REALIZM.pdf

REALIZM

Od poł. XIX w. do lat 90. XIX w.

Realizm jest tendencją występującą w sztuce różnych epok, polegającą na odtwarzaniu

rzeczywistości w sposób obiektywny, zgodny z bezpośrednią obserwacją natury.

Realizm był ruchem, który wywodził się z Francji, a w niedługim czasie rozpowszechnił się w

całej Europie oraz w Ameryce. Ruch ten powstał w odpowiedzi na romantyzm — na jego

subiektywizm, indywidualizm oraz obsesje historyczne. Realizm miał być bardziej zbliżony do

natury. Główny motyw tematyczny romantyzmu, bohaterstwo, zastąpiono problemami życia

codziennego, a emocjonalizm romantyczny porzucono na rzecz obiektywnej, niezależnej

obserwacji .

Pojęcie realizmu odnosi się zarówno do stylu, jak i głównego tematu dzieła sztuki. Z reguły realiści

unikali jaskrawego, wyrazistego i dramatycznego malarstwa, w rodzaju np. Delacroix, uważając, że

malarstwo powinno być wyraźne i dokładne, tak jak i temat obrazu. Ich motto brzmiało: „ Trzeba

należeć do własnej epoki ”.

POCZĄTKI REALIZMU

W 1848 we Francji dokonała się rewolucja, która doprowadziła do powstania II Republiki, a stary

porządek oparty na rządach starej burżuazji został zmieniony na bardziej demokratyczne rządy.

Cele i ideały demokracji i socjalizmu były żywo dyskutowane przez grupy pisarzy, artystów oraz

intelektualistów w paryskiej kawiarni ,,Andler Keller”. Z tych spotkań Gustav Courbet czerpał

inspiracje dla twórczości artystycznej.

Przeciwstawiając się akademizmowi i romantyzmowi twórcy tego kierunku dążyli przede

wszystkim do wiernego, obiektywnego przedstawiania typowych przejawów rodzimego,

codziennego życia współczesnego. Często wyrażali też krytyczny stosunek wobec aktualnej

sytuacji społecznej, nadając niekiedy swym dziełom moralno-obyczajową wymowę anegdotyczną.

Zrywając z akademicką hierarchią tematów realiści najczęściej przedstawiali sceny rodzajowe

(zwłaszcza życie chłopów i niższych warstw społecznych), a także pejzaże i portrety. W zakresie

środków wyrazu realizm upowszechnił:

● malowanie z natury,

● swobodniejsze operowanie kolorem i fakturą

● zdynamizował kompozycję.

Głównymi przedstawicielami realizmu w malarstwie byli: we Francji - Gustave Courbet, J.-F.

Millet, J. Breton, a także, w przeważającej części swej twórczości, E. Manet i H. Daumier.

Pierwszą znaczącą manifestacją realizmu była ekspozycja prac Gustava Courbeta, zorganizowana

przeza samego artystę w osobnym pawilonie, opatrzonym napisem „ Le Realisme ” , w czasie

trwania Wystawy Światowej w Paryżu w 1855.

Nowatorstwo Courbeta polega na doborze tematów oraz, co najważniejsze, na całkowitej

rezygnacji z archetypicznego piękna, które miało tworzyć idealny świat na marginesie życia.

Nadeszła bowiem moda na opisywanie świata w sposób naukowy (eksperymentalny),

naturalistyczny, antyklasyczny i antyakademicki. Praca i człowiek pracy stali się zwykłymi

„bohaterami”, co wiązało się z pewnym kompromisem społecznym i politycznym. Do

ulubionych motywów należały pejzaże nadmorskie (plaża), pikniki, miasto (ulice, kawiarnie,

bale), rodzina, światowa dama i wreszcie śmierć, jako trywialne przeciwstawienie temu, co

zwykło się ukazywać jako chwalebny koniec.

GUSTAVE JEAN DESIRE COURBET [kurbe] (1819-1877)

Był twórcą programu estetyczngo i głównym przedstawicielem realizmu. W Paryżu studiował w

niezależnej pracowni malarskiej Académie Suisse, jednocześnie samodzielnie kopiował w

Luwrze obrazy dawnych mistrzów. Odbył podróże do Holandii i Belgii. Pozostawał w bliskim

kontakcie z francuskim malarzem i rysownikiem P. P. Prud'honem oraz z francuskim pisarzem i

krytykiem J. Champfleurym, który później czynnie zaangażował się w stworzenie teoretycznych

podstaw kierunku realistycznego.

Po odrzuceniu kilku jego obrazów w 1855 na Wystawie Powszechnej w Paryżu, Courbet

zorganizował własny pawilon, gdzie pod hasłem „realizm” wystawił ok. 40 prac. W latach

sześćdziesiątych Courbet był już malarzem akceptowanym, odnosił sukcesy, potwierdzone w

1870 — odrzuconą przez artystę — Legią Honorową. Zaangażowany po stronie Komuny

Paryskiej, Courbet był inicjatorem zburzenia kolumny Vendôme. Skazany w 1871 na pokrycie

kosztów jej odbudowy, schronił się w Szwajcarii. Pierwsze programowe dzieła realistyczne

Courbeta to Pogrzeb w Ornans i Kamieniarze . Szokowały one współczesnych przedstawieniem

pospolitych fizjonomii i realistycznych detali w kompozycjach monumentalnych, o skali

zastrzeżonej dla malarstwa historycznego lub religijnego. Courbet, walcząc o prawo artysty do

swobody wypowiedzi, prowadził często przewrotną grę z obowiązującymi konwenansami, np. w

Kąpiących się wprowadził kontrast między sielankowym schematem a niedoskonałą anatomią

bohaterek. Obrazy Courbeta charakteryzują się swobodną techniką, szerokimi pociągnięciami

pędzla, gęstą materią malarską, często kształtowaną szpachlą i dającą ciekawe efekty faktury.

Stopniowo Courbet zmieniał tematykę, w której zaczęły dominować sceny z polowań. W latach

sześćdziesiątych powstały liczne pejzaże. Twórczość Courbeta, w której obecny jest zarówno

program społeczny, jak śmiałe akty i obrazy sytuujące się na krawędzi kiczu, jest trudna do

zaklasyfikowania. Courbet, prowadzący bezkompromisowy dialog z rzeczywistością i sztuką

swojej epoki, był niewątpliwie jedną z najważniejszych postaci w sztuce 2. poł. XIX w.

Pogrzeb w Ornans (1849). Umieszczenie obrazu na wystawie w 1850 na miejscu z reguły

zarezerwowanym dla historycznie „godnych” tematów wywołało skandal, a Courbeta oskarżono o

świadome wyszukiwanie brzydoty. Kamieniarze , 1849

Atelier malarza (359x598 cm) , Dzień dobry, panie Courbet, Autoportret z psem, Początek świata

JEAN FRANCOIS MILLET [mile] (1814-1875)

Dzięki stypendium władz miasta Cherbourg trafił do pracowni malarza franc. P. Delaroche'a w

Ecole des Beaux-Arts, którą wkrótce porzucił dla samodzielnych studiów dawnego malarstwa w

Luwrze. Dużą część życia spędził we wsi Barbizon w okolicach Paryża, gdzie prowadził własne

poszukiwania malarskie, przebywając w środowisku barbizończyków. Indywidualny styl

odnalazł Millet w obrazach o tematyce chłopskiej. Wystawiając obraz Czyszczący zboże na

salonie sztuki w 1848, Millet odniósł sukces, otrzymał rządowe zamówienie na dzieło o

podobnej tematyce. Innowacją Milleta było zerwanie z tradycyjnym w scenach wiejskich

ujęciem rodzajowym i wprowadzenie dramatycznej powagi. Przez surową kolorystykę i

dyscyplinę kompozycji uzyskiwał efekty monumentalne. Nawet w przedstawieniach poniżającej

nędzy ( Kobiety zbierające kłosy ) wywoływał wrażenie godności, przywołując heroizm scen

biblijnych. Millet ukazywał pracę na roli, podporządkowaną przemianom natury (cykl Pory

roku ). W obrazach takich, jak: Siewca czy Człowiek z motyką realistyczne przedstawienia

pracy, dzięki syntetycznej zwartości formy, uzyskiwały rangę symbolu związku z ziemią i

ciężaru ludzkiego losu. Dzieła Milleta oddziaływały na ówczesną sztukę i literaturę,

przemawiały także do szerokiej publiczności. Jego obraz Anioł Pański stał się jednym z

najbardziej popularnych przedstawień ludowej pobożności. Klasyczna lapidarność kompozycji

Milleta i ich siła wyrazu fascynowały późniejszych artystów, m.in. C. Pissarra, G. Seurata, a

zwłaszcza V. van Gogha.

Anioł Pański . 1858-1859. Musee d'Orsay. Paryż.

Znaczenie sztuki Milleta pozostaje nie do końca

wyjaśnione. Tak dzieje się z każdym artystą,

którego usiłujemy przypisać wyłącznie do jednego

kierunku. Obrazy jego noszą ślady wpływów szkoły

barbizońskiej, z której członkami utrzymywał

kontakty od roku 1849. Millet był jednak przede

wszystkim malarzem idei, które niby najbardziej

typowy romantyk wyrażał poprzez formy. Nie

odbierał natury jako czegoś sterylnego, co musi być

przedstawione w sposób reprezentatywny. Jego

ulubionym tematem, tak charakterystycznym dla

realistów, było życie wieśniaków, odtwarzane z

dbałością o autentyczność.

Zbierające kłosy ,Siewca

NIEMCY

Adolf von Menzel (1815-1905), niemiecki malarz i grafik.

Ilustrował 400 rysunkami Historię Fryderyka Wielkiego (1840) pióra

F. Kuglera. Część twórczości stanowią sceny z życia dworu

berlińskiego, niektóre prace mają charakter preimpresjonistyczny, np.

Córka artysty ze świecą (1847), zasłynął także jako odtwórca pracy

robotników - Walcownia (1875).

WILHELM LEIBL: Trzy kobiety w kościele . 1878-1882. Kunsthalle. Hamburg.

Realizm w Niemczech przejawiał się w dwóch różnych nurtach. Równolegle z

malarstwem naturalistycznym Menzla - niezależnym od francuskiego, ale

nadzwyczaj nowatorskim w dziedzinie techniki i kompozycji — rozwijała się

sztuka Leibla i jego grupy kontynuującej tradycję Courbeta. Każdy element tego

obrazu

namalowany jest z niezwykłą werystyczną precyzją i fotograficzną dokładnością.

Obsesja na punkcie detalu — w tym wypadku odległa od Courbeta — ma na celu

podniesienie zwyczajnego tematu do rangi artystycznej i uszlachetnienia jego

prostoty. Można powiedzieć, że Leibl osiągnął ideał perfekcji, za pomocą której

wyrażał treści swoich czasów.

ROSJA

W Rosji realizm najpełniej uwidocznił się w twórczości członków powstałej w 1870 grupy

« PIERIEDWIŻNIKÓW », m.in. L Szyszkina, W. Pierowa, G. Miasojedowa, L Kramskoja oraz w

wielu pracach I. Riepina .

Obrazem Burłacy na Wołdze z lat 1870-1873 11 ja

Repin przełamał dotychczasowe kanony malarstwa

rodzajowego dramatycznie ukazując rzeczywistość

społeczną. Stworzył galerię wyrazistych typów -

każda z jedenastu postaci wnosi własną

indywidualność. Artysta wzbogacił tym dziełem

malarstwo rosyjskie o umiejętność odtwarzania

różnego rodzaju ruchu. Płótno, 132 x 281 cm .

RZEŹBA

W rzeźbie najwybitniejszym przedstawicielem realizmu był belgijski artysta Constantin

Meunier.

CONSTANTIN MEUNIER: Doker z portu w Antwerpii . 1885. Musee d'Orsay. Paryż.

Postaci Meuniera są świadectwem oddziaływania realizmu na rzeźbę. Zdają się być

gloryfikacją pracy, są przy tym wolne od proletariackiego patosu. Wyrażają pewien

kompromis ideologiczny i w przeciwieństwie np. do chłopów Jeana Francois Milleta nie

naruszają zasad poetyki. Brak typowych wyznaczników eklektyzmu, takich jak

anegdotyczność tematu, idealizacja postaci, dokładność wykończenia czy piedestał,

zapowiadał być może jeszcze nie w pełni świadomie, nowe widzenie bryły i przestrzeni.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: