11 pol baraniewski 7.3.2008.pdf

AWANGARDA po 1956

- po 1956 liberalizacja, decentralizacja, większy

kontakt, instytucjonalizacja krytyki artystycznej

- 1957: okres akademizacji, stabilizacji

awangardy: II wystawa sztuki nowoczesnej

- presja na nowoczesność

- 1956: Kantor przywozi z Paryża nową

abstrakcję bezforemną = taszyzm , informel

+ szereg inicjatyw kontestacji: Aleksander

Kobzdej, Jerzy Nowosielski, Tadeusz

Dominik, Jerzy Tchórzewski, Artur Nacht-

Samborski

- początek lat 60tych: próba kontroli,

zamrażanie po odwilży, bez systemu

administracyjnego, ale z systemem

organizacyjnym (przede wszystkim dotyczy to

pism) > „Przegląd Artystyczny” (odebrany

Wojciechowskiemu), „Struktury” i „Plastyka”

JERZY KRAWCZYK

(1921-1969)

Był jedną z najciekawszych indywidualności w łódzkim środowisku artystycznym,

a zarazem najbardziej cenionym reprezentantem eklektycznej środowiskowo i

artystycznie Grupy (Malarzy) Realistów. Krytycy najczęściej jednak wpisują jego

sztukę w szeroki obszar recepcji surrealizmu, podkreślając zarazem, że tworzył

poza kanonem - prezentował własną wizję świata, która znalazła odbicie w dziełach

niepowtarzalnych i dzięki temu rozpoznawalnych. Nie znaczy to jednak, że te same

prace spotykały się z ocenami wyłącznie pochlebnymi. Uprawiał malarstwo

sztalugowe i monumentalne, sporadycznie rysował.

Z przedwojennego dorobku artysty przetrwało niewiele, znany jest zatem przede

wszystkim z prac powojennych, najbardziej - z powstałych w ostatnim okresie

samobójczo zakończonego życia.

Na swoją osobistą malarską nutę trafił dopiero odnosząc się do szeroko

pojmowanej tradycji "realizmu magicznego", który to termin najczęściej stosowany

jest w historii sztuki XX wieku na określenie prowincjonalnych odmian malarstwa

"nowych rzeczowości" lat 20.-30., pod pewnymi względami bliskich idei i poetyce

surrealizmu. Jego sztuka identyfikowana bywa z tym właśnie zjawiskiem, które w

Polsce generalnie przybrało postać "malarstwa metaforycznego". Jej dojrzały

charakter ukształtował się w ostatnich piętnastu latach życia artysty. Z tego okresu

pochodzą najbardziej znane jego prace. I one jednak nie są plastycznie jednolite.

Osobne miejsce zajmują w tym dorobku ekspresjonistyczne kompozycje o

tematyce żydowskiej - ukazujące polską prowincję lub nawiązujące do wojennej

żydowskiej martyrologii (Spaleni, 1962; Przesyłka bez wartości, 1964). Inna grupa

prac powstałych w tym okresie była zdeterminowana przez niezwykle surowy,

autoironiczny bądź wręcz autoszyderczy stosunek artysty do samego siebie, co

objawiło się w serii przejmujących, tragicznych w wyrazie, metaforycznych

autoportretów (Autoportret - Trutka, 1966).

Organizacyjnie Krawczyk był związany z Grupą Malarzy Realistów, z którą

kilkakrotnie wystawiał, począwszy od pierwszej prezentacji w 1962 roku, otwartej

w XLV-lecie Rewolucji Październikowej (później brał udział w kolejnych

ekspozycjach, w roku 1963, 1965, 1966). Grupę tę (zwaną również Grupą

Realistów) założyli Juliusz i Helena Krajewscy, z którymi aktywnie współpracował

Antoni Łyżwański. Ich zamiarem było stworzenie platformy współpracy

reprezentujących różne środowiska malarzy uprawiających twórczość figuratywną.

Celem inicjatorów powstania grupy było przede wszystkim stworzenie antytezy

sztuki abstrakcyjnej, a zarazem zamanifestowanie żywotności i wagi sztuki

przedstawiającej. Wśród członków grupy znaleźli się twórcy bardzo różni (ich

liczba wahała się w okolicach trzydziestu osób - głównie malarzy, a z czasem

również grafików i rzeźbiarzy), którzy nie znajdowali dla siebie naturalnego

miejsca w aktualnym życiu artystycznym. Na tle innych środowisk wyraziście

zaistnieli artyści łódzcy, których twórczość w znacznym stopniu tyleż rodziła się z

inspiracji klimatem rodzinnego miasta z typowymi dlań widokami - fabrycznymi

kominami i pejzażami ukazującymi robotnicze przedmieścia, co ów klimat

odzwierciedlała. Należeli do tego grona: Wiesław Garboliński, Krawczyk, Benon

Liberski, Barbara Szajdzińska-Krawczyk.

Wspomniane prace nawiązują zwykle do tradycji "obrazu w obrazie". Ujawniają

chęć przywrócenia malarstwu "historycznej i kulturotwórczej perspektywy", a

zarazem nawiązują do stylistyki pastiszu. Dają widzowi poczucie, że malarz z

ogromną swobodą porusza się w arsenale ikonograficznych wyobrażeń.

Jednocześnie owe obrazy-okna (na minioną sztukę) pozostają komentarzami do

współczesności. Owe klisze stanowią zarazem "katalog stereotypów", "śmietnik

idei i obrazów". Stopień ich zużycia, a jednocześnie relatywność powszechnie

stosowanych kryteriów, podkreślał Krawczyk, ironicznie nawiązując wprost do

powszechnie znanych arcydzieł sztuki europejskiej i podejmując z nimi czytelną

grę. W "kompozycjach z reprodukcją" reprodukcje obrazu Petrusa Christusa i

Velázqueza oglądamy niejako przenicowane - w postaci reprodukcji przypiętych

pinezkami do desek stanowiących podobrazia; w „Martwej naturze

holenderskiej” (1966) od frontu widać wielkiego kraba, a spomiędzy uciekających

w głąb obrazu kurtyn wychylają się głowy ślepców z obrazu Brueghela; w

kompozycji „Mona Liza” (Is this a great painting by Leonardo? Liza) miejsce

bohaterki Leonarda zajmuje obfitych kształtów długowłosa blondyna; w

„Śniadaniu na trawie” (1963) współczesne małżeństwo z niemowlęciem (widać

wózek) zażywa uroków pikniku - otyli, zmęczeni, pogrążeni w półśnie

odpoczywają nad resztkami jedzenia na pledzie rozłożonym pod ceglanym murem;

w obrazie „Dziewczę z Avignon” (1956) z ramy wychyla się tajemnicza dziewoja

we frywolnym kapeluszu i ogromnych okularach zakrywających połowę twarzy.

Wspomniane i podobne prace stanowią coś w rodzaju wyobrażenia rekwizytorni, a

zarazem rupieciarni, do której przez omyłkę dostały się płótna bądź fragmenty

płócien Brueghela, Leonarda, Maneta, Picassa (obok nich trzeba byłoby wymienić

Tycjana, Vermeera, Rembrandta, Rubensa). Dzieła mistrzów, usytuowane wśród

nadmiaru innych rekwizytów (bardziej i mniej artystycznych), nieoczekiwanie

staniały. Te interikoniczne odwołania do sztuki dawnej i współczesnej stanowią, jak

się wydaje, sedno ostatniej fazy artystycznych poszukiwań Krawczyka. Malarz

parafrazuje arcydzieła: skupia się na wyławianiu malarskich cytatów, które

kompiluje z przedstawieniami rzeczy codziennego użytku, komponując dzieła

jednorodne, chociaż wielowarstwowe, niczym palimpsesty - mamy już nie tyle

obraz w obrazie, ale malarstwo w malarstwie. Tym dziwnym, złożonym z

fragmentów, światem całkowicie rządzi iluzja, czasami na granicy poetyki trompe

l'oeil. Przede wszystkim jest to ekwilibrystycznie malowana iluzja przestrzeni, ale

także konkretu: obrazy robią wrażenie głębokich kasetonów, ujętych w

iluzjonistycznie namalowane grube drewniane ramy, wypełnionych po brzegi

malarskimi imitacjami rozmaitych drobiazgów (zazwyczaj identyfikowanych z

kulturą konsumpcyjną, jak na przykład wszelkie druki - nalepki reklamowe,

hotelowe, kartki z krótkimi napisami zawierającymi porzekadła, "złote myśli" itp.).

Jerzy Krawczyk | Panny z Awinionu | 1966:

- powstała Grupa Malarzy Realistów

( Krajewscy skompromitowani)

- Krawczyk z Łodzi, malarz, fotograf

- surrealizm , Neue Sachlichkeit , groteska,

absurd, bardzo dobry technicznie, drobiazgowo,

kompozycje pełne cytatów > ten rodzaj realizmu

w tym kręgu zacznie dominować

Jerzy Krawczyk | Wysyłka bez wartości | 1964:

- rzadko w polskiej sztuce temat holocaustu

Jerzy Krawczyk | Kompozycja dydaktyczna

| ???

Jerzy Krawczyk | Widok Delft | ???:

- "Krawczyk manifestował przekonanie, że dziś

malarstwo nie może już być sprawą czystą, że

przystępując do malowania, artysta nie jest w

stanie wywołać utraconego na zawsze stanu

'dziewictwa swej wyobraźni'. [...] Nie ma dziś

artysty o tak świeżej wyobraźni, w której by nie

było śladów czy klisz, powstałych wskutek

obcowania z dziedzictwem sztuki [...]. Jeśli tak

jest w istocie, to wypada o istnieniu tych klisz

mówić bez ogródek i z nich uczynić [...]

surowiec własnej wizji"

Jerzy Krawczyk | Pracownia artysty | 1966

Jerzy Krawczyk | Portret wujka | 1965

BENON LIBERSKI

(1926-1983)

Studia w krakowskiej ASP, ukończył też Wydział Grafiki Propagandowej w

Katowicach. Należał do prekursorów polskiego pop-artu. Malarstwo utrzymane w

kanonie komiksu, odrealnione, dosadnie określone, jaskrawa kolorystyka.

Tematyka brana z marzeń i oczekiwań społecznych - industrialne miasta, technika i

zachodnie mity zderzona z szarą rzeczywistością PRL-u.

Benon Liberski | Martwa natura | 1962:

- Liberski z Łodzi

- specyficzny wymiar realizmu

- 1962 wystawa „Metafory” zorganizowana

przez Ryszarda Stanisławskiego : coś pomiędzy

koloryzmem a tradycją akademicką istnieje –

jest to tradycja metaforyczna, oparta o wizję

realistyczną > Malczewski, Wojtkiewicz,

Spychalski, Makowski, Fijałkowski,

Waniek , ...

KIEJSTUT BEREŹNICKI

(1935)

Kiejstut Bereźnicki | Bawiące się dzieci | 1966:

- środowisko gdańskie

ZBIGNIEW MAKOWSKI

(1930)

Zajmuje się malarstwem, rysunkiem, jest twórcą niezwykle oryginalnych,

unikatowych książek, które od początku do końca wykonuje sam, ręcznie; jest

także poetą.

Zawsze potrafił utrzymać indywidualny charakter swoich dzieł. Stanowią o nim

wyjątkowo oryginalne, samodzielne zarówno na tle polskiej, jak europejskiej sztuki

nawiązania do surrealizmu. Są to jednak bardziej nawiązania do poetyki niż idei.

Wzorem surrealistów, Makowski odwołuje się do swobody skojarzeń, pozoruje

rozluźnienie kompozycji obrazów, która jednak zawsze jest starannie przemyślana.

Inaczej jego kombinatoryczne zestawienia nie mogłyby oddziaływać z całą siłą

skondensowanych znaczeń, a ta cecha (i zarazem zaleta) jego malarstwa - przy

wizualnej urodzie i ogromnym ładunku liryzmu - wydaje się nadrzędna. W swoich

kompozycjach malarz łączy liczne cyfry, rozmaitego kroju litery, różnorakie,

niejednokrotnie skomplikowane, formy geometryczne, uproszczone znaki

przedmiotów (np. klucz – Biały płomień, 1971), akcenty figuratywne (m.in.

postacie zwierząt, wizerunki kobiet) czy znane tylko sobie symbole.

Charakterystyczna jest również warsztatowa sprawność, maestria wręcz, z jaką

Makowski rysuje na rozmaitych materiałach. Często podłoże przedstawień

stanowią różne gatunki tkanin (nie tylko codzienne szare płótno, ale niekiedy

odświętny aksamit, jak w pracy 1. Maria 2. Ty Jesteś, 1962-94). Ze szczególnym

upodobaniem malarz wykorzystuje jednak papier. Niebagatelne znaczenie dla

ostatecznego efektu całości ma dbałość o rysunek, który wywołuje wrażenie

iluzyjności przestrzeni i wzmaga tajemniczy nastrój owych intelektualnych,

erudycyjnych całości. Artysta interesuje się różnymi dziedzinami nauki (m.in.

matematyką), jest znawcą wielu kultur, zarówno europejskich, jak azjatyckich,

wdzięcznym czytelnikiem poezji, pism filozoficznych i ezoterycznych (interesuje

go tradycja kabalistyczna i zjawiska magiczne), ale przede wszystkim wielkim

amatorem sztuki i miłośnikiem muzyki. Doświadczenia wyniesione z obcowania z

obrazami dawnych mistrzów, jak też wrażenia z lektur przenosi do gęstej,

"polifonicznej" czy - jak sam mówi - "permutacyjnej" struktury swoich obrazów i

książek, przeplatając w nich malarskie i literackie (wielojęzyczne) cytaty z

prywatną ikonografią. Powstające w ten sposób zaszyfrowane obrazowo-słowne

"traktaty" zawierają elementy wykładów o sztuce, wypisów z "ksiąg użytecznych",

jednocześnie zaś stanowią rodzaj artystycznego dziennika.

Zbigniew Makowski | 1. Maria 2. Ty jesteś |

1962:

- Makowski : tradycja ezoteryczna, poetyka

palimpsestu, filozofia, obraz jako tekst

tajemniczy, zapis wielowarstwowy

Zbigniew Makowski | Otwieramy oczy

przedmiotom | 1963:

- odwołuje się do kultury rożnych środków

artystycznych np pergamin, pigmenty, dawne

techniki malarskie

Zbigniew Makowski | Bez tytułu | 1967

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: