Wykłady z TPPS teoretyczne podstawy pracy socjalnej
15. 02. 2010 r.
T: Idea polityki społecznej państwa, fundamentalne zasady pomocy społecznej w Polsce.
Polityka społeczna państwa- jej istotę stanowią działania podejmowane w celu zapewnienia obywatelom poczucia bezpieczeństwa społecznego.
W dalszej konsekwencji cały system pomocy, poprzez funkcję zabezpieczającą, minimum socjalne ma motywować do zmian, podnoszenia kwalifikacji, poszukiwanie zatrudnienia adekwatnego do kwalifikacji i perspektyw życiowych.
Grupa osób, która ma prawo korzystać z zabezpieczeń socjalnych jest szczegółowo określona. Definiując adresatów poszczególnych form świadczeń ustawodawcze posługuje się precyzyjnym katalogiem warunków które muszą oni spełniać.
Zadania polityki społecznej:
- pełni przede wszystkim funkcje zabezpieczającą obywateli
- wymaga podejmowania działań zmierzających ku opanowaniu trudnych życiowo sytuacji
-Kształtuje zakres działań umożliwiających życie na godnym poziomie
-Obejmuje tworzenie warunków do integracji społecznej i usamodzielniania się osób niezaradnych życiowo
-Polityka społeczna państwa koordynuje działania kilku systemów zabezpieczeń na poziomie ustawowym: integruje, rozstrzyga kwestie zabezpieczeń np. chorobowych, rentowych, emerytalnych.
Oczekiwania wobec zadań instytucji pomocy społecznej są wynikiem splotów czynników, które kierują ten system. Należy do nich:
· Uwarunkowania aksjologiczne, filozoficzne pomocy społecznej
· Ogólne wizje ładu społecznego
· Oczekiwania społeczności lokalnych ( decentralizacja pomocy )
· Kształt instytucji pomocy społecznej na tle innych instytucji środowiskowych ( część sieci wsparcia, kreacje systemu, coś odrębnego )
· Obraz instytucji pomocowych wśród pracowników, podopiecznych
· Diagnozowanie zachowań środowiskowych
· Kształt ewaluacji skuteczności działań pomocowych w środowisku
Pojęcie pomoc społeczna zostało wprowadzone w 1952 roku, uprzednio określono ją jako dobroczynność lub opiekę społeczną. Pomiędzy określeniem pomoc a opieka społeczna występuje zasadnicza różnica, o dużym znaczeniu dla rozumienia podstawowych zasad tego systemu.
Pomoc społeczna
Aktualnie pomoc społeczna to struktura instytucji zorganizowanych w system który służy realizacji celów i funkcji społecznych z zakresu zaspokajania potrzeb. W tym systemie pojawia się wyspecjalizowany personel, działający według zasad normatywnych ( ustawa i system prawny ) oraz wartości społecznie akceptowanych.
Świadczenie pracy socjalnej czyli jest to działalność zasadnicza mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowaniu w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie sprzyjających temu celów.
Podstawowe zasady kreowania polskiego systemu pomocy społecznej:
1. Subsydiarność- czyli pomocowość. Początkowo zasada pojawiła się w systemie angielskim. Już w 1882 r. zmierzając do tego aby korzystanie z wsparcia było (…) Aktualnie subsydiarność zakłada połączenie działań instytucji pomocowych z indywidualnym układem starań potencjału klienta.
Radzenie sobie z sytuacją życiową to przede wszystkim zadanie klienta a ośrodek ma tylko pomóc w tym działaniu, towarzyszy
2. Indywidualizacja świadczeń ( wywiad )
3. Typizacje-
· świadczenia przysługują tylko w ściśle określonych przypadkach,
· na gruncie systemu pomocy społecznej zakres sytuacji i warunków koniecznych do udzielenia pomocy jest zdecydowanie szeroki.
Zarzuty wobec współczesnego modelu świadczeń społecznych:
Ø w praktyce odchodzenie od subsydiarności wagę przywiązuje się do tego na ile ośrodek może pomóc, a nie na potencjał całej społeczności lokalnej,
Ø odchodzenie od indywidualizacji pomocy i przedmiotowe traktowanie
Ø pomoc społeczna nie służy faktycznym potrzebom osób a utrzymuje ład społeczny
Ø działania pomocowe nie łagodzą sytuacji życiowych, nie służą adaptacji społecznej
Ø dominują bierne formy pomocy zastępujące pomoc środowiskową.
15.03.2010 r.
T: Pracownik socjalny i środowiskowy kontekst działań ośrodka pomocy społecznej.
Kształcenie do lat 90. Podniesione do poziomu wyższego zawodowego … niezbędnego do zajmowania stanowiska pracownika socjalnego w sektorze publicznym. Oznacza to dalszą akademizację zapoczątkowaną w latach 90 przyniosła ona uznanie pracy socjalnej jako profesji ale nie zagwarantowała lepszej selekcji do zawodu… poprawy w tym zakresie można oczekiwać dopiero, gdy programy kształcenia będą z potrzebami i realiami praktyki.
Trafnie tę kwestię kształcenia pracowników socjalnych ujmuje D. Urbanek- Zając;
Jeżeli przyjmiemy, ze pracownik socjalny świadczy usługi pomocowe dla ludzi interpretuje sytuację, w jakiej się znajdują wg. Własnych kryteriów i nadaje jej określony sens, to wiedza profesjonalna nie może ograniczać się do teoretycznej wiedzy, której źródłem jest nauka. W skład umiejętności profesjonalnych musi wchodzić umiejętność interpretacji przypadków złożonych warunków powstawania sytuacji problemowej i możliwości własnych działań.
Pracownik socjalny jako rola zawodowa:
Zgodnie Ze standardami Amerykańskiego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych, pracownik socjalny realizując zadania pracy socjalnej w środowisku powinien wykazywać kluczowe umiejętności, kompetencje. Zaliczono do nich umiejętności komunikacyjne, czyli:
a) umiejętności słuchania ze zrozumieniem
b) umiejętność dyskutowania nad drażliwymi problemami podopiecznych i ich rodzin
c) tworzenie klimatu rozmowy tak, aby nie wzbudzać w rozmówcy poczucia zagrożenia i negatywnych emocji
Dodatkowo ważną rolę odgrywają kompetencje diagnostyczne, a szczególnie:
a) umiejętności pozyskiwania danych i informacji istotnych dla analizy histerii indywidualnego przypadku, sporządzanie diagnozy sytuacji życiowej osoby lub rodziny.
b) Umiejętne stosowanie podstaw wiedzy teoretycznej z zakresu psychologii i diagnozy aby w sposób umiejętny obserwować zachowania werbalne, niewerbalne osób i reagować na te sygnały
c) Umiejętności mediacyjne w sytuacjach konfliktów pomiędzy stronami danego postępowania
Do kanonu niezbędnych umiejętności pracownika socjalnego, który skutecznie i profesjonalnie prowadzi pracę socjalną a środowisku zdaniem A. Zasady- Chorab należą:
a) Umiejętności obserwowania, dokonywania analiz, formułowanie wniosków
b) Budowanie diagnozy socjalnej i tworzenie planu pomocy
c) Umiejętności komunikacyjne oraz nawiązywanie kontaktów
d) Rozumienie sytuacji osoby lub rodziny
e) Okazywanie ciepła i empatii
f) Mediowanie i negocjowanie
g) Posługiwanie się przepisami prawa i stosowanie ich w praktyce, dokonywanie analizy dokumentów oraz właściwe interpretowanie przepisów prawa.
Profesjonalizm przygotowania pracownika socjalnego obejmuje szerokie kompetencje w zakresie wiedzy i umiejętności praktycznych:
Ø Wiedza o zróżnicowanych uwarunkowaniach teoretycznych trudnych sytuacji życiowych,
Ø Znajomość mechanizmów wyuczonej bezradności oporowych reakcji podopiecznych na działania pracy socjalnej
Ø Znajomość środowiska lokalnego i sieci instytucji wsparcia osób i rodzin
Ø Umiejętność koordynowania i organizowania pomocy dla rodzin
Ø Odporność na sytuacje stresowe
Ø Bardzo dokładna wiedza o możliwościach ustawowych w postępowaniu pracownika socjalnego
Cechy świadczące o profesjonalnym podejściu- weryfikacja do zawodu:
· Umiejętność wchodzenia w różne sytuacje życiowe,
· Kreatywność w poszukiwaniu możliwości rozwiązań trudnych sytuacji życiowych
· Predyspozycje do pracy z różnymi grupami osób,
· Umiejętność utrzymywania własnego oglądu sytuacji pomimo nacisków klientów i zróżnicowanych ich oczekiwań
· Znajomość własnych ograniczeń i możliwości
· Nie stara się samodzielnie rozwiązywać problemów klienta za wszelką cenę
· Umiejętność przyznawania się do błędów,
· Dobiera możliwości oddziaływań w taki sposób aby nie uzależniać klienta od pomocy społecznej
· Poszukiwanie mocnych stron sytuacji w jakiej znajduje się rodzina
· Ustalenie dystansu pomiędzy pracownikiem a klientem
· Radzenie sobie z barierami w kontakcie z klientem
Szkodliwe nastawienie do spraw podopiecznych:
· Twój problem jest moim problemem
· Twoje życzenie jest rozkazem, pracownik nie może wychodzić z założenia że należy spełniać życzenia i wszelkie oczekiwania podopiecznych
· Jest ci źle więc będę działać, abyś czuł się lepiej
· Wiem lepiej czego ci potrzeba, słuchaj mnie
· Pomagam Ci więc jestem od ciebie mądrzejszy, lepszy
· Wiem jak powinieneś żyć i wiem jak masz się zmieniać aby unikać problemów
· Porażka jest moją winą
· Tylko ja mogę Ci pomóc, nie trzeba sięgać po innych specjalistów
· Powiedz czego nie umiesz, a ja zrobię to za Ciebie
· Twoje trudności są wynikiem sytuacji społecznej w której żyjesz, to otoczenie odpowiada za wszystkie trudności
Oczekiwania wobec działań w systemie socjalnym są wynikiem:
a) Wiedzy społeczności o potrzebach i kierunkach prowadzonych działań zabezpieczających
b) Rozumienia idei pomocy społecznej
c) Łączą się z wizją ładu społecznego
d) Wynikają z zasięgu i kształtu lokalnej sieci instytucji pomocy społecznej
e) Ważną rolę odgrywa obraz pracownika socjalnego w danym środowisku oraz jego działalność diagnostyczna i wspomagająca
f) Oceny efektywności prowadzonych działań w danym środowisku
g) Wizje i sposoby postrzegania instytucji pomocy społecznej przez władze lokalne i samych pracowników tych organizacji
Środowiskowe uwarunkowania pracy z podopiecznymi, wnoszenie podania o pomoc:
ü Może być ono w dowolnej formie ( ustne, pisemne, bezpośrednie, pośrednie, bez wymagania odpowiedniego druku czy formularza. Pomimo iż ośrodek ma takie formularze, jeżeli osoba nie dochowa takiej formy nie może być to przyczyną odmowy udzielania pomocy
Pracownik Ośrodka nie koniecznie pracownik socjalny- ma obowiązek przyjęcia informacji- podania, jeżeli ośrodek jest w godzinach urzędowania i nie ma możliwości rozmowy z pracownikiem socjalnym w tym momencie. W razie potrzeby sporządza notatkę służbową z rozmowy, ustalając przede wszystkim:
- Dane personalne osoby ubiegającej się o pomoc
-możliwość kontaktu w miejscu pobytu ( szczególnie ważne w przypadku osób bezdomnych )
- żądany zakres pomocy
Pozyskane informacje obsługuje pracownik socjalny przeprowadzając wywiad środowiskowy.
12.04.2010 r.
T: Programowanie w pracy socjalnej. Kontrakt socjalny, szanse i ograniczenia.
Kontrakt socjalny- jest to dokument sporządzony przez pracownika socjalnego i klienta pomocy społecznej i będący projektem działań obu stron, kontrakt jest efektem negocjowania, wyboru możliwości działań i kierunków rozwoju tak aby prowadziły one do pożądanej zmiany sytuacji życiowej.
Kontrakt składa się z:
· Wzajemnych zobowiązań dwóch stron umowy
· Określenia czasu trwania i formy prowadzenia pracy socjalnej z rodziną podopiecznego
· Określenia sposobów rozliczania z zadań wykonywanych przez rodzinę podopiecznego
· Zawiera diagnozę i opis sytuacji życiowej rodziny, osoby
· Formy i zakres udzielanej i planowanej pomocy ze strony ośrodka
Cele zastosowania kontrakty socjalnego:
· Dla określenia sposobu współdziałania podopiecznych w rozwiązywaniu problemów życiowych
· Aby określić zakres działań, do których jest zobowiązana osoba, rodzina
· Podjęcie konsekwencji niepodjęcia działań lub niechęci do udziału w kontrakcie (może to stanowić podstawę odmowy przyznania świadczeń)
· Służy monitorowaniu przez pracownika socjalnego sposobów wykorzystania udzielanej pomocy.
Czas trwania kontraktu:
Szacunkowo pragmatyka ośrodków wskazuje na 3 okresy:
· 2 miesiące- w działaniach krótkoterminowych
· 6 miesięcy- długoterminowa praca socjalna
· 2-4 lata- dotyczy umów terapeutycznych np. zawierana z rodzicami dziecka niepełnosprawnego.
Możliwości jakie stwarza stosowanie kontraktu socjalnego:
ü Mobilizuje klienta do działań
ü Przeciwdziałanie uzależnieniu klienta od instytucji, głównie przez ustalenie okresu zakończenia pracy nad konkretnym problemem rodziny
ü Daje poczucie skuteczności pracy zarówno klientowi i pracownikowi socjalnemu, wyznaczając wspólne kierunki działań
ü Jest narzędziem pomiaru drogi przebytej do zmiany w celu rozwiązania problemu klienta
ü Wpływa na skuteczność pracy socjalnej
Ograniczenia kontraktu socjalnego
ü Jest postrzegana przez klienta jako przymus, musi się zgodzić na kontrakt, aby otrzymać pomoc
ü Podejmowane działania są wynikiem przymusu, a nie przekonania o ich słuszności
ü Kontrakt ma sens jeżeli nie stanowi zastępczej formy interwencji np. kuratorskich czy policyjnych. Szczególnie trudne sytuacje interwencyjne nie są dobrym klimatem do kontaktu jako efektu negocjacji zadań, lepiej poprzedzić go pracą socjalną przygotowującą rodzinę do kontraktu.
ü Kontrakt może być sprzeczny z rytmem życia rodziny, wyuczona bezradność rodziny może generować opór przed zmianą dotychczasowego stylu życia np. nakłanianie do załatwiania spraw urzędowych, udział w klubie pracy
ü Klient może ponosić konsekwencje jeżeli porzuca kontakt
Warunki skuteczności zawieranego kontraktu:
· Osoba lub rodzina jest zdolna i gotowa do współdziałania ( ważne są jej oczekiwania wobec roli opiekuńczej lub pomocowej pracownika socjalnego)
· Przezwyciężanie przyczyn trudnej sytuacji wymaga cierpliwości i działania stron, również pomocy pracownika socjalnego
· Osoba powinna wykazać determinację do usamodzielnienia się, warto kontrakt socjalny łączyć z szerszymi programami pomocy, które działają w ośrodku lub w gminie
Czego należy unikać przy tworzeniu kontraktu socjalnego?
· &...
Ltso