.
Encyklopedia
współczesnego
bibliotekarstwa
polskiego
j
Komitet redakcyjny
Karol Głombiowski Bolesław Świderski Helena Więckowska
Wrocław • Warszawa • Kraków • Gdańsk
Zakład Narodowy imienia Ossolińskich
Wydawnictwo • 1976
Układ graficzny oraz okładkę i obwolutę projektował Krzysztof Racinowski
Redakcja Wydawnictwa
Krystyna Chorzewska — kierownik zespołu, Janina Majerowa, Zofia Pawłowska, Wojciech Uniatowicz, Andrzej Zieliński
Redaktor techniczny Lucjan Piąty
- ¦ f
lu...., . abrzu
KLAS.
NR INW. / mluo
w..-." , i ¦ : ałarzu oi)
i ~N KLAS., (Oki kii)(^i>)
NR INW, / W3W0
Wstęp
Kiedy w 1971 roku ukazała się na półkach księgarskich Encyklopedia wiedzy o książce, stała się od razu przedmiotem gorących dyskusji i kontrowersyjnych ocen, początkowo krytycznych, później — gdy w praktyce poczęła się sprawdzać jej przydatność — bardziej pozytywnych. Z głosów na łamach prasy, na licznych zebraniach fachowców wypływało stwierdzenie, że EWoK, choć nie wolna od błędów, jest pierwszą na tak wielką skalę publikacją odbijającą stan dotychczasowych osiągnięć w zakresie nauki o książce. Z założenia retrospektywna — EWoK odznacza się dużą przewagą materiału historycznego nad informacją o książce współczesnej. Taki charakter wydawnictwa wymagał — co zapowiada zresztą wstęp do EWoK — kontynuowania pracy edytorskiej w kierunku aktualizowania wiadomości i przygotowania dalszych specjalnych encyklopedii poświęconych sprawom książki i jej dynamicznemu rozwojowi w Polsce Ludowej. Opracowano koncepcję księgoznawczych encyklopedii współczesnych, które zasięgiem chronologicznym objęłyby powojenne trzydziestolecie. Uznano jednak za konieczne sięgnięcie w wielu wypadkach do przeszłości, by w skondensowanym ujęciu historycznym danego zjawiska czy danej instytucji dać pewną podbudowę genetyczną i wskazać drogę, jaką przeszła w swym rozwoju funkcja i struktura książki. Zasięg terytorialny podjętego cyklu ograniczono w zasadzie do terenu Polski. Współczesnych zjawisk życia kulturalnego nie da się jednak odizolować od innych krajów, wszędzie zachodzą dziś szybkie przemiany w produkcji, gromadzeniu i upowszechnianiu książki, w rozwoju automatyzacji i informacji naukowej. Toteż rezygnując we współczesnych encyklopediach z samoistnych haseł „obcych", starano się w artykułach hasłowych informować o odnośnych sprawach i faktach poza granicami naszego kraju dla wykazania ich powiązań z polskim światem książki lub dla celów porównawczych.
Idea zobrazowania życia współczesnej książki w Polsce została oparta na strukturze pozwalającej podać możliwie szczegółową i aktualną informację. Z tego względu zaplanowano cykl odrębnych tematów, które w ujęciu encyklopedycznym skupiałyby wiadomości dotyczące poszczególnych dziedzin księgoznawstwa. Tak więc powstał plan opracowania encyklopedii bibliotekarstwa, a następnie edytorstwa, rozumianego jako produkcja książki (działalność wydawnicza, drukarstwo, grafika książkowa, papiernictwo, introligatorstwo) i jej kolportaż (księgarstwo).
Pierwszą oddajemy do rąk Czytelników Encyklopedię współczesnego bibliotekarstwa polskiego, przeznaczoną dla bibliotekarzy różnych kategorii i specjalności, dla badaczy naukowych, dydaktyków i osób studiujących bibliotekoznawstwo lub kierunki pokrewne, dla pracowników książki ściślej lub luźniej związanych z bibliotekarstwem, dla aktywnych i potencjalnych użytkowników bibliotek, dla wszystkich wreszcie, których pasjonuje temat „książka". Tak szeroko pojęty adresat determinował różne rodzaje opracowań: od przeglądów ogólnych, teoretycznych, poprzez szerokie ujęcia typu rzeczowych informacji, do danych szczegółowych o charakterze praktycznych wskazówek i fachowego poradnictwa. Czy takim ujęciem Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego zadowoli zróżnicowanego odbiorcę — okaże przyszłość.
Opiekę naukową nad treścią artykułów i wiarygodnością podawanych faktów objęli trzej wybitni bibliote-koznawcy: Karol Głombiowski, Bolesław Świderski i Helena Więckowska, dzieląc między siebie grupy zagadnień.
Problematyka bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, podana Czytelnikowi w układzie alfabetycznym 1200 haseł, grupuje się wokół osiemnastu działów tematycznych:
1. Zagadnienia ogólne. Teoria. Związki innych dyscyplin naukowych z księgoznawstwem (red. nauk. K. G.). Wobec różnorodności problemów różni autorzy poszczególnych artykułów;
2. Ustrój i struktura bibliotekarstwa w Polsce. Polityka i prawo biblioteczne (red. nauk. K. G.). Autorzy: K. Remerowa i T. Zarzębski;
3. Organizacja wewnętrzna biblioteki (red. nauk. B. Ś.). Autor: Z. Daszkowski;
4. Rodzaje bibliotek (red. nauk. K. G.). Wielu autorów ze względu na różne typy bibliotek;
5. Budownictwo i pomieszczenia biblioteczne (red. nauk. H. W.). Autorzy: Z. Piszczek i J. Wierzbicki;
6. Zbiory biblioteczne (red. nauk. B. Ś.). Autor główny J. Cygańska;
7. Reprografia (red. nauk. B. Ś.). Autor: A. Wyczański;
8. Gromadzenie zbiorów (red. nauk. B. Ś.). Autor: E. Kurdybacha;
9. Opracowanie zbiorów. Języki informacyjne (red. nauk. B. Ś.). Autorzy główni: K. Pieńkowska i O. Ungurian;
6
10. Przechowywanie zbiorów (red. nauk. H. W.). Autor: K. Piszczek;
11 Udostępnianie zbiorów (red. nauk. B. Ś.). Autorzy główni: M. Kocięcka, J. Kołodziejska i J. Pelcowa;
12. Informacja naukowa (red. nauk. B. Ś.). Autorzy: M. i K. Lescy;
13. Czytelnictwo (red. nauk. K. G.). Autor: J. Kołodziejska;
14. Poszczególne biblioteki (red. nauk. K. G.). Wielu autorów;
15. Działalność naukowa i dydaktyczna bibliotek (red. nauk. H. W.). Autor: H. Więckowska;
16. Działalność wydawnicza bibliotek (red. nauk. H. W.). Autor: H. Sawoniak;
17. Zawód bibliotekarza i pracownika informacji naukowej. Krajowe i międzynarodowe organizacje (red. nauk. H. W.). Autorzy: M. i K. Lescy, K. Remerowa oraz H. Więckowska;
18. Kształcenie bibliotekarzy i dokumentalistów (red. nauk. H. W.). Autorzy: H. Więckowska oraz M. i K. Lescy.
Powyższe zestawienie działów pozwala mniemać, że uwzględniono zasadniczo wszystkie istotne problemy bibliotekarstwa i bibliotekoznawstwa oraz że zachowano odpowiednie proporcje między grupami tematów. Parę jednak słów wyjaśnienia należy się działowi nazwanemu ogólnie: informacja naukowa. Z szerokiej i dynamicznie rozwijającej się problematyki tej dziedziny wybrano tylko zagadnienia bezpośrednio wiążące się z dzisiejszą biblioteką i pracą bibliotekarza. Dla zaspokojenia szerszych potrzeb odbiorcy w zakresie tej tematyki jest przygotowywana specjalna encyklopedia informacji naukowej i informatyki. W każdym z wymienionych działów występują trojakiego rodzaju hasła: 1) przeglądowe, często podbudowane historią i ujmujące temat syntetycznie, 2) szczegółowe, podające konkretną informację i zwięzłe omówienie, 3) słownikowe, ograniczone do krótkiej definicji. Zrezygnowano z samoistnych haseł biograficznych, natomiast nazwiska osób, które odegrały rolę w bibliotekarstwie i występują w tekstach poszczególnych artykułów, mają swe miejsce w abecadłowym indeksie nazwisk. Indeks rzeczowy grupuje hasła według wymienionych wyżej działów i poddziałów — co powinno pomóc Czytelnikowi w wyszukaniu szerszych tematów, będących przedmiotem jego specjalnego zainteresowania. Większość artykułów została zaopatrzona w wybraną literaturę przedmiotu, polską i zagraniczną.
Na system odsyłaczy składają się trzy rodzaje powiązań. W zrębie głównym alfabetycznym umieszczono odsyłacze do hasła głównego (zob....) od haseł bliskoznacznych, dwu i kilkuwyrazowych i od terminów występujących w tekście artykułów, a nie posiadających odrębnych haseł samoistnych. Drugi typ odsyłacza oznaczony jest przy terminie wewnątrz tekstu gwiazdką (*) informującą, że termin ten posiada własne hasło w głównym zrębie encyklopedii (gdy forma nazwy hasła odbiega od zastosowanej w tekście, podaje się ją obok tego terminu w nawiasie, z gwiazdką). Trzeci wreszcie rodzaj odsyłacza umieszczony na końcu artykułu (zob. też ...) prowadzi do haseł pokrewnych, rozszerzających i uzupełniających wiadomości zawarte w danym haśle.
Materiał ilustracyjny, wzbogacający i uplastyczniający teksty słowne, jest zapewne niewystarczający i nie zawsze w pełni adekwatny do treści, niemniej położono nacisk na to, aby w encyklopedii znalazły się fotografie
najistotniejszych obiektów.
*
Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego ma na celu ujęcie w encyklopedycznym skrócie obecnego stanu wiedzy o książce oraz inspirowanie dalszych badań szczegółowych i syntetycznych. Toteż rzeczowa, konstruktywna krytyka, wszelkie opinie i uwagi skierowane pod adresem wydawcy, będą cenne tak dla sprawcy dzieła, jak — i to przede wszystkim — dla dobra i rozwoju dyscypliny bibliologicznej stanowiącej ważki fragment kultury humanistycznej i mającej szerokie powiązania z wieloma dziedzinami. Słowa najszczerszych podziękowań należą się dyrektorowi Biblioteki Narodowej Witoldowi Stankiewiczowi za wnikliwą i cenną recenzję całości opracowania.
A. B. \ — Adam Bocheński K. P. - Krystyna Pieńkowska 1 >rów
A. Ch. — Aleksandra Chwastek K. Pod. - Krystyna Podlaszewska ,
A. J. — Andrzej Jopkiewicz K. R. - Krystyna Remerowa
A. K. — Aleksandra Król K. Z. Kazimierz Zieliński
A. K.-G. — Alodia Kawecka-Gryczowa L. M. - Leon Marszałek
A. P. — Alfred Puzio L. S. - Leszek Sulej
A. R. — Anna Romańska M. C. - Maria Cubrzyńska
A. S. — Anna Sitarska M. Cz. - Maria Czarnowska
A. Sk. — Adam Skura M. D. - Maria Dembowska
A. T. — Alojzy Tujakowski M. G. - Maria Gawarecka
A. W. — Andrzej Wyczański M. Gr. - Maria Grońska
A. Wit. — Aleksandra Witkowska M. i K. L. - Maria i Kazimierz Lescy
B. B. — Bożenna Bojar M. K. - Mirosława Kocięcka
B. J. — Barbara Jokiel M. K.-K. - Maria Kieffer-Kostanecka
B. K. — Bogumił Kupść M. P. - Marian Pelczar
B. Kl. — Bruno Kleszczyński M. P.-S. - Maria Przywecka-Samecka
B. S. — Barbara Starosta M. W. - Maria Walentynowicz
B. Św. — Bolesław Świderski O. U. - Olgierd Ungurian
E.B. — Emilia Białkowska R. C. - Radosław CybulsJri
E. K. — Emilia Kurdybacha R. K. Roman Kaczmarek
E. Kos. — Edward Kossuth R. P. - Regina Piechota
E. Kr. — Edmund Król S. B. - Stanisław Badoń
F. W.-W. - Feliks Widy-Wirski S. Dz. - Sylwester Dziki
H. H.-K. — Helena Hleb-Koszańska S. J. G. - Stanisław Jerzy Gruczyński
H. K. — Helena Kozerska S. K. Stefania Kamińska
H. S. — Henryk Sawoniak S. P. - Stefan Pawelec
H. U. — Hanna Uniejewska S. S. K. - Stefan Stanisław Kolarski
H. W. — Helena Wieckowska S. W. - Stefan Weyman
H. Z. — Hanna Zasadowa T. K. - Tadeusz Krzyżewski
J. A. — Janusz Albin T. O. - Teresa Osiecka
J. B. — Jan Baumgart T. Z. - Tadeusz Zarzębski
J. Bac. — Jan Baculewski U.S. - Urszula Sawicka
J. C. — Janina Cygańska W. K. - Wanda Kozakiewicz
J. K. — Józef Korpała W.Kub. - Weronika Kubicka
J. Koł. — Jadwiga Kołodziejska W. N. - Witold Nowodworski
J. de L. — Józefa de Laval W. P. - Wanda Pindlowa
J. M. — Józef Mayer W. Paw. - Witold Pawlikowski -
J. P. — Janina Pelcowa W. Sz. - Wacława Szelińska
J. R. — Jarosław Rudniański W. T. - Wojciech Trzebiński
J. Rac. — Janina Racięcka W. Ż. - Wiesława Żukowska
J. Rud. — Jadwiga Rudnicka Winc.Paw. — Wincenty Pawlikowski
J. Sz. — Józef Szocki Z. B. - Zbigniew Binerowski
J. W. — Jerzy Wierzbicki Z. D. - Zbigniew Daszkowski
J. Z. — Józef Zając Z. Dr. Zygmunt Drwęcki
Jul. W. — Julian Wójcik Z. J. Zbigniew Jabłoński
K. E. — Kazimierz Ewicz Z. K. - Zdzisław Kosiek
K. G. — Karol Głombiowski Z. Kuł. - Zdzisław Kułakowski
K.K. — Krystyna Korzonowa Z. P. Zdzisław Piszczek
K.M. — Karol Musiał Z. Piot. - Zofia Piotrowska
K. Mai. — Kazimiera Maleczyńska ...
chomikuff