Część II

Postawy wobec ciała

i niektórych zachowań seksualnych

Poznanie sztuki miłosnej kultur Wschodu wymaga również zagłębienia się w ich postawy ogólne wobec ciała, koncepcje samorealizacji i samorozwoju seksualnego (najlepiej wyrażające się w jodze), a także pewne zachowania seksualne, jak np. homoseksualizm, masturbacja czy seks orgiastyczny. Ta część pracy nie wyczerpuje wszystkich możliwych zachowań seksual­nych, bogatych tradycji jogi, które Czytelnik może poznać z wielu już wydanych u nas prac na ten temat. Joga jest podstawą dla sztuki miłosnej wielu kultur Wschodu, opierających się na ideach tantryzmu, taoizmu, hinduizmu. Wprawdzie dotyczy ona przede wszystkim samorozwoju w wymiarze duchowym, intelek­tualnym, ale obejmuje również doskonalenie sprawności ciała. Można zatem powiedzieć, iż joga jako taka jest wstępem do roz­woju i kultywowania sztuki miłosnej, i bez znajomości jogi nie można wiele osiągnąć w sztuce miłosnej.

Ciało

w życiu seksualnym ciało, jako czynnik biologiczny seksualności, ma różnorodne znaczenia. Jednym z nich jest budowa anatomi­czna. Wielkość narządów płciowych i ich budowa, zmiany zacho­dzące w poszczególnych fazach rozwoju biologicznego decydują o możliwości współżycia seksualnego i zapłodnienia. Budowa ciała ma zatem zarówno prokreacyjne, jak i seksualne znaczenie.

Życie seksualne zależy również od czynności zmysłów, narzą­dów, układu hormonalnego, krążenia, nerwowego, poziomu witamin i mikroelementów w organizmie. Można zatem powie­dzieć, iż cały organizm człowieka uwarunkowuje życie seksual­ne.

Jednym z ważniejszych elementów anatomicznych i fizjologi­cznych wpływających na czynności seksualne są ośrodki steru­jące życiem seksualnym. Mieszczą się one na trzech piętrach układu nerwowego (rdzeniowym, podkorowym i korowym). Ich czynność zaczyna się już w okresie rozwoju płodowego, a następnie ulega pełnemu rozwojowi w okresie dojrzewania.

Poza anatomią i fizjologią ważna jest również ujawniana postawa wobec ciała. Nasze myśli i emocje wiążące się z ciałem w dużym stopniu rzutują na życie seksualne. Jeżeli np. ciało jest traktowane jako coś niższego i złego, wówczas i seksualność postrzegana jest podobnie.

Od okresu dzieciństwa rozwija się samoświadomość ciała, można to inaczej nazwać "filozofią ciała", czyli postrzeganie jego wymiaru w bycie, istnieniu, w połączeniu z rzeczywistością, widzenie i przeżywanie jego zmian w miarę upływu wieku. Ciało przemawia do nas swymi reakcjami fizjologicznymi i możemy dystansować się wobec niego, akceptować je. Wystarczy prosty przykład: zaczynająca miesiączkować młoda dziewczyna może przeżywać opór wobec stawania się kobietą, doświadcza tak nowego dla niej przeżycia, może też cieszyć się z faktu, iż staje się kobietą.

Samoświadomość ciała może przybrać jeszcze. bardziej totalny charakter i np. osoby żyjące w większym stopniu życiem duchowym jakby zatracają poczucie własnego ciała, dystansują się wobec niego, podporządkowują je psychice, acz za cenę ascezy. Z kolei osoby tzw. zmysłowe mogą ulegać namiętnoŚ­ciom i podporządkowywać im swoje uczucia, myśli a także system wartości.

Ciało ma również wymiar sakralny. Tym zagadnieniem zajmują się wszystkie religie. Jedne głoszą ideę dematerializacji, inne transformacji ciała, jeszcze inne akceptują ciało w wymia­rze sakralnym zarówno w tym, jak i w przyszłym życiu (np. islam).

Ten krótki wstęp był konieczny, aby ująć różne postawy

wobec ciała, co ma znaczenie dla zrozumienia koncepcji Wschodu. W świecie Zachodu począwszy od schyłku świata antycznego i początków chrześcijaństwa aż do xx wieku domi­nował dualizm -czyli rozdzielenie ciała od ducha i traktowanie ich w opozycji. Ciało było postrzegane jako gorszy, słabszy i z natury grzeszny wymiar bytu człowieka. Dopiero w XX wieku psychosomatyczne ujęcie jedności człowieka, teologia ciała, nowe kierunki filozoficzne "dowartościowały ciało" i zmniejszyły ten rozdźwięk, który nadal jednak daje znać o sobie. Na Wscho­dzie koncepcja natury człowieka, bytu jest zupełnie odmienna. Człowiek jest jednością, jego ciało jest wartością, a więź z naturą jest czymś oczywistym. Inna jest koncepcja ciała, anatomii, fizjo­logii. Temu będą poświęcone poniższe rozważania. Należy jed­nak pamiętać o tym, że istnieją na Wschodzie różne koncepcje ciała w zależności od systemu religijnego.

W rozważaniach Bhaktivedanty Swamiego Prabhupada (4) przewija się tradycyjne hinduistyczne podjeście do świata mate­rialnego, który składa się z pięciu zasadniczych elementów: ziemi, wody, ognia, eteru i powietrza, i wszystkie są emanacją Kryszny. " To materialne ciało przykryte jest przez siedem pow­łok: skórę, mięśnie, mięso, szpik kostny, kości, tłuszcz i spermę. Drzewo to ma osiem gałęzi: ziemię, ogień, powietrze, eter, umysł, inteligencję i ego. Jest dziewięć bram w tym ciele: dwoje oczu, dwa nozdrza, dwoje uszu, usta, genitalia i odbyt. A w środku tego ciała porusza się dziesięć rodzajów wewnętrznego powietrza: prana. apana. udana. vyana, samana etc. Dwa ptaki siedzące na drzewie to żywa istota i zlokalizowana Najwyższa Osoba Boga, Paramatma'.. Jest to zwięzły i obrazowy opis mate­rialnego świata człowieka i jego więzi z bóstwem.

Według pojęć orientalnych człowiek składa się z ciała fizy­cznego (opisanego wyżej), sobowtóra eterycznego, ciała astral­nego. rozumu. Wszystko to przepojone praną, która w swych najwyższych formach tworzy "wrzące lejki'. dla pośrednictwa rozumu. zmysłów, emocji, świadomości. Budulcem wszechbytu jest prana, która jest siłą życiową wypełniającą wszechświat. a na Ziemi zależna jest od Słońca. Pojęcie to przybliża nam Wac­ław Korabiewicz (15). powołując się na teorię plazmy: "Hindu­skie Wedy, księgi mądrości, których wiek tonie w legendarnej przeszłości, mówią, że najpierw było słońce i tylko... słońce. Jego żar spowodował koagulację wolnej prany, która z iskier połączyła się w koliste molekuły i te dopiero zapoczątkowały życie. Wynika­łoby z tego, że prana jest przejściem energii w materię. Dlatego może być ona w pewnym stężeniu widziana nawet gołym okiem. Kto wie, czy ta hinduska wizja życia, raczej wyimaginowana i filozoficzna, nie nabiera dziś realnych rumieńców w elektrono­wym mikroskopie, gdy badamy strukturę plazmy... Jak już wspomnieliśmy, prana nasyca i przenika sobą wszelkie orga­nizmy, sięgając swymi promieniami poza ich granice. Ten właŚ­nie obłoczek okalający ciało fizyczne nazywamy aurą. Podręczniki wiedzy okultystycznej podają autorytatywnie, że aurę widzą ludzie posiadający dar jasnowidzenia lub tacy, którzy dzięki Ćwi­czeniom koncentracji woli osiągnęli najwyższe stadium ducha. Nam, ludziom przyziemnym, nie pozostaje nic innego, jak wie­rzyĆ im... Najsilniej podobno emanuje prana w okolicy mózgu podczas intensywnych wzruszeń i napięcia myślowego czło­wieka i wtedy można uchwycić ją nawet gołym okiem... Prana wchłaniana jest przez pory skóry i drogami oddechowymi. System racjonalnego oddychania, jak wiemy, stanowi podstawę lecznictwa jogów... Najprymitywniejsza, najgrubsza forma prany, czyli prana fizyczna lub prana zdrowia, ma być z lekka zarÓŻo­wiona jej promienie wchodzą i wychodzą prostopadle do powierzchni ciała, sięgając 5 cm poza powierzchnię ciała. Pod­stawą wyjściową ich jest rdzeń kręgosłupa. Istota prany jest zawsze ta sama, tylko jej natężenie zmienia się zależnie od "planu". Takich planów mamy aż siedem, przenikających się nawzajem Rozum i duch kierują życiem, ale siedzibą ich nie jest bynajmniej jedynie mózg zamknięty w czaszce. Istnieje wiele innych centrów, z których emanują prądy odpowiadające tempe­ramentowi, intelektowi lub chwilowym emocjom danej jednostki. Powtarzam wszystkie promieniowania są tylko i jedynie praną, siłą życiową, biomagnetyzmem, bioplazmą i tak dalej, nazw możemy wyliczyć wiele, ale wszystkie one w zasadzie są tylko synonimami. Każda komórka, wg szkoły hinduskiej, każdy naj­drobniejszy atom wypełniony jest praną. W ten sposób powstają jakby odlewy, matryce albo sobowtóry komórek. Taki sobowtór praniczny nabiera właściwości statyki i ruchu swego pierwo­wzoru Tak więc istnieją nawet matryce komórek zawieszo­nych w prądzie krwi, a także w sokach trawiennych Zespół takich matryc tworzy tak zwane ciało eteryczne. (..) Wszelkie odchylenia od prawidłowości manifestują się natychmiast odpo­WIednimI kolorami aury ( ) W chwili śmierci ciało astralne oddziela się od ciała fizycznego i błądzi czas jakiś, dając wizję duszy. (..) Życiem każdego ustroju wg jogi rządzą emocje wynikłe z bodźców instynktu lub rozumu. Pośrednikiem między bodźcami emocjonalnymi a ciałem fizycznym są tak zwane czakry, czyli lejki wibrującej prany. Przeszywają one ciało fizyczne spiralnie do powierzchni skóry aż do kręgosłupa lub któregoś z gruczołów. Każda czakra ma swoje indywidualne pole działania. Zarządza procesem wydzielania gruczołu lub kilku gruczołów. Wchłaniana przez czakrę emocja przenosi się natychmiast na odnośny gru­czoł, powodując osłabienie lub pobudzenie jego akcji. Prócz tego w zasięgu każdej czakry leży parę kręgów z ich nerwowymi gang­lionami Czakry należą do planu eterycznego (..) Każda czakra -i to jest ważne! -w akcji swojej przebiega wyznaczonym przez naturę segmentem kręgosłupa. Czakry wystają nieco swym okrągłym ujściem ponad granicę fizycznego ciała, tworząc jak gdyby kielichy guzowate kipiącej prany. Bardziej wytrenowane w dotyku palce potrafią podobno wyczuć te guzy. Pod względem wyczulenia najlepsi bywają ślepcy. (...) I glob ziemski ma swoje czakry, które koncentrują energię kosmiczną. (...) Wpływają na rozwój intelektu i sprzyjają twórczości".

Dla bliższego poznania tej koncepcji ciała konieczne jest poświęcenie nieco uwagi czakrom, co ma również znaczenie dla lepszego zrozumienia istoty życia seksualnego i seksualnych tre­ningÓw jogi. Człowiek ma siedem czakr, które współdziałają ze sobą, ich wibracja jest dostosowana do światła, dźwięku, są powiązane z układem nerwowym. Graficznie przedstawia się je

jako siedem kwiatów wyrastających z łodygi (kręgosłupa). Istota Laja jogi polega na ich odpowiednim pobudzaniu poprzez kon­centrowanie na nich uwagi, pobudzanie ich kolorami i dŹwię­kami Daje to zwiększenie aktywności powiązanych z nimi na­

              rządÓw i układów ciała (rys. 5).

Pierwsza czakra -sahassara, "lotos o tysiącu płatków".

Ma związek z korą mózgową i szyszynką, mieści się na wierz­chołku głowy. Jej pobudzenie daje kolor fioletowy. Im bardziej człowiek rozwija się duchowo, tym bardziej ona okrywa całą głowę Jest bramą prowadzącą do świadomości kosmicznej, jed­noŚci z bóstwem. Prowadzi do jednoczenia się z kosmosem. Ro­zumiemy teraz, dlaczego w obrazach świętych aureola otacza ich

głowy

Druga czakra -adżna, "trzecie oko".

Znajduje się nieco wyżej brwi i między nimi. Jej pobudzenie

daje kolor różowo-złotawy. Ma związek z przysadką mózgową i ośrodkami podkorowymi mózgu. Medytacja na tej czakrze umoż­liwia kierowanie wolą, a u bardziej wyrobionych daje też dar jas­nowidzenia. Pobudzenie przysadki mózgowej prowadzi do napię­cia i reguloV;.Jania całegu układu hormonalnego, w tym i dotyczącego seksu, rozrodczości. Poprawia też zdolność widze­

              nia.

Trzecia czakra -wiszudha.

Znajduje się na wysokości tarczycy. Jej pobudzenie daje kolor

srebrny jak blask księżyca. Patronuje ona rozumieniu przyrody,

              mowie, witalności, zdolnościom twórczym.

Czwarta czakra -anahata.

Położona jest w pobliżu serca, jej promieniowanie daje kolor

złoty. Wiąże się z duchowością, miłością, współczuciem,

              empatią.

Piąta czakra -manipura.

Jej symbolem jest ogień. Znajduje się w splocie słonecznym

w środku brzucha. Patronuje witalności, namiętności, czynnoś­ciom trawienia, uwrażliwieniu na otoczenie. Rozgałęzia się przez dwanaście splotów nerwowych kierujących się do różnych

              narządów.

Szósta czakra -muladhara -"główny kwiat lotosu". Znajduje się u podstawy kręgosłupa. Jest siedzibą kundalini

(o czym będzie mowa niżej), ma związek z wolą życia. Symbolem jej jest Ziemia. Energia zewnętrzna stale ją pobudza, ale w spo­sób delikatny, natomiast jej wewnętrzne kręgi pozostają w uśpieniu. Dzięki medytacji siła kundalini zostaje pobudzona i przez specjalny kanał (suszumma) wzdłuż rdzenia kręgowego unosi się do czakry najwyższej. To sprzyja pobudzeniu wszystkich czakr, a zatem regeneracji i sile duchowej.

Siódma czakra -swadhiszthana.

Znajduje się siedem centymetrów nad czakrą muladhara.

Symbolem jest woda. Ta czakra patronuje seksowi. Teraz rozu­miemy psychoanalityczny motyw wody w życiu i twórczości! Jej energia sprzyja żywotności.

W koncepcji czakr uderza powiązanie czakry seksualnej i najwyższej, co ma znaczenie w jodze seksualnej i w postawie

                                                                  Rys. 6

Należy obecnie zająć się pojęciem kundalini. Eliade (6) pisze, że przedstawiana jest pod postacią węża i bogini. Jej przebudze­nie daje odczucie gorąca, a jej przesuwanie się ku wyższym czakrom sprawia, iż część ciała, w której znajduje się aktualnie, jest ciepła, a część ciała, którą opuściła, chłodniejsza i bezwładna. Jej pobudzenie wymaga odpowiedniego przygoto­wania duchowego, zatrzymania oddechu w specjalnej pozycji ciała Aby przyspieszyć wznoszenie się kundalini, niektóre szkoły jogi zalecają połączenie przyjmowanej w ćwiczeniach pozycji ciała z zachowaniami seksualnymi (rys. 6). Zasadą jest jedno­czesne unieruchomienie myśli, oddechu i nasienia.

Kun da lin i joga opiera się zatem na kilku podstawowych zasa­dach przyjęciu odpowiedniej pozycji, kontrolowaniu oddechu i wytrysku nasienia, rozbudzeniu świadomości kosmicznej, prze­noszeniu energii do wyższych czakr, i osiąganiu ekstazy. Ma ona polegać wg tantryzmu na doznaniu wizji bogini (pięknej, zmys­łowej kobiety). Według innych szkół na wizji jedności z NajwyŻ­szą Osobą Obecnie podkreśla się, że być może kundalini joga znana była na starożytnej Krecie.

                            Yang

element męski

pierwiastek dobra, szczęścia Niebo

światłość

suchość

znak plus

aktywność

zewnętrzna powierzchnia ciała żołądek, jelita, pęcherz moczowy

plecy mężczyzny

klatka piersiowa mężczyzny

Inną bardzo ważną koncepcją dotyczącą ciała jest taoistyczne pojęcie yin i yang. Naturę kosmosu określa harmonia między yin i yang, czyli elementem żeńskim i męskim. Harmonia zapewnia szczęście i ład. Inność tych elementów obejmuje wiele czynników

                          Yin

element żeński

pierwiastek zła, cierpienia, Ziemia

ciemność

wilgoć

znak minus

bierność

wnętrze ciała

wątroba, serce, płuca

plecy kobiety

klatka piersiowa kobiety

                                                                                                                              Rys. 7

Jedność tych przeciwieństw osiąga się m.in. w życiu seksualnym kobiety i mężczyzny, które jest źródłem jedności, harmonii.

                                                                                               Rys. 8       

W koncepcji taoistycznej odpowiednik prany krąży południ­kami, każdy z nich jest połączony z odpowiednim narządem. Ma to znaczenie w sztuce masażu, akupunktury. Południk np. narzą­dów płciowych idzie od przepony poprzez środek brzucha do warg sromowych, a południk "trójakcji" (połączenie systemu oddechowego, trawiennego i rozrodczego) od zewnętrznego łuku brwiowego, na tył ucha, zewnętrzną powierzchnię szyi, powierzchnię górną ramienia, na tylną powierzchnię ręki aż do opuszki trzeciego palca.

W tantryzmie ciało jest traktowane jako mikrokosmos, Świą­tynia. Zawiera ono wszystkie elementy świata materialnego we właściwych proporcjach. Niższą część ciała tworzą narządy płciowe i odbyt. a wyższą: usta, oczy, nos i głowa. Również pod­

kreśla się znaczenie czakr i pobudzania kundalini, ale poza tre­nowaniem oddechu zaleca się w tym celu kurczenie mięśnia zwieracza odbytu, powtarzania "hung" w myślach i erotyczne rozbudzenie wizualne. Rys. 7 przedstawia osiąganie w ten spo­sób ekstazy.

We wszystkich wymienionych koncepcjach akcentuje się znaczenie krążenia energii i osiągnięcia harmonijnej równowagi. Współżycie seksualne jest idealnym typem krążenia tej energii. Jest to energia zarówno spontaniczna, jak i wyzwalana przez aktywność seksualną.

W taoizmie i tantryzmie podkreśla się znaczenie dłoni i stóp dla pobudzania energii (rys. 8). Te skrajnie położone części ciała są traktowane jako mikrokosmos i służą do pobudzania narzą­dów wewnętrznych. Masaż danej okolicy i wzmożenie w ten sposób czynności wybranego narządu, powoduje stan relaksacji i sprzyja osiąganiu harmonii wewnętrznej organizmu. Służą do tego celu specjalne techniki masażu. Poprzez pobudzanie stóp i dłoni w odpowiednich miejscach zwiększa się również czynność seksualna, do tego celu służą techniki bandhas. Masaż ciała winien odbywać się niejako "profilaktycznie", czyli dla ogólnego zwiększenia aktywności seksualnej, należy go również stosować przed i po współżyciu seksualnym.

Zwiększenie energii seksualnej można również uzyskać wg taoizmu poprzez pobudzanie jeszcze innych obszarów ciała: punkt ch"i -hai (znajduje się on na wysokości dwóch-trzech poprzecznie ułożonych palców poniżej pępka), punkt kuan -yiJan (jedna szerokość dłoni nad połączeniem kości łonowych). Punkty te pobudza się silnie w kierunku ku górze. Punkt min g -men, znajdujący się między drugim a trzecim kręgiem lędźwiowym, należy pobudzać ku górze.

Budowa narządów płciowych

W kulturach Wschodu nazwy narządów płciowych odnoszą się do świata przyrody, co najlepiej oddaje sens harmonijnego powiązania człowieka z naturą. Nazewnictwo jest o wiele bar­dziej bogate w porównaniu ze światem Zachodu i obejmuje nie tylko wielkoś...