Jego zdaniem dorośli muszą kształcić się permanentnie, aby nadążyć za rozwojem badań i teorii naukowych.
2.Przedmiot badań andragogiki i jej struktura w ujęciu B. Samolovcera Wg. Samolovcera andragogika jest nauką o kształceniu i wychowaniu dorosłych. Człowiek dorosły przedstawia sobą osobowość wyrazistość poprzez psychofizyczne i socjalne przystosowanie do działalności zawodowej i społ.-politycznej. Struktura andragogiczna jest logiczna i konsekwentna-jest otwarta na powstawanie nowych dyscyplin andragogicznych.
3.Swoistość andragogicznych poglądów H.C.M. Michielse. Polega ona przede wszystkim na tym, że na podstawie bogatych materiałów empirycznych ukazuje integralny związek opieki społecznej jako ruchu i instytucji z rozwojem myśli idei i badań andragogicznych.
4.Andragogiczne poglądy M. S. Knowles’a Knowles ukazuje nieprzydatność, a nawet szkodliwość modelu pedagogicznego dla procesu kształcenia i uczenia się dorosłych oraz uzasadnia konieczność stworzenia modelu andragogicznego. Postawą modelu andragogicznego jest gruntowna wiedza o potrzebach i fazach rozwoju człowieka dorosłego związanych z pełnieniem przez niego różnych ról społecznych.
5.Helena Radlińska 1879-1954
Poglądy autorki na oświatę dorosłych i andragogikę:
- ujmowanie kształcenia dorosłych w ścisłych związkach z warunkami życia życia społecznego w jakich żyją ,pracują odpoczywają , tworzą i rozwijają się dorośli. reprezentuje nurt myślenia o sprawach wychowania dorosłych , w którym bierze pod uwagę fakt że człowiek jest istotą społeczną ima różne powiązania z całokształtem życia społecznego .- Młodość wedle Radlińskiej to wiek między 18 a 25 rokiem życia ,okres kiedy młodzi ludzie staja u progu samodzielnego życia i szukają możliwości realizowania swoich ideałów. - dorośli to cechuje ich określona dojrzałość wyrażająca się w zainteresowaniu nie tylko samą walką o realizacje ideałów ,lecz także wyniki tej walki -najbardziej charakterystyczną cecha życia dorosłych stanowi realność ,które podejmują ,wyraźna i bezpośrednia odpowiedzialność za czyny.- ludzi dorosłych charakteryzuje to, ze biorą odpowiedzialność za dzieci którym dali życie i za przyszłość generacji, to poczucie odpowiedzialności za losy przyszłej generacji prowadzi do rozwoju ludzi dorosłych zainteresowań ,obejmujących treść życia , ideały cele i dążenia młodego pokolenia. - ukazuje ścisłą zależność treści i zakresu zainteresowań człowieka dorosłego ,jego rozwoju duchowego oraz warunków jego bytu , życia rodzinnego. - najcenniejszą cechę uznaje życzliwe przyglądanie się różnicy pokoleń ,rodzicielski stosunek do biologiczne odnowy życia- uważa że podstawowym celem działalności wychowawczej z dorosłymi jest przygotowanie ich do współżycia i dialogu międzypokoleniowego uwrażliwienie ich na potrzeby i odmienności pokolenia córek ,synów, wnuków, na uczenie się mądrego rozumowania ich aspiracji i zachowań.- praca wychowawcza wśród dorosłych wiąże w ten sposób pokolenie historycznej wzmaga jego siły ,bez niej niemożliwe jest wychowanie dzieci i młodzieży- zdaniem Radlińskiej ludzie dorośli są zróżnicowani pod względem fizycznym i psychicznym maja odmienne zainteresowania potrzeby i warunki życia - uważa że wychowanie dorosłych wiąże się w silniejszym stopniu niż wychowanie dzieci z przebudowa społeczną i kulturalna- uważa że każdy człowiek jest twórcą własnego życia i życia innych- wychowanie dorosłych ma polega na przygotowaniu ludzi do mądrego i twórczego korzystania z dorobku kulturalnego i cywilizacyjnego ludzi dorosłych - głównym celem wychowania jest rozwój i szczęście ludzi.
6 Tadeusz Kotarski 1886-1981 ujmował andragogikę jako naukę humanistyczną; dostrzegł słabości nauk o wychowaniu -dla poglądów andragogicznych jest uznanie przez całe życie plastyczności człowieka ,jego zdolności do rozwoju , wzbogacania osobowości pogłębiania wrażliwości i reakcji na świat - uważa że wszelkie szanse społeczne i naukowe otwierają się przed pedagogiką jeśli obejmuje ona swoim poznaniem problematykę ludzi dorosłych i możliwości ukształtowania się nowej dyscypliny naukowej – andragogiki. - wychowanie dorosłych w ujęciu Kotarskiego to czynienie ludzi coraz bardziej kulturalnymi, wprowadzenie człowieka w świat kultury , przygotowanie go do konsumpcji i twórczości kulturalnej. - wskazuje na potrzebę otwarcia wychowania dorosłych na filozofii kultury, ukazując w niej istotę tkwiących wartości i drogi dochodzenia do nich za pomocą oddziaływania wychowawczego.- wychowanie dorosłych zatem w ujęciu Kotarskiego jest wprowadzeniem ich w świat duchowych lub materialnych wartości.- w kształceniu i wychowaniu dorosłych szczególne znaczenie ma synteza specjalizacji i integracja wiedzy - warunkiem skuteczności i siły oddziaływania wychowawczego nauczyciela na dorosłych uczniów jest jego przekonanie o słuszności głoszonych przez niego poglądów.
7. Andragogika rolnicza w ujęciu Cz. Maziarza 1924- 1976 twórca nowej dyscypliny naukowej andragogiki rolniczej jego zdaniem andragogika rolnicza jest częścią składową andragogiki ogólnej. - według Cz. Maziarza andragogika rolnicza jest teorią kształcenia i rolniczego wychowania młodzieży i dorosłych.;autor podkreśla jedność kształcenia i wychowania - w koncepcji Maziarza przedmiotem andragogiki rolniczej jest teoria kształcenia i wychowania zarówno młodzieży pracującej jak i dorosłych .podstawa wyróżnienia przedmiotu badan nie jest tylko wiek ,ale udział w pracy rolniczej kształtującej osobowość ludzką -do zadań poznawczych i społecznych andragogiki zalicza budowanie naukowych doradztwa rolniczego i pozaszkolnej oświaty rolniczej- dzięki naukowym podstawom proces dokształcania i doskonalenia ,wychowania rolników bez względu na wiek może stać się bardziej efektywny, racjonalny i zgodny z potrzebami społecznymi - andragogika rolnicza ma te teorię tworzyć ,rozwijać opracowywać zasady jej twórczego stosowania w praktycznej działalności oświatowej.- w oglądach Maziarza na zadania poznawcze andragogiki rolniczej jest to że upowszechnianie wiedzy rolniczej traktuje on jako, czynnik sprawczy postępu w rolnictwie i postuluje , uważa że trzeba badać efektywność pozaszkolnej oświaty rolniczej - za najważniejsze zadanie andragogiki rolniczej uznaje poznawanie naukowe prawidłowości nauczania i wychowania dorosłych rolników w systemie pozaszkolnym i budowanie na tej podstawie metodyki pracy oświatowej w rolnictwie.
8. Teoria samokształcenia Józefa Półturzyckiego- samokształcenie jest procem oświatowym, stylem życia o charakterze aktywnego poznawania świata i siebie .doskonalenia swej osobowości we wszystkich dziedzinach kształcenia i wychowania-- zdaniem jego samokształcenie umożliwia ludziom dorosłym dzięki ich indywidualnej aktywności ci ,zdobywanie wiedzy na różnych poziomach ,nawet wiedzy specjalistycznej ,na poziomie akademickim. – akcentuje fakt że samokształcenie obejmuje całą osobowość jej stronę moralną , społeczną , estetyczną fizyczna a nie tylko umysłowa - samokształceni e jest swoistą odpowiedzią jednostki ludzkiej na oczekiwania sytuacje i wymagania środowiska społecznego- samokształcenie dokonuje się we wszystkich dziedzinach życia społecznego i kultury i ma wpływ nie tylko na człowieka ale i na rozwój gospodarki i kultury.- samokształcenie pomaga we wszechstronnym rozwoju człowieka zgodnego z jego systemem wartości.-zdaniem Półturzyckiego analiza doświadczeń różnego typu ludzi uprawiających samokształcenie umożliwia zrozumienie wartości prawidłowości procesu zdobywania wiedzy i uczenia się ról społecznych.- ważne jest stwierdzenie Półturzyckiego że samokształcenie jest prowadzone przez podmioty świadome celów tego procesu, to ukazuje jego wartość edukacyjną i autokreacyjną – samokształcenie obejmuje całą osobowość i wiąże się z różnymi dziedzinami życia społecznego i kultury.
9.Z WIATROWSKIEGO ,,PODSTAWY PEDAGOGIKI PRACY ‘’JAKO CENNE ŻRÓDŁO WIEDZY I INSPIRACJI DLA BADAŃ ANDRAGOGICZNYCH Dzieło Zygmunta Wiatrowskiego, jakim jest podręcznik pt. Podstawy pedagogiki pracy”, prezentuje dorobek tej subdyscypliny pedagogicznej, jest imponującym przykładem całościowego, wnikliwego i specjalistycznego ujęcia tej problematyki i ukazania potrzeby i perspektyw rozwoju tej nauki.
Dla andragogiki pracy szczególne znaczenie mają rozważania autora poświęcone analizie pedagogiki pracy jako dyscypliny pedagogicznej. Autor tej fundamentalnej pracy charakteryzuje przedmiot, zadania i działy pedagogiki pracy, miejsce pedagogiki pracy wśród innych nauk pedagogicznych i nauk o pracy i jej idee przewodnie.
Sięga też do historycznych prototypów rozważań o pracy i wychowania do pracy.
Autor omawianej pracy wyodrębnia działy pedagogiki pracy, odpowiadające kolejnym etapom życia człowieka, obejmujące kształcenie i wychowanie przedzawodowe, kształcenie prozawodowe, kształcenie zawodowe oraz kształcenie ustawiczne dorosłych.
W omawianej pracy Zygmunta Wiatrowskiego ważne miejsce zajmuje rozdział poświęcony teoretycznym i metodologicznym podstawom pedagogiki pracy. Charakteryzuje w nim autor podstawowe formy działalności człowieka oraz najważniejsze powinności człowieka dorosłego; pracę jako podstawową kategorię pedagogiki pracy; zawód i pracę zawodową jako formy aktywności ludzi; kwalifikacje i kompetencje zawodowe współczesnego pracownika ;czynności człowieka, umiejętności ogólne i zawodowe jako wynik edukacji i samokształcenia, a także szczególnie ważne dla andragogiki pracy-zagadnienie kształtowania oraz funkcjonowania struktury czynności, umiejętności i kompetencji zawodowych człowieka.
Z. Wiatrowski charakteryzuje główne nurty działań edukacyjnych związanych z celami kształcenia ustawicznego, teoretyczne i metodyczne podstawy kształcenia ustawicznego, istotę i zadania tego typu działalności, obszary kształcenia ustawicznego, zadania tego rodzaju edukacji w okresie stabilizacji gospodarczej oraz proces dokształcania, przekwalifikowania i samokształcenia pracowników.
Z. Wiatrowski zwraca uwagę na czynniki warunkujące proces humanizacji pracy i ich znaczenie przekształcające pracę z wartości instrumentalnej w wartość autoteliczną. Zalicza do nich: nowe struktury gospodarcze; nowe problemy edukacyjne załogi; funkcjonowanie służb pracowniczych. Omawiany tu autor wymienia i charakteryzuje trudności realizacji humanizacji pracy. Zalicza do nich: trudności związane ze strukturą załogi: trudności związane z cechami osobowości pracowników, powołanych do prowadzenia działalności humanizacyjnej.
Niezwykle cenne są rozważania Z. Wiatrowskiego dotyczące zagadnień kształcenia i wychowania przedzawodowego, prozawodowego i zawodowego. Dla andragogiki pracy inspirujące są koncepcje i teorie kształcenia zawodowego. Autor ten definiuje pojęcie kształcenia zawodowego, historyczne formy tego typu działalności, proces kształcenia zawodowego, warunki jego realizacji, wyniki oraz wychowawczą działalność szkoły zawodowej.
Dla andragogiki pracy pojęcie przydatności zawodowej jest pojęciem kluczowym, gdyż warunkuje nie tylko sprawność zawodową, stabilizację w zawodzie, perspektywy mistrzostwa i awansu, ale także poczucie bezpieczeństwa socjalnego i wiarę we własne siły. Przydatność zawodowa wyzwala także tendencje do uprawiania autokreacji zawodowej. Przydatność zawodowa jest funkcją posiadania i rozwoju zdolności, przygotowania i zaangażowania w proces doskonalenia swoich umiejętności.
III.ZADANIA BADAWCZE ANDRAGOGIKI OGÓLNEJ I PRZYKŁADOWYCH ANDRAGOGIK SZCZEGÓŁOWYCH.
1.ZADANIA POZNAWCZE ANDRAGOGIKI OGÓLNEJ Do podstawowych zadań andragogiki ogólnej należy tworzenie metodologicznych podstaw do badań dla subdyscyplin andragogicznych. W związku z tym nauka ta rozpatruje przede wszystkim możliwości badania procesu wychowania dorosłych ,określania warunków ich efektywności, opracowywania założeń, procedur i metod oraz technik badawczych.
Andragogika ogólna przede wszystkim analizuje i definiuje podstawowe pojęcia andragogiczne służące do opisu rzeczywistości oświatowej i wychowawczej i określa ich przydatność do formułowania problemów badawczych.
Nauka ta określa możliwości i granice wychowania dorosłych, specyfikę tego procesu, jego uwarunkowania, organizację, treść, systemy, metody i formy realizacji.
Nauka ta bada i określa czynniki determinujące proces wychowania dorosłych, charakteryzuje jego różne dziedziny i odmiany, wyjaśnia prawidłowości przewidywania jego skutków. Nauka ta opracowuje zasady tworzenia narzędzi badań andragogicznych i stosowania ich w praktyce. Precyzuje zasady budowania koncepcji badań andragogicznych i opracowywania narzędzi/arkuszy obserwacji, ankiet, kwestionariuszy wywiadu, testów osobowościowych.
Andragogika ogólna ukazuje także związek badań andragogicznych z dorobkiem innych nauk społecznych i humanistycznych tego typu jak: psychologia człowieka dorosłego.
Andragogika ogólna ustala zasady i metody korzystania z dorobku nauk społecznych i humanistycznych, uwzględnia ustalonych przez te nauki faktów respektowania wykrytych przez nie prawidłowości, spożytkowania ich doświadczeń metodologicznych.
Andragogika ogólna inspiruje także badania tych dziedzin i rodzajów wychowania dorosłych, które są podstawą rozwoju andragogik szczegółowych/andragogika pracy, uczestnictwa w kulturze, aktywności społecznej, życia rodzinnego, turystyki itd.
Andragogika ogólna ustala potrzeby, zasady i metody badania różnych rodzajów aktywności i sytuacji dorosłych i ich wpływ na proces wychowania i kształtowania ich osobowości.
2.PROBLEMATYKA BADAWCZA PRZYKŁADOWYCH ANDRAGOGIK SZCZEGÓŁOWYCH. Andragogika wyodrębniła się z nauk pedagogicznych, określa swój podmiot, problematykę i metody badań w XX wieku. Stało się to na skutek narastania społecznej konieczności przygotowania ludzi dorosłych do funkcjonowania w różnych rolach społecznych, zawodowych i rodzinnych. Powstał problem optymalizacji funkcjonowania człowieka dorosłego w procesie pracy, w życiu społecznym i osobistym. Andragogika ogólna wyszła naprzeciw tym społecznym oczekiwaniom i pojęła tak istotne problemy, jak zagadnienie wychowalności człowieka dorosłego, jego możliwości uczenia się, rozwoju przez całe życie, jego przystosowania do wymagań współczesnej cywilizacji, gospodarki i kultury, twórczej antycypacji, jego umiejętności twórczego rozwiązywania coraz trudniejszych i skomplikowanych problemów społecznych, naukowych, technicznych, ekonomicznych i moralnych.
Przedmiotem badań wszystkich dyscyplin andragogicznych jest człowiek dorosły, jego rozwój, relacje ze światem, jego edukacja i autokreacja, jego działalność w określonej dziedzinie rzeczywistości.
Andragogiki szczegółowe badają te trzy aspekty istnienia człowieka dorosłego: kim on jest w określonych warunkach pracy, życia społecznego i rodzinnego, kultury, gospodarki, cywilizacji;kim on się staje pod wpływem wychowania i autokreacji.
Andragogika pracy ujmuje człowieka dorosłego z punktu widzenia jego sytuacji i zachowania w procesie pracy ukierunkowanej nie tylko na cele produkcyjne, ale także na wartości edukacyjne. Andragogika pracy bada zatem , jakie cechy osobowości ludzi dorosłych powstają w warunkach pracy przydatnej dla społeczeństwa/respektującej prawa rynku/
Andragogika przemysłowa uwzględnia specyficzne warunki pracy w różnych dziedzinach przemysłu/przemysł górniczy, stoczniowy, elektroniczny i inne/i projektuje takie modele procesu pracy, które sprzyjałyby jej wysokiej wydajności, zadowoleniu z pracy, rozwojowi osobowości, podnoszeniu poziomu profesjonalizacji pracy i kultury współżycia w zakładzie pracy.
Andragogika rolnicza bada szczegółowe warunki pracy w rolnictwie uwzględniając ich zróżnicowanie w indywidualnych małych, średnich i dużych gospodarstwach. Bada, opisuje i analizuje możliwości ich praktycznego wdrażania do działalności rolników.
Andragogika szkolna bada możliwości przygotowania nauczycieli i działaczy oświatowych do tworzenia takich koncepcji, programów i metod pracy, które umożliwiałyby im twórcze działanie, rozwijanie uzdolnień dzieci i młodzieży i skuteczne realizowanie społecznych i kulturowych ideałów edukacyjnych.
Andragogika działalności kulturalnej bada możliwości tworzenia takich warunków pracy artystycznej, które sprzyjałyby łączeniu pasji twórczej ze służbą społeczeństwu.
Andragogika samokształcenia bada możliwości optymalizowania, unowocześniania i humanizowania tego procesu, możliwości oparcia go na takich wartościach i motywach, jak: dążenie do znaczenia, do bycia sobą, do zachowania indywidualności, do doskonałości, do transgresji.
Andragogika wojskowa bada funkcjonowanie ludzi dorosłych w wojsku, ich umiejętności przystosowania się do roli żołnierza, ograniczenia swojej indywidualności na rzecz dyscypliny wojskowej, podporządkowanie się dowódcom, współdziałania w realizacji zadań szkoleniowych.
Andragogika zdrowia bada możliwości wychowania dorosłych zgodnie z zasadami higieny osobistej, fizjologicznej i psychologicznej, z zasadami biologii.
3.ZACHOWANIA TRANSGRESYJNE DOROSŁYCH JAKO PRZEDMIOT BADAŃ DYSCYPLIN ANDRAGOGICZNYCH Zachowanie transgresyjne charakteryzuje się dążeniem człowieka do przekraczania granic swoich możliwości rozumienia rzeczywistości i jej zmieniania zgodnie z wyobrażonymi wartościami, celami i ideałami. Jest to proces przechodzenia od potencjalnych, zakodowanych w świadomości i podświadomości człowieka potrzeb, wyobrażeń o szczęściu postępie i rozwoju do tworzenia rzeczywistych rzeczy, idei, pomysłów ,rozwiązań, instytucji i urządzeń służących realizacji tych właśnie wyobrażeń o doskonaleniu świata i siebie samego.
Uprawianie dyscyplin andragogicznych wymaga właśnie przyjęcia założenia, że edukacja racjonalnie zaprogramowana i realizowana może pomóc ludziom w uzyskaniu zdolności do realizowania swoich potencjalnych możliwości, potrzeb, aspiracji i tworzenia odpowiadających im wytworów nauki, sztuki i techniki, ustrojów społecznych, systemów ekonomicznych, stylów życia. To właśnie założenie leży u podstaw transgresji, rozumianej jako proces przekraczania granic intelektualnych,społecznych,moralnych,kulturowych,emocjonalnych,politycznych i estetycznych istniejących w rzeczywistości i tworzenia nowych rzeczy i idei będących udoskonaleniem starych lub kreowaniem zupełnie odmiennych bytów.
Podstawowym pojęciem psychologii transgresji jest pojęcie ludzkiej aktywności, podmiotowości, sprawdzania się w każdej sytuacji życiowej, przekształcania świata zgodnie ze swoimi wyobrażeniami o humanizmie i racjonalizmie. to pojęcie ma także duże znaczenie dla andragogiki która projektuje cele, ideały, treści, zasady, formy i metody kształcenia i wychowania, samokształcenia i samowychowania człowieka dorosłego.Na jego podstawie możliwe staje się zbudowanie koncepcji spójnego systemu edukacji dorosłych łączącego kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie i głęboko i twórczo pojęta autokreacja.
Dla nauk andragogicznych niezwykle istotne jest także założenie transgresyjnej koncepcji człowieka, wedle której proces realizowania przez ludzi ich potencjalnych możliwości jest nie tylko spontaniczny,
lecz jest także wynikiem oddziaływania czynników społecznych i kulturowych oraz rezultatem wpływu edukacji samokształcenia i samowychowania. Wykrycie związku procesu edukacji i autoedukacji z zachowaniem transgresyjnym człowieka jest ważnym zadaniem andragogiki ogólnej i jej subdyscyplin.
Z analizy istoty transgresyjnej koncepcji człowieka andragogika wyprowadza ważny wniosek stwierdzający że samopoznanie własnych potencjalnych możliwości i potrzeb jest podstawowym warunkiem ich twórczej realizacji.
Dla andragogiki ważne jest zawarte w psychologicznej koncepcji człowieka transgresyjnego twierdzenie, że dążenie do zmiany doskonalenia świata i siebie samego, twórczości-jest ważną cechą natury ludzkiej.
W działalności społecznej dorosłych szczególnie wyraźnie uwidacznia się transgresyjny charakter natury ludzkiej i prawdziwość tez psychologicznej koncepcji człowieka transgresyjnego. W tej właśnie działalności ludzie dorośli realizują swoje marzenia o postępie, swoje wyobrażenia o porządku, bezpieczeństwie i ładzie, swoje potrzeby wymiany poglądów i tworzenia wspólnot kulturowych
IV. Andragogika pracy
1.Aksjologiczne podstawy andragogiki pracy Proces przygotowania ludzi dorosłych do pracy i jej efektywnego, czasem nawet twórczego wykonywania i doświadczania satysfakcji z jej porządnego realizowania opiera się na uznaniu określonych wartości i urzeczywistnianiu. Przede wszystkim na założeniu filozofii, że człowiek jest najwyższą wartością i praca ma wyrażać to, co służy ludziom tzw. eksterioryzacja osobowości. Proces przygotowania ludzi do pracy musi w maksymalnym stopniu uwzględniać podmiotowość człowieka, jego prawa do rozwoju, zadowolenia, szczęścia, sukcesu.
Aksjologiczną podstawą procesu przygotowania dorosłych do pracy wydajnej, satysfakcjonującej, dobrze zorganizowanej, opłacalnej, pożytecznej, rozwijającej osobowość pracownika jest praca jako wartość.
Andragogiczna teoria przygotowania dorosłych do pracy musi zatem wskazywać na konieczność i uzasadniać potrzebę uwzględniania w procesie pracy wartości ekonomicznych, społecznych, przyrodniczych i psychologicznych, związanych
z funkcjonowaniem osobowości w procesie pracy.
Do najważniejszych wartości wskazanych przez andragogikę pracy, należy zaliczyć: rozwój osobowości pracownika dokonujący się w procesie pracy; rozwój myślenia i wyobraźni twórczej, rozwój umiejętności profe¬sjonalnych, rozwój potrzeb duchowych (nadają godność i głęboki społeczny, ekonomiczny i kulturowy sens); środowisko naturalne,
Dla kształtowania się aksjologicznych podstaw andragogiki pracy, cenne są także idee i wskazania takich nauk, jak: estetyka czy filozofia piękna. Andragogika pracy musi zatem projektować takie ideały, cele i za¬dania wychowawcze, aby przygotować dorosłych do tworzenia i prze¬żywania piękna własnej i cudzej pracy, aby aspekt estetyczny był trak¬towany tak samo jak aspekt utylitarny. =Szczególne znaczenie dla rozwoju myślenia andragogicznego o pracy ludzkiej i przygotowania do jej skutecznego wykonywania ma głębokie odczytywanie tych wartości, które przyczyniają się do zado¬wolenia z pracy. =Zrozumienie i realizowanie tych wartości w procesie przygotowania dorosłych do wydajnej i twórczej pracy, przyczynić się może do trakto¬wania pracy ludzkiej jako terenu samo aktualizacji i samorealizacji.
Andragogika pracy postuluje zatem tworzenie takich systemów i programów kształcenia i wychowania zawodowego, które umożliwiają odkrywanie humanistycznych i społecznych walorów wykonywanej pracy.
Do cennych wartości konstytuujących aksjologiczne podstawy andragogiki pracy zaliczyć można: społeczną wrażliwość i pragnienie służenia swoją pracą społeczeństwu i konkretnym ludziom. Wrażliwość społeczna i moralna jest tą wartością, która mobilizuje ludzi do zachowań altruistycznych i heroicznych i umożliwia im odkrywanie sensu ich pracy zawodowej. - szacunek dla człowieka i wytworów jego pracy. Szacunek dla człowieka znajduje wyraz w takich zachowaniach i postawach, jak uznanie praw i obowiązków pracowniczych (np. tworzenie warunków sprzyjających zachowaniu tożsamości, indywidualności i kreatywności)- poczucie społecznej odpowiedzialności za wartość wykonywanej pracy zawodowej, produkcyjnej lub usługowej. Każda praca ludzka choć w różnym stopniu ma wymiar społeczny, zaspokaja potrzeby określonych jednostek i grup społecznych, wzbogaca ich życie i warunki egzystencji, ułatwia im wykonywanie różnych obowiązków i zadań.- sprawność i innowacyjność działania zawodowego, na którą jest szczególne zapotrzebowanie społeczne (pracodawca poszukuje, w celu zatrudnienia, osoby odpowiedzialne i kreatywne)- zaangażowanie w proces pracy. Stosunek do pracy może być odpowiedzialny, lekceważący, zdyscyplinowany, formalny i zaangażowany. Wartość ta doprowadza do wzrostu kwalifikacji, specjalizacji i zamiłowania.- przekonanie o tym, że wykonywana p[raca rozwija zdolności danego pracownika i umacnia jego pozycję zawodową w zakładzie pracy. Świadomość własnego rozwoju jest nie tylko źródłem zadowolenia z pracy, lecz przede wszystkim jest czynnikiem wpływającym na rzeczywiste po...
viki0000