WYKŁAD 07.11.2001 r.
Uprawnienie kształtujące – jednostronny akt woli niezależny od woli drugiej strony, który kształtuje jej sytuację prawną np. wypowiedzenie umowy, sporządzenie testamentu, uchylenie się od złożonego oświadczenia woli.
Zarzut – uprawnienie do odmowy spełnienia roszczenia, które prowadzi do zniweczenia roszczeń drugiej strony (jeżeli roszczenie uległo przedawnieniu)
Prawo podmiotowe – podlega ochronie ze strony państwa i jeżeli zostanie naruszone to poszkodowany może się zwrócić do odpowiednich organów np. sąd o naprawienie szkody, przywrócenia stanu poprzedniego albo zaniechania dolnych naruszeń jego prawa podmiotowego. Z tego wynika, że prawo podmiotowe jest zaskarżane.
PODZIAŁ PRAWA PODMIOTOWEGO:
- bezwzględne – jest skuteczne w stosunku do wszystkich osób, którym ono nie przysługuje. Osoby, które są zobowiązane mają obowiązek zachować się tak, aby dobro podmiotu uprawnionego nie było naruszone. Zalicza się:
ü własność
ü dobro osobiste
ü ograniczone prawa rzeczowe
ü niektóre prawa na dobrach niematerialnych
ü prawo do spadku
ü niektóre prawa rodzinne
Jeżeli naruszone prawo bezwzględne to uprawnionemu przysługuje roszczenie o ochronę tego prawa:
ü roszczenie o wydanie rzeczy (windykatoryjne)
ü roszczenie o zaniechanie naruszeń (negatoryjne)
- względne – skuteczne tylko w stosunku do określonej osoby. Źródłem tego prawa są zobowiązania. Wierzyciel może dochodzić spełnienia świadczenia wynikającego ze zobowiązania tylko od dłużnika.
- akcesoryjne (niesamoistne) – związane funkcjonalnie (ściśle) z prawem samoistnym czyli z jakąś wierzytelnością. Znaczeniem ich jest umacnianie innych praw podmiotowych. Zalicza się:
ü zastaw
ü hipoteka
ü poręczenie
Nie ma prawa samoistnego to i nie ma prawa akcesoryjnego.
- związane – to takie, którego podmiotem może być tylko podmiot innego prawa zwanego prawem wolnym. Zalicza się:
ü służebność gruntowa
ü własność budynku zlokalizowanego na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste
Prawo to może być nie tylko przeniesione łącznie z prawem wolnym.
- majątkowe – występuje tzw. Interes ekonomiczny, choćby przedmiot prawa był bezwartościowy. Zalicza się:
ü prawa rzeczowe (własność)
ü wierzytelności wynikające ze zobowiązań
ü prawa majątkowe rodzinne
ü prawa majątkowe wynikające z tzw. Własności intelektualnej (autorskie, literackie)
ü roszczenia pieniężne wynikające z ochrony dóbr niematerialnych (roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę moralną).
- niemajątkowe – nie ma ekonomicznego pierwiastka. Zalicza się:
ü p. osobiste osób fizycznych i prawnych
ü p. rodzinne wynikające ze stosunków pokrewieństwa, małżeństwa, opieki kuratora
ü p. korporacyjne – udział w sprawowaniu władzy w spółkach, spółdzielniach, stowarzyszeniach
- zbywalne (przenoszalne) – mają przechodzić na inne podmioty, zasadą jest, że zbywalne są prawa majątkowe chyba, że przepis szczególny stanowi, że takie prawo będzie zbywalne. Podlegają dziedziczeniu chyba, że przepis stanowi inaczej.
- niezbywalne – nie mogą być przenoszone na inne podmioty. Zalicza się:
ü P. niemajątkowe (dobra osobiste, małżeńskie, niemajątkowe użytkowanie, służebność osobista, prawo odkupu, p. pierwokupu, dożywocia, do odszkodowania tymczasowe), są prawami, które mają na celu przygotowanie i zabezpieczenie określonych praw przyszłych.
NABYCIE PRAWA PODMIOTOWEGO:
- pochodne – p. zmienia podmiot, jest przenoszone z jednego podmiotu na drugi (jest poprzednik i następca prawny). Podstawą nabycia może być umowa stron, ustanowienie ograniczonego p. rzeczowego (użytkowanie,hipoteka, zastaw, cesja wierzytelności, przelew, dziedziczenie, połączenie – fuzja). Nie można przenieść na inną osobę więcej praw niż się samemu posiada. Z prawem pochodnym związana jest ściśle sukcesja (następstwo prawne):
ü sukcesja singularna (szczególna) – gdy przedmiotem nabycia jest jedno indywidualnie określone prawo podmiotowe. Chodzi o to, że przy przenoszeniu jakiegoś zespołu praw na inny podmiot, to ważność przeniesienia każdego z tych praw ocenia się oddzielnie. Tutaj nabywca prawa nie odpowiada za zobowiązania zbywcy chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.
ü uniwersalna (ogólna) – gdy następca prawny nabywa od swojego poprzednika (zbywcy) cały majątek lub jakąś znaczną jego część w drodze tylko jednej czynności prawnej. Możliwa jest tylko wtedy, gdy przepis ustawy tak stanowi. Nabywca prawa odpowiada za zobowiązania poprzednika, wchodzi w jego sytuację, prawną(dziedziczenie majątku po zmarłym)
- pierwotne jest w dwóch przypadkach:
ü gdy nabywane prawo nie istniało wcześniej mimo poprzedniego lecz powstało dopiero w chwili jego nabycia
ü gdy nabywca uzyskał prawo przysługujące wcześniej innej osobie, ale niezależnie od jego woli (tylko wówczas gdy ustawa go określa) np. zasiedzenie rzeczy, wywłaszczenie.
- translatywne – nabywca uzyskuje prawa już istniejące o takiej samej treści jakie miało ono u poprzednika np. pochodne i pierwotne.
- konstytutywne – polega na tym, że prawo jest nabywane w momencie ego powstania np. wytworzenie dzieła. Ma ono charakter nabycia pierwotnego.
UTRATA PRAWA PODMIOTOWEGO
- wygaśnięcie prawa – wygasza wtedy, gdy przepis prawny to przewiduje z mocy prawa np. służebność osobista
- przeniesienie prawa na inny podmiot
- zrzeczenie się prawa
- porzucenie rzeczy ruchomej z zamiarem jej wyzbycia
- zniszczenie rzeczy
- konfuzja (zbieg dwóch praw)
- potrącenie
- wywłaszczenie, nacjonalizacja
- odnowienie
WYKONANIE PRAW PODMIOTOWYCH
pliki_fir