STAROŻYTNOŚĆ
1. NA CZYM POLEGA SZCZĘŚCIE CZŁOWIEKA WEDŁUG FILOZOFÓW STAROŻYTNYCH?
Sokrates
Istotą człowieka jest dusza i szczęście. Człowiek jest duszą, powinien doskonalić siebie, dbać o duszę. Być szczęśliwym to poznanie własnej duszy. Droga do szczęścia:
- poznaj samego siebie - poznanie siebie to poznanie własnej duszy. Nie obchodzi nas poznanie innych, tego, co na zewnątrz. Zwrot ku wartościom duchowym, nic oprócz duszy.
-troszcz się o siebie - czyli o własną duszę, kształtuj ją i dbaj o nią, buduj, by była najlepsza z możliwych.
- cnota jest wiedzą - wiedza o własnej duszy, o tym co dla niej jest dobre - dobro
moralne. Jeżeli człowiek wie jeszcze więcej to na pewno będzie szczęśliwy.
- dusza to rozum człowieka - w rozumie i duszy leży dobro moralne, do szczęścia człowiekowi wystarcza rozum i dusza, nie potrzebne jest nic zewnętrznego. Najważniejsi jesteśmy my sami.
Szczęście dają: wartość duchowa, wiedza, warunki moralne. Nieszczęście: gdy będziemy słuchać ciała, szukać szczęścia w innych, gdy człowiek jest ofiarą własnych namiętności i pragnień.
Platon
Uczeń Sokratesa. Nie jest ważne życie, liczy się to, co będzie po nim. Aby mówić o szczęściu należy wspomnieć o ideach i rzeczywistości. Rzeczywistość istnieje, znamy ją, ale nie jest ona godna uwagi bo jest zmienna, podlega czasowi i rozproszeniu. Jest cielesna, a więc nie trwała - rzeczywistość fizyczna i zmienna. Obok niej istnieje rzeczywistość duchowa - wszystko jest w niej prawdziwe, wieczne, niezmienne, także idee takie są - Istnieją dwie rzeczywistości więc idee są rozłączne dla nich obu.
Idee, to formy rzeczy, określają istotę natury, czyli ogólne cechy danego gatunku. Nazwa ogólna np. kot, dobro, prawda jeśli chcemy coś rozumieć, to nazywamy to czymś i budujemy definicję treści. Idee są: niecielesne, duchowe, absolutną prawdą. Idee duchowe (wieczne, niezmienne), są myślami boskimi, są doskonałe i są natury boskiej. Poznając idee pośrednio poznajemy boskość. Poznanie idei jest możliwe pod warunkiem, że uwolnimy się od wpływów ciała i będziemy w stanie myśleć i rozumieć idee. Idee nie należą do nas, nie są naszym tworem. Poznajemy je za pomocą rozumu, a nie zmysłów. Zmysłami możemy je uchwycić, osiągnąć, zrozumieć.
Szczęście: Celem i szczęściem człowieka jest wyzwolenie i oczyszczenie duszy z więzów ciała. Człowiek powinien doskonalić się by oderwać się od tego, co cielesne oraz zbliżyć się do świata idei. Do szczęścia prowadzą:
A) Poznanie siebie B) Doskonałość moralna C) Wiedza i nauka
Poznanie idei to to samo co wiedza. Człowiek jest szczęśliwy gdy jego dusza jest szczęśliwa. Aby dusza była szczęśliwa:
- wyzwolenie ciała
- cieczka od ciała
- ucieczka od świata
- upodobnienie się do boskości
- mamy żyć dla duszy
- mamy dbać o duszę
Epikur
Hedonizm ascetyczny: hedonizm, bo celem życia jest przyjemność. Ascetyczny, bo nie wszystko jest dla każdego przyjemnością. Przyjemność musi być najwyższa i najbardziej trwała. Do szczęścia prowadzi maksimum trwałej przyjemności. Nie ma przyjemności gdy jest ból, dlatego należy unikać bólu.
1 stopień do szczęścia: brak (unikanie) bólu -już wtedy jesteśmy szczęśliwi. Ból jest odczuwany wtedy, gdy nie możemy zaspokoić naszego pragnienia (np. głodu). Brak bólu powinniśmy odczuwać jako przyjemność. Mędrzec z samego unikania bólu powinien czerpać rozkosz. Ból sprawiają nam każde niespełnione potrzeby (niepokój duszy).
2 stopień do szczęścia: brak niepokoju duszy. Potrzeby nie są potrzebne człowiekowi, bo tylko powodują ból. Nie należy gonić za potrzebami, bo im więcej niezrealizowanych potrzeb tym większy ból. Należy szukać najwyższych przyjemności, zbudowanych z subtelniejszych atomów pozwalających na lepsze doznania. Przyjemności ciała są nietrwałe, wewnętrzne. Zależą tylko od nas, są bardziej intensywne.
3 stopień do szczęścia: poszukiwanie przyjemności duchowych. Szczęście to spokój ducha.
Trzy grupy przyjemności:
- Przyjemności podstawowe - służą zachowaniu życia (pokarm, woda, sen). Musimy je zaspokajać, ale równocześnie czerpać z tego maksimum przyjemności.
- Przyjemności potrzebne do życia, ale nie niezbędne (np. urozmaicone jedzenie). Niewiele nam dodają do szczęścia, powodują nasz niepokój (duszy), należy je ograniczać.
- Wszystkie pozostałe przyjemności (np. bogactwo, władza, zaszczyty). Są one próżne, polegają na złudzeniach, są zbędne. Człowieka tylko niepokoją, nie usuwają bólu podstawowego, powodują niespełnione potrzeby. Człowiek daje im się kontrolować, ulega im. Nie należy im ulegać, ale odsuwać, ograniczać.
2. JAKI JEST SENS ŻYCIA CZŁOWIEKA WEDŁUG FILOZOFÓW STAROŻYTNYCH?
Cel życia to poznanie dobra i zła i zarazem wybierania. Ten cel to sens życia. Jest to mądrość. Poznanie sensu prowadzi do doskonałości. Musimy szukać mądrości. Jeżeli życie będzie szczęśliwe to człowiek też będzie szczęśliwy. Szczęście duszy to dobro i mądrość. Dobro jest tylko moralne i duchowe. Człowiek szuka zawsze korzyści dobre dla duszy, lecz niekoniecznie dla ciała. Jeżeli jest to coś dla ciała, to nie jest dobro. Mądrość to wybór, możliwość decydowania. Być szczęśliwym to poznanie własnej duszy. Droga do szczęścia:
- poznaj samego siebie
- troszcz się o siebie
- dusza to rozum człowieka. Najważniejsi jesteśmy my sami.
Celem jest wyzwolenie duszy z więzów ciała. Dusza jest na ziemi przejściowo. Jeśli człowiek żyje niedoskonale, to dusza jest obciążona cielesnością i nie może się uwolnić. Jeśli dusza trafi na mędrca to wreszcie się uwolni. Dusza pracuje na ziemi by się uwolnić. Platon wierzył w reinkarnację. Jako dusza mamy:
- oczyścić się z więzów ciała
- dążyć do samodoskonalenia
- myśleć o idei
- oczyścić duszę
Celem życia człowieka jest przyjemność (wynika to z materialistycznej koncepcji). Ciało i dusza potrafią doznawać i odczuwać. To jest kryterium działalności człowieka. Nasze odczucia przyjemne są dobre dla człowieka, to co nieprzyjemne, to zło. Dlatego z natury człowiek dąży do przyjemności i unika bólu. Cel człowieka to dążenie do jak największej przyjemności.
3. DOBRO I WYBÓR DOBRA
Dobro jest tylko moralne i duchowe. Człowiek szuka zawsze korzyści dobre dla duszy, lecz niekoniecznie dla ciała, dla niego samego. Dobro jest wartością służąca dla duszy. Jeżeli jest to coś dla ciała, to nie jest dobro. Możliwość wyboru, decydowania to mądrość. Mądrość + dusza pozwala dotrzeć do samego siebie. Wg Sokratesa człowiek jest niezawodny, bo jest zdolny do dokonywania wyborów. Jak pozna dobro, to zawsze będzie wybierał dobro. Ideał człowieka to wybór dobra. Wybór dobra to znalezienie szczęścia dla duszy. Jeżeli człowiek jest twórcą własnego szczęścia to znaczy że człowiek jest wolny, niezależny, odzyskuje wartość. Najważniejsze to umieć panować nad ciałem. Najlepiej jest ograniczyć swoje potrzeby i być obojętnym. Łatwiej wtedy będzie opanować samego siebie.
Poznanie dobra i zła to poznanie idei. Trzeba wskazywać i ujmować rzeczywistość lepszą i doskonalszą niż jest w rzeczywistości. Prawdę poznajemy poprzez idee. Rzeczywistość idei to rzeczywistość duchowa. Istnieje poza miejscem i czasem. Poznajemy go poprzez myślenie. Człowiek dąży do boskości bo pochodzi z tego świata. Nie ceni przemijalności, ceni wieczność. Idee zawierają wiedzę o dobru, o wartościach. Idea sprawiedliwości to prawdy wieczne i sprawiedliwy ustrój, państwo. To co piękne jest prawdą. Możemy je poznać gdy odwrócimy się od świata zewnętrznego, poznajemy je własnym wnętrzem. A do poznania potrzebna jest czystość duszy. Do oczyszczenia duszy prowadzą nauka i ciało.
Dobro wg Epikura to, co sprawia przyjemność. Człowiek powinien więc dążyć do umiejętności wyboru przyjemności i przeżywania przyjemności. Świat poznajemy odczuwając cielesne udręki. Należy więc ograniczać swoje potrzeby, bo jak coś sprawia ból i cierpienie to poznajemy zło. Jedyne źródło poznania dobra to przeżywanie, odczucie. Kryterium wyboru jest to, jak człowiek odczuwa przeżycie.
4. IDEAŁ SAMODOSKONALENIA SIĘ CZŁOWIEKA WG FILOZOFÓW STAROŻYTNYCH.
Człowiek jako dusza panuje nad ciałem. Wszystko co zmysłowe powinno być odczute przez ciało. Człowiek jest duszą, która ma tym ciałem kierować. Ideał samodoskonalenia się człowieka to dążenie do dobra poprzez wybór dobra i mądrość.
Ideał samodoskonalenia się człowieka to dążenie do dobra i dążenie do mądrości poprzez poznanie idei. Prawdą jest to co piękne i człowiek do tego dąży. Przykładem ideii jest piękno – może być to obraz – wcielają idee piękna. Samodoskonalenie wg Platona to wznoszenie, czyli ciągła droga oddalania się od świata materialnego. Pomocne w tym poznaniu są wiedza i nauka. Jeśli człowiek tego pragnie to staje się mądrzejszy i lepszy.
Celem człowieka nie jest samodoskonalenie lecz przyjemności. Człowiek jest ciałem i powinien doskonalić ciało, bo jako ciało przeżywa doświadczenia zmysłowe. To co sprawia przyjemność to dobro.
5. DUALIZM DUSZY I CIAŁA W STAROŻYTNOŚCI.
Dualizm człowieka u Sokratesa to 2 odcienie człowieka, gdyż nie ma jedności, to podwójność charakteru. Człowiek to dusza i ciało i powinny stanowić jedność, ale szczęście ciała to nie szczęście duszy.
Radykalny dualizm - ciało przylepione duszą. Życie człowieka jest w pełni życiem, kiedy dusza oddali się od ciała.
Dusza -świadome ja i rozumienie, substancja duchowa, aby odróżnić ją od tego, co materialne. Cechy natury duchowej:
- niezmienna i wieczna, nieśmiertelna, nie ulega rozpadowi
- niezłożona, z natury prosta, wieczna,
- dusza łączy nas z wyższymi ideami - Bóg i idea, które także są niematerialne
- radykalny dualizm duszy i ciała (przeciwstawne sobie i obce)
- dusza jako sternik, który steruje ciałem, obcość ciała wobec duszy
- osamotnienie duszy w człowieku
Człowiek (dwa światy):
- Duchowy (doskonały) - materialny
- Boski -niematerialny
- człowiek jest określony, że dusza ma kierować ciałem, decydować i dominować.
- dusza z natury dąży do tego, co duchowe. Musi się zajmować ciałem, skazana jest na niełaskę
-ciało jest więzieniem duszy, dusza jest nieszczęśliwa, uwięziona w ciele - ciało wg Platona to źródło zła
-dusza, żeby była szczęśliwa musi się od ciała oderwać, oderwać od tego, co jest dla niej obce.
Dla Epikura nie ma dualizmu, nie ma podziału, bo atomy przenikają wszystko. Człowiek jest zbiorem atomów, jego istotę stanowi ciało, które ewentualnie ożywione jest przez materialną duszę. Człowieka można rozpatrywać jako istotę skończoną, śmiertelną, interesuje nas życie tu i teraz.
6. STOSUNEK DO CIAŁA I ZMYSŁOWOŚCI W STAROŻYTNOŚCI.
Duszę i ciało traktuje rozłącznie. Dusza jest panem ciała, ciało jest przedmiotem pogardy. Ciało zaciemnia prawdę, przeszkadza w życiu. Trzeba opanować ciało.
Dusza jest w pełni duszą gdy posiada wiedzę moralną (co dobre, a co złe). Każdy człowiek ma zdolność posiadania wiedzy o dobru i złu. Postępując zgodnie z duszą wybieramy dobro. Zło czynimy przez niewiedzę. Pochodzi ono z namiętności, które zaślepiają duszę. Namiętności pochodzą z ciała, a ciało zaślepia duszę. To ciało grzeszy. Dusza jest rozumem, a rozum poznaje dobro. Cnota jest wiedza o własnej duszy, o dobru i złu moralnym. Dusza:
- Myśląca i działająca samoświadomość siebie.
- Ja moralne i intelektualne człowieka.
- Rozum działający i pomagający człowiekowi.
- Osoba duchowa w nas
- Człowiek jest duszą.
Ciało: Sokrates odrzuca to, co nie jest duszą. Pogardza ciałem. Na ciało składają się: uczucia, namiętności, pożądania, pragnienia, zmysłowość. Tym pogardza. Ciało jest powierzchownością człowieka. Ciało przejawia się cielesnością.
Istotą człowieka jest dusza. Człowiek jest duszą władającą ciałem. Dusza może istnieć niezależnie od ciała, mamy wiedzieć, co robiła przed i po uwięzieniu w ciele. Uwięzienie w ciele dla duszy jest epizodem nieistotnym, chwilą i złem.
Mit rydwanu - dusza porównywana do rydwanu z rumakami. Rumaki to elementy duszy. Jeden rumak jest dobry (biały), drugi zły (czarny). Powóz kierowany przez woźnicę - rozum. Przed wcieleniem krążą po świecie boskim. Droga na górę jest ciężka. Dobry rumak ciągnie rydwan do góry, drugi na ziemię. Jeśli powóz spadnie dusza się wciela. Pierwotną ojczyzną duszy jest sfera boskości, dusza jest nieśmiertelna a jej wcielanie jest dla niej upodleniem. Dusza może istnieć samodzielnie, niezależnie do ciała, ponieważ jest duchowa i nie ma nic wspólnego z człowiekiem. Dusza poznaje idee, jest wieczna, najbliższa ideom. Światem duszy są idee, dąży do boskości i idei.
Ciało jest śmiertelne, ale ma w sobie boski element - duszę. Człowiek ogólnie jest nieśmiertelny - bo dusza istniała przed nim. Człowiek jest duszą ale ma ciało. Ciało jest: złożone, niestałe, śmiertelne, poddaje się rozpadowi" Ciało to: emocje, pożądania, pragnienia, zmysły, uczucia, namiętności. Ciało jest źródłem zła i ignorancji, ogranicza człowieka, jest podatne na choroby. Wszystko co negatywne to ciało. Dusza, żeby poznać idee musi być swobodna od wpływu ciała. Dusza czuje się źle w ciele, staje się pod jego wpływem częściowo cielesna, to więzienie dla duszy. Zamiast zajmować się ideami zajmuje się ciałem, dlatego czuje się źle. Dwa wymiary człowieka: ziemski! śmiertelny i boski/ nieśmiertelny. Radykalny dualizm - ciało przylepione duszą. Życie człowieka jest w pełni życiem, kiedy dusza oddali się od ciała.
Człowiek jest złożony z atomów - ciało i dusza również. Dusza jest materialna, składa się z bardziej subtelnych atomów. Przenika ona materialne ciało. Dusza nie była odrębna, obejmowała całe ciało. Rozum (część duszy) w sercu .. Dusza( i człowiek) może odbierać wrażania zmysłowe (natury cielesnej i duchowej) - to pobudzenie, poruszenie atomów. Istota człowieka to ciało ożywione materialna duszą. Człowiek jest zarazem cielesny i duchowy, bo, ciało jest przeniknięte duszą. Dusza, tak jak każda materia, jest śmiertelna, człowiek jest śmiertelny, bo jest materialny. Człowieka nie obchodzi to, co jest po śmierci, bo po śmierci ciało i duszą się rozpada, bo jest materią. Człowiek nie ma związku z bogami, bo jest śmiertelny, skończony. Bogowie istnieją ale są, obojętni wobec ludzkiego życia. Nie ma zbawienia i dążenia do boga. Życie jest sztuką bycia szczęśliwym.
7. IDEAŁ MĘDRCA W STAROŻYTNOŚCI
Model człowieka, który jest duszą i jest szczęśliwy. Do szczęścia potrzeba: rozumu, duszy, dóbr moralnych, wartości duchowych, wiedzy. To wszystko jest w nas samych, czyli jesteśmy samowystarczalni sobie do szczęścia. Mędrzec: wolny, samowystarczalny, autonomiczny. Cele: panowanie nad samym sobą, wstrzemięźliwość, kontrola własnych namiętności.
U platona ideał mędrca to człowiek dążący do świta idei, uwolnienie się od więzów ciała. Zaprzeczenie własnej cielesności. Ideał mędrca to człowiek wyzwolony z więzów ciała.
Człowiek szczęśliwy, który realizuje cel życia czyli przyjemność. Brak bólu, niepokoju. Unikanie cierpień poprzez wyzbywanie się potrzeb i pragnień, a nie ich zaspakajanie. Znieczulenie, obojętność, opanowanie, kontrola, redukcja potrzeb. Człowiek powinien umieć kontrolować samego siebie, swe myśli, potrzeby. Mamy unikać szukania przyjemności, bo wtedy powstaje mniej pragnień. Człowiek musi umieć wybrać najważniejsze potrzeby. Możemy czuć wówczas szczęście bez względu na okoliczności. Mędrzec powinien być niezależny od okoliczności, autonomiczny. Autonomia powinna sama pozwalać człowiekowi szukać przyjemności. Podstawowe potrzeby należy zaspokoić, ale wykorzystać to w sposób maksymalny (w przypadku głodu - rozkosz jedzenia). Nawet jeżeli jest już ból, to należy nawet z niego czerpać przyjemność. Ból i nieszczęście to tylko złudzenie,
Najwyższa przyjemność to spokój cielesny i duchowy.
ŚREDNIOWIECZE
1. IDEE ORYGINALNE CHRZEŚCIJAŃSTWA I ICH ROZWINIĘCIE W FILOZOFII ŚW. TOMASZA
FILOZOFICZNA INTERPRETACJA BIBLII:
Koncepcja transcendencji boga -oznacza, że Bóg jest poza i ponad światem, nie jest prawem. Nie możemy poznać Boga, bo Go nie widzimy.
KONCEPCJA ŚW. TOMASZA:
Koncepcja transcendencii Boqa (interpretacja filozoficzna Biblii księga Wyjścia 3,14-, prezentuje- imię Boga" Jam jest, który jest". )
- Istnieniem boga jest istnienie, ale nic poza tym- to wg Sw. Tomasza oznacza, że każda inna rzecz będzie niedoskonała
- jeśli tak, to Bóq jest niepoznawalny:
- jest czymś bardzo prostym= nie złożonym= wieczna substancją duchową
Bóg= myślenie= czysty rozum (jeżeli jest substancją duchową to Jego istotą jest myślenie)
-zawiera w sobie najwyższą doskonałość, jeżeli Bóg myśli, to myślenie to będzie 'najwspanialszą mądrością i doskonałością
Koncepcja stworzenia świata z niczego ( exnihilo)
· w kulturze starożytnej wierzono, że Bóg stworzył świat z niczego
· koncepcja stworzenia świata- księga Boga, Bóg stworzył świat z niczego w jednej chwili, powstał on z jego dobroci i miłości. My nie mamy dostępu do Boga, nie możemy go poznać, obcować z nim. Jedyna droga do Boga to odkrywanie i interpretowanie świata-rzeczy materialnych i stworzonych
Koncepcja Boga, który jest osobą.
Osobista więź z Bogiem, wiemy że Bóg nas kocha, więc zachowuje się jak osoba.
· Szczęście to dążenie do Boga, doskonałość, perfekcjonizm, hierarchia celów i dóbr- jednostka i osoba. Byty stworzone przez Boga są dobre, ale gorsze bo materialne, śmiertelne, zdane na niego.
· Odwoływał się do idei Platona: Bóg myśli siebie -. to całość tonu platońskich istota tonu, wg nich stwarza świat. Poznając samemu istotę rzeczy możemy poznać boskość Boga - pośrednia. Poznając intelekt możemy uczestniczyć w boskości Boga, poznawać go. Możemy wnioskować, że poznanie świata o Bogu: od najniższej formy dobra do formy najwyższej = Bóg jest ponad to. Świat to księga Boga i przez świat możemy Go pośrednio poznać.
Koncepcja zbawienia- śmierć Chrystusa i zmartwychwstanie Wiara a śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa przejawia się jako koniec zbawienia.
WIARA- człowiek został stworzony przez Boga jako cel nadprzyrodzony, ze względu na najwyższe szczęście osiągalne w następnym życiu - widzenie Boga.
CZŁOWIEK- to byt podobny od i wobec Boga. Swoje istnienia zawdzięcza Bogu. który jest źródłem innych istnień. Jest podporządkowany Bogu z swej istoty bo został przezeń stworzony i ku Bogu skierowany. Człowiek to obraz Boga stworzony na jego podobieństwo. Posiada duszę - bliską BOGU. Człowiek posiada najwyższą godność przez dusze NATURA CZŁOWIEKA- to dusza rozumna ona jest również osobą bo posiada wolną wolę, potrafi jej używać kierując sobą.
2. ...
warycki