Leśmian Bolesław, A lubią jeszcze powikłaną zgrają...A lubią jeszcze powikłaną zgrająSpłoszyć się nagle o samej północyAlbo udawać, że tylko udająUległość niebu i hołd swej niemocy...I lubią patrzeć wskroś nieba oparyI nie znajdować błękitnej przyczynyNarodzin, którym słoneczne zegaryNie dały jednej, śmiertelnej godziny.Lubią się jeszcze skarżyć, nie żalićna kwiatów wonność, na słońca uduszność,I na ten ogień, co nie chce ich spalić,I na istnienia całego niesłuszność!A potem na wznak kłaść się na niebiosy,spłatać ramiona i rozplatać włosy
Leśmian Bolesław, A oni właśnie najtrwalej, najdzielniej...A oni właśnie najtrwalej, najdzielniejMogliby kochać - od nocy do świtu -Podobni mewom w zatokach błękitu,Tym od nich różni, że tak nieśmiertelni.Oni to właśnie zmyśliliby krociePieszczot zawiłych, nieznanych na ziemi,I niestrudzeni byliby w pieszczocie,I niestrudzeni - i wielcy - i niemi!Bo dla nich tylko, zaprawdę, że dla nichPrzyjdzie ta miłość, co światy ogranie!Jam śledził w niebie poloty ich sarnieI lęk błękitny w ich źrenicach łanich!Jam słyszał nieraz, że szemrzą, jak płomień,Skrzydłem, utkanym z tęcz i oszołomień!
Leśmian Bolesław, A Oto GodzinaZamarły róż okrzyki ku słońcu w wyżynie, I lasów rozechwianych śpiew o samym śpiewie Szmer przykazań miłosnych w płomienistym krzewie Wszystko nagle zamarło w tej oto godzinie! A życie wśród zamarłych tak łatwo się płoszy, Że samochcąc przelana domyślnym strumieniem Krew własna purpurowym jest tylko stwierdzeniemTego, co już się stało!... O, stwierdzeń rozkoszy!... Twój wybraniec, dbający o cześć swej korony, Na miecz ją w swoich ogniach przetopił samotnie, I miecz, ostrzem ku światu tak długo zwrócony, Zwróci teraz ku sobie natychmiast, bezzwrotnie!... Lecz jarzma wyczekiwań nie wdzieje na szyję, Nikomu nie zawdzięczy przepychu swej męki! Choć życie przyjął z ręki jakiegoś: Niech żyje!" Śmierć ów pokarm ostatni przyjmie z własnej ręki! Śmiało w ślepie zaziera szalonej ochocie On, co więcej zdobywa, aniżeli traci! Niech mu dusza nie będzie leniwą w odlocie! Niech się serce o jeden miecz jeszcze wzbogaci! Bo może w tej godzinie, w tej najmniej zwodniczej, Znajdzie w sobie godnego swej napaści wroga, I rażąc siebie mieczem, spragnionym zdobyczy, W piersi własnej własnego dorąbie się boga!
Leśmian Bolesław, AkteonPowieść o Akteonie: wiosna szumi w borze. Podpatrzył w blask boginię, skąpaną w jeziorze. Za karę go w jelenia przedzierzgnęła mściwie. Pokrwawiła się wieczność o leśne igliwie!...Psy go własne opadły, szarpiąc, jak zwierzynę!Wpośród godzin istnienia miał taką godzinę!... Próżno bronił obcego, które boli, ciała!Śmierć go, psami poszczuwszy, z jeleniem zrównała...Próżno wzywał na pomoc dawnych towarzyszy, Nasłuchując ich kroków na pobrzeżach ciszy!Nikt nie poznał po głosie i po znoju rany,Że to człowiek - nie jeleń! Duch - upolowany!Nikt nie zgadł tajemnicy narzuconych wcieleń!Musiał być tym, czym nie był! I zginął, jak jeleń! I jam niegdyś był inny. Dziś jeszcze się złocę.A złociłem się bardziej... Świadkami - złe noce!Pamiętam dawnych braci rozbłyskane twarze. Wówczas o czymś marzyłem... Dziś blednę, gdy marzę!Nikt nie umiał tak istnieć, jak ja, w tej godzinie, Gdym cię, Boże, podpatrzył! - Duch mój odtąd ginie! Przemieniony w człowieka za nędzę mej zbrodni, Dźwigam obce mi ciało w blask Bożej pochodni!I ginę śmiercią; obcą, co mym kościom przeczy... Inna mi się należy !... Nie chcę tej - człowieczej!... Ginę, w ludzką powłokę wsnuty, jak w płaszcz zgrzebny. Kto mnie pozna po płaszczu? Precz z nim! Niepotrzebny!Kto mnie pozna po głosie, że to ja tak śpiewam?Milcz, glosie! Nie mój jesteś! Swego już nie miewam...Majacząc cudzych kształtów zgubną niepodobą,Nawet w śmierci godzinie nie mogę być sobą!Krwawą zmorę jelenia unosząc śród powiek, Próżno wołam o pomoc! - I ginę, jak człowiek!
Leśmian Bolesław, AlcabonBył na świecie Alcabon. Był, na pewno był!O brzóz przyszłość wiódł z mgłami walki nieustanne.Próżnię życia na karku dźwigał z całych sił!"Tere - fere!" - tak śpiewał,Gdy się śmierci spodziewał,Aż pokochał osiadłą na strychu Kuriannę.Dur go pchał wzwyż po schodach. Dur, na pewno dur!We łbie miał złote mroczki i srebrne zamiecie,Gdy wspinając się ku niej, dawał baczny zórNa czar, co się po cichuTak utrwala na strychu,Jakby miejsca zabrakło gdzie indziej na świecie.W drzwi uderzył oburącz. W drzwi, na pewno w drzwi!Ktokolwiek w drzwi kołacze - niech wejdzie i kocha!Kurianna, jak Kurianna... Śni raczej, niż drwi...Na barłogu - od środkaPatrzy duża i słodka -Lgnie do niej ufna ciału koszula - ciasnocha.Znój mu wargi przynaglił! Znój, na pewno znój!Szedł do niej po ciemnościach, jak wicher po łanie!Kto ma oczy - niech widzi! Był ich cały trój:On i barłóg, i ona,I wyrychlił ramiona,By ją porwać na trwałe wbrew światu kochanie!Biel jej ciała przywłaszczał. Biel, na pewno biel!A chłonęła go w siebie ciszkiem, jak mogiła,Poznał, czym jest czar nocy, szept i chętna ściel,I tak skochał dziewczynę,Że wołała w mrok: "Ginę!" -Bo się pierwszej miłości niechcący broniła.Gil jej w uszach zadzwonił. Gil, na pewno gil!Tak tętniła krwią śpiewną, tak drżała w głąb chcenia...Zdzierż szczęście!... Nie zdzierżyła!... Ledwo kilka chwil!...Nienawykła do czary,Zmarła z westchnień nadmiaru,Umierając, nie miała nic do powiedzenia!Strych zawinił wszystkiemu! Strych, na pewno strych!Z jego wyżyn dał w nicość nura bezpowrotnie -Zaśmiał się w samo niebo, a przy ziemi ścichł,Pilnej śmierci cios tępyDuszę rozpruł na strzępy,Aż się z niej wysypały skarby dożywotnie!Piach się z duszy wysypał! Piach, na pewno piach!Ten, co w podróż się złoci do zorzy, gdy kona -Bochen chleba w gwiazd wieńcu - skrót pałacu w mgłach -Rzęsa Boża - dwie pszczoły -I trzy z wosku anioły.Czego tylko nie było w duszy Alcabona!
Leśmian Bolesław, AniołCzemu leciał tak nisko ten anioł, ten duch,Sięgający piersiami skoszonego siana?Wiatr rozgarniał mu szkrzydeł świeżący się puch,A od kurzu miał ciemne, jak murzyn, kolana...Włos jego - hartowana w niekochaniu miedź!Oczy płoną, miłosnym nieskalane szałem !Snem wezbrała mu w skrzydłach niewiadoma płeć,Kiedy lecąc, sam siebie przemilczał swym ciałem...Możem zbyt go zobaczył lub uwierzył zbyt,Bo w niechętnej zadumie przystanął w pół drogi...I znów w oczach mu błysnął nieczytelny świt,Gdy do lotu pierś tężył i prostował nogi.Rosa mu jeszcze zziębła na wargach, a onJuż piętrami swych skrzydeł ku niebu się wzbieliłI ogrom ciała oddał bezmiarom na strwon,A jam się do niebiosów wówczas onieśmielił...Odtąd gdy wchodzę z tobą w umówiony park,Gdzie światła księżycowe do stóp nam się łaszą -W twych wargach szukam jego przemilczanych wargI nie wiem, co się dzieje z ta miłością naszą?...
Leśmian Bolesław, AniołowieBywają ognie - podobne do ciszy,Co na przechodnia w zaroślach czatuje...Takich się ogniów nie widzi, lecz słyszy -Nawet nie słyszy, lecz raczej zgaduje.Serca im w piersi wonieją, jak róż -Lecz mi nie wolno korzystać z róż mocy,Ni czarów własnych nadużyć po nocy,Ni łkać, ni wątpić, ni konać w lazurze!Nie wolno modlitw gałązki jedynej,Niesionej Bogu ku czoła ozdobie,Przyłamać stopą - lub przyśnić się tobieW postaci nagiej, zuchwałej dziewczynie!...Więc próżno patrzą w słoneczność dokolną,Bo im ni kochać, ni szaleć nie wolno.***A oni właśnie najtrwalej, najdzielniejMogliby kochać od nocy do świtu -Podobni mewom w zatokach błekitu,Tym od nich różni, że tak nieśmiertleni.Oni to właśnie zmysliliby krociePieszczot zawiłych, nieznaych na ziemi,I niestrudzeni byliby w pieszczocie,I niestrudzeni - i wilecy - i niemi!Bo dla nich tylko, zaprawdę, że dla nichPrzyjdzie ta miłość, co światy ogarnie!Jam śledził w niebie poloty ich sarnieI lęk błękitny w ich źrenicach łanich!Jam słyszał nieraz, że szemrzą jak płomień,Skrzydłem, utkanym z tęcz i oszołomień!***Znojni miłosnych zachceń tajemnicą,Jednako zemdleć potrafią w pogoniI za rycerzem, co kocha się w broni,I za bezbronną na kwiatach dziewicą.Zmarli i żywi, zbożni i występni,Niezwyciężeni - i ów, który ginie -Są ich miłości zarówno dostępni,Jak szczyty górskie i kwiaty w dolinie!Nie ujdzie motyl, ni pszczoła, ni szerszeńIch oczom chciwym, gdzie błękitna bacznośćZmienia tęsknotę e bezbrzeż i cudaczność,Skapiąc jej wszelkich granic i zawierszeń!Bo niee zna granic ich żądzy przewina,Prócz tej, gdzie nagłe szczęście się zaczyna...
Leśmian Bolesław, AsokaKról Asoka, na wzgórza smuklejąc odsłoniu, Patrzał zowąd na wroga, co poległ na błoniu, I rozżalił się duchem na wronistym koniu.I rzekł: "Odtąd niech wrogów nie będzie na świecie,Niech łzom stanie się zadość, niech spoczną zamiecie - Tak przysięgam : po pierwsze, po wtóre, po trzecie!"I ukląkłszy na mieczu, jak klęczą mocarze, Poukochał kolejno te rany, te - wraże,I zgromadził w pamięci przewymarłe twarze. A na jego skinienie od owej godziny Powstawały schroniska - dziwy tej krainy -Dla człowieka, zwierzęcia i wszelkiej rośliny.Oto razu pewnego w tym czasie bez czasu Król Asoka zmiłował oczyma wśród lasu Wierzbę, co umierała bez liści hałasu.Zadżumiona skwarami, bez jadła, napoju,Schła, ledwo zieleniejąc, wpośród pszczół wyroju, W przeubogim, na zgony ordzewiałym stroju. Król pojął z woli serca i z duszy nakazu Jej milczenie, tak inne od milczenia głazu,I czuł to, co się czuje - nigdy lub od razu.Więc serdecznie jej sękom przyglądał się z bliska, Więc widział, jak się zmaga i rdzą bólu błyska, Więc poniósł własnoręcznie chorą do schroniska.Tam jej wybrał zakątek od słońca pstrokaty, Tam jej rany w rosiste poobłóczył szmaty, Tam przygrywał na lutni i znosił jej kwiaty. Ale wkrótce nadeszły rozpląsane święta,I króla otoczyły w pałacu dziewczęta,I zapomniał o wierzbie - bo któż to spamięta? I tanecznie wędrował od sali do saliI czuł, że tchom dziewczęcym brak jakichś korali, I że coś powierzbnego w duszy mu się żali.Aż oto strażnik bramny otrąbił po grodzie,Że wierzba uzdrowiona w cudnej bezprzeszkodzie Przyszła, by odtąd szumieć w królewskim ogrodzie. Król Asoka z pałacu wybiegł na spotkanieI wyciągnął ramiona i poglądał na nie,Że się tak wyciągnęły i tak niezachwianie.I przybyłej sam wskazał wcieleniem swej dłoni, Kędy ma się zielenić i w jakiej ustroni -I spełniła to wszystko tak, jak mówił do niej. A w zwierciadle sadzawki aż do dna odbita Jaśniała, przeciw niebu w fali wniebowzbita,I szepnął król do siebie : "Tu niechaj rozkwita!" A po nocy, gdy księżyc jarami się bieli,I gdy wszystko posnęło i wszyscy posnęli, Ona wyszła podwójnie : z ziemi i z topieli.I biegła, pątnikując, po schodów marmurzeW głąb nieznanych pałaców - ku górze, ku górze, Czyniąc kroki płochliwe, zwiewne i nieduże.Do królewskiej komnaty chciała się przedostać I wniosła do jej wnętrza niebyłą tam postać,A własnemu wzruszeniu nie mogła już sprostać. Ponad królem uśpionym tak długo - niedługo Szumiała, aby senną uczcić go posługą,I w pierś jego zieleni wlewała się strugą.Król się zbudził i spojrzał w pośpiesznej zadumie, I zgadnął, że go kocha, po szumie - po szumie, I uląkł się miłości, że jej nie zrozumie.I rzekł smutny: "Bacz na to, że kochasz daremnie,W słońce tobie poglądać, nie we mnie - nie we mnie! Jakimż darem twe dary, wierzbo, odwzajemnię?Chcesz połowę królestwa czy skarbu polowe?Chcesz, bym ciebie na kwiatów pasował królowę? Otom stał się ubogi i w miłość i w mowę."A ona mu szepnęła w którymś okamgnieniu:"Chcę, byś czasem. znużony przystanął w mym cieniu I gałąź moją swemu przychylił ramieniu.Chcę, byś wierzył, że myślę o tobie i sobie, I że nie bez miłości twe ogrody zdobię.To - wszystko! - I byś pobyt dał mi na swym grobie."I król rzekł: "Wierzbo, wierzbo, iść mi z tobą w pole!Dolę twą, skoro trzeba, wraz z tobą przedolę -Stanie się, jako pragniesz! Spełnię twoja wole.Czuję szczęście, gdy duszę w twoją zieleń wyślę,Do miłości podobne tak bardzo, tak ściśle,Że jest samą miłością, skoro się zamyślę..."Król umilkł. Chwilę wzajem patrzyli w swe światy,Aż ona się z królewskiej wymknęła komnaty,Nieśmiało więc powłócząc swe zielone szaty.Król słyszał, jak radośnie w dół biegła po schodach,I jak potem się w nocnych pogrążyła chłodach,I jak potem szumiała w królewskich ogrodach
Leśmian Bolesław, Ballada bezludnaNiedostępna ludzkim oczom, że nikt po niej się nie błąka,W swym bezpieczu szmaragdowym rozkwitała w bezmiar łąka,Strumień skrzył się na zieleni nieustannie zmienną łatą,A gwoździki spoza trawy wykrapiały się wiśniato.Świerszcz, od rosy spęczniały, ciemnił pysk nadmiarem śliny,I dmuchawiec kroplą mlecza błyskał w zadrach swej łęciny,A dech łąki wrzał od wrzawy, wrzał i żywcem w słońce dyszał,I nie było nikogo, kto by to widział, kto by to słyszał.Gdzież me piersi, Czerwcami gorące?Czemuż nie ma ust moich na łące?Rwać mi kwiaty rękami obiema!Czemuż rąk mych tam na kwiatach nie ma?Zabóstwiło się cudacznie pod blekotem na uboczu,A to jakaś mgła dziewczęca chciała dostać warg i oczu,A czuć było, jak boleśnie chce się stworzyć, chce się wcielić,Raz warkoczem się zazłocić, raz piersiami się zabielić -I czuć było, jak się zmaga zdyszanego meką łona,Aż na wieki sił jej zbrakło - i spoczęła niezjawiona!Jeno miejsce, gdzie być mogła, jeszcze trwało i szumiało,Próżne miejsce na te dusze, wonne miejsce na to ciało.Gdzież me piersi, Czerwcami gorące?Czemuż nie ma ust moich na łące?Rwać mi kwiaty rękami obiema!Czemuż rąk mych tam na kwiatach nie ma?Przywabione obcym szmerem, wszystkie zioła i owadyWrzawnie zbiegły się w to miejsce, niebywałe wesząc olady,Pająk w nicość się nastawił, by pochwycić cień jej cienia,Bąk otrąbił uroczystość spełnionego nieistnienia,Żuki grały jej potrupne, świerszcze pieśni powitalne,Kwiaty wiły się we wieńce, ach, we wieńce pożegnalne!Wszyscy byli w owym miejscu na słonecznym, na obrzędzie,Prócz tej jednej, co być mogła, a nie była i nie będzie!Gdzież me piersi, Czerwcami gorące?Czemuż nie ma ust moich na łące?Rwać mi kwiaty rękami obiema!Czemuż rąk mych tam na kwiatach nie ma?
Leśmian Bolesław, Ballada dziadowskaPostukiwał dziadygo o ziem kulą drewnianą,Miał ci nogę obciętą aż po samo kolano.Szedł skądkolwiek gdziekolwiek - byle zażyć wywczasu,Nad brzegami strumienia stanął tyłem do lasu.Stał i patrzał tym białkiem, co w nim pełno czerwieni,Oj da-dana, da-dana! - jak się strumień strumieni!Wychynęła z głębiny rusałczana dziewczyca,Obryzgała mu ślepie, aż przymarszczył pół lica.Nie wiedziała, jak pieścić - nie wiedziała, jak nęcić?Jakim śmiechem pośmieszyć, jakim smutkiem posmęcić?Wytrzeszczyła nań oczy - szmaragdowe płoszydła - I objęła za nogi - pokuśnica obrzydła.Całowała uczenie, i łechtliwie i czule,Oj da-dana, da-dana! - tę drewnianą, tę kulę!Parskał śmiechem dziadyga w kark poklękłej ułudy,Aż przysiadał na trawie, jakby tańczył przysiudy.Aż mu trzęsła się broda i dwie wargi u gęby,Aż się kulą obijał o perłowe jej zęby!"Czemuż jeno całujesz moją kłodę stroskaną?Czemuż dziada pomijasz aż po samo kolano?Za wysokie snadź progi dla czarciego nasienia,Ty, wymoczku rusalny - ty, chorobo strumienia!Pieszczotami to drewno chcesz pokusić do grzechu?Oj da-dana, da-dana! - umrę chyba ze śmiechu!" - Spowiła go ramieniem, okręciła, jak frygą!"Pójdźże ze mną, dziadoku - dziaduleńku - dziadygo!Będę ciebie niańczyła na zapiecku z korali,Będę ciebie tuczyła kromką żwiru spod fali.Będziesz w moim pałacu miał wywczasy niedzielne,Będziesz pijał z mej wargi pocałunki śmiertelne!"Pociągnęła za brodę i za torbę żebracząDo tych nurtów pochłonnych, co się w słońcu inaczą.Nim się zdążył obejrzeć - już miał falę na grzbiecie - Nim się zdołał przeżegnać - już nie było go na świecie!Zakłębiły się nurty - wyrównała się woda,Znikła torba dziadowska i łysina i broda!Jeno, kloc ten chodziwy - owa kula drewnianaWypłynęła zwycięsko - oj da-dana, da-dana!Wypłynęła - niczyja, nienależna nikomu,Wyzwolona z kalectwa, wypłukana ze sromu!Brnęła tędy - owędy szukająca swej drogi,Niby szczątek okrętu, co się wyzbył załogi!Grzała gnaty na słońcu ku swobodzie, ku życiu,Zapląsała radośnie na swym własnym odbiciu!I we żwawych poskokach podyrdała przez fale,Oj da-dana, da-dana! - w te zaświaty - oddale!
Leśmian Bolesław, Ballada O Dumnym RycerzuŚpi owo rycerz, śpi bezrozumnieI raz na zawsze - w dębowej trumnie.Leży wygodnie, bo się ułożyłTak, aby nigdy snu nie zatrwożył... Jego kochanka z różańcem w ręku Zawodzi, pełna skargi i jęku: "Przyszłam ci wyznać moje niemoce,Że nie wiem, jak tam spędzasz swe noce?... Bo odkąd w ciemnym nocujesz grobie -Ani ty przy mnie - ni ja przy tobie! Kochałam oczy i usta twoje,Wczoraj kochałam, dzisiaj się boję! Boję się szatą w mrok zaszeleścić, Boję się w myśli ciebie popieścić!...Trzy dni się w myśli twój czar promienił, Dziś nie wiem, ile grób cię odmienił... Ani mi z tobą łoża podzielić,Ani urodą swoją weselić -Darmo przymuszam uparte ciało,By się twym oczom podobać chciało! Przy tobie martwym - ja nieszczęśliwa Wstydzę się jeno, żem jeszcze żywa!..." Rozważył rycerz, że w słowach - zdrada, I po dawnemu leżąc, powiada:"Choć mi robaki oczy wyżarły -Nie wstyd mi tego, żem już - umarły!... Chociaż podziemiec jestem nikczemny -Nie wstyd mi tego, żem już podziemny!...Taką mam sytość i przepych w próżni, ...
emar1947