8 25.1.2008 polska.pdf

RZEŹBA SOCJALIZMU

REALISTYCZNEGO

XAWERY DUNIKOWSKI

(1875-1964)

Drogę twórczą Dunikowskiego cechuje wielostronność poszukiwań i obfitość

oryginalnych rozwiązań. Tematyka i nastrój utworów artysty początkowo

korespondowały z duchem epoki Młodej Polski i hasłami głoszonymi przez

Stanisława Przybyszewskiego. Dziś wczesny okres twórczości Dunikowskiego

uchodzi za jedno z najciekawszych zjawisk w sztuce europejskiej początku XX

wieku. W trakcie pobytu w Paryżu powstały rzeźby o zgeometryzowanych

formach, coraz bardziej zbliżające się ku abstrakcji. W okresie dwudziestolecia

międzywojennego tworzył serie podobizn wybitnych Polaków, składające się na

cykl „Głów wawelskich”. Koszmar życia w Oświęcimiu znalazł wyraz w

rysunkach wykonywanych w obozowej stolarni, w której artysta był zatrudniony,

oraz w obrazach powstałych po wojnie, kiedy to po trwającej rok kuracji zdolny

był znów do twórczej pracy.

Domeną twórczości artysty pozostała jednak rzeźba. Pomimo, iż artysta wyrażał

akces dla założeń polityki kulturalnej powojennego reżimu, tworzył dzieła wybitne,

jak „Pomnik czynu powstańczego” na Górze Św. Anny (1946-1955), „Pomnik

wyzwolenia Ziemi Mazursko-Warmińskiej” w Olsztynie (1949-1955) oraz

niezrealizowane projekty ‘pomnika bohaterów Warszawy’. Eksperymentatorska

pasja, którą przepojona jest cała twórczość Dunikowskiego, dała o sobie znać

również w ostatnich latach życia, kiedy to artysta pracował nad monumentalną

abstrakcyjną kompozycją malarską zatytułowaną „Człowiek w przestworzu”.

Ostatnim dziełem monumentalnym powstałym według projektu artysty jest

„Pomnik żołnierza polskiego” na Muranowie w Warszawie (1963).

Xawery Dunikowski | projekt pomnika Czynu

Powstańczego | Góra św. Anny | 1946:

- W latach 1934-1938 wykorzystując ukształtowanie

terenu Niemcy wybudowali na zboczu góry

amfiteatr. W roku 1938 odsłonięto mauzoleum

poświęcone niemieckim uczestnikom walk III

powstania śląskiego. W 1945 został wysadzony.

- nad urwiskiem skalnym

- stworzył kompozycję architektoniczna jakby

Propylejów ze zniczem wewnątrz i dekoracją

rzeźbiarską po bokach

Xawery Dunikowski | pomnik pomnika Czynu

Powstańczego | Góra św. Anny | 1946-1955:

- tradycja architektury modernistycznej

- element socrealistyczny: relief rysunkowy

zatapiany w ołowiu

Xawery Dunikowski | pomnik pomnika Czynu

Powstańczego | Góra św. Anny | 1946-1955:

- najwybitniejsze dzieło realizmu

socjalistycznego w Polsce

Xawery Dunikowski | Pomnik Wyzwolenia

Ziemi Warmińsko-Mazurskiej | Olsztyn | 1954:

- postkubistyczna struktura – przestrzenny układ

nie połączonych ze sobą elementów

- reliefy, katiusze kubistyczne

- Na pomniku wykuto typowe sceny z walk

podczas drugiej wojny światowej, czołgi,

żołnierze radzieccy oraz symbol i Godło ZSRR,

sierp i młot.

Xawery Dunikowski | Popiersie robotnika |

pomieszczenie Posiedzeń Centralnych KC | ??:

- rzeźba realistyczna w obrębie stylistyki

kubistycznej

MARIAN WNUK

(1906-1967)

Studiował rzeźbę w Szkole Sztuk Pięknych (od 1932 Akademii) w Warszawie. Pod

okupacją sowiecką kontynuował pracę pedagogiczną. W 1945 osiadł na Wybrzeżu

jako współzałożyciel, profesor i rektor (1947-1949) Państwowej Wyższej Szkoły

Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Od 1949 do końca życia był profesorem Akademii

Sztuk Pięknych w Warszawie. Jako pedagog i szef uczelni położył wielkie zasługi

w obronie jej autonomii i prawa do swobodnej ekspresji artystycznej. Równolegle

przez cały okres powojenny działał jako organizator życia artystycznego w

Związku Polskich Artystów Plastyków i gremiach doradczych działających przy

Ministerstwie Kultury i Sztuki (Rada Kultury i Sztuki, Rada Wyższego

Szkolnictwa Artystycznego). Doskonałe opanowanie realistycznego warsztatu

rzeźbiarskiego, wyniesione ze studiów, jak również wcześniejsze doświadczenia z

rzeźbą pomnikową pozwoliły mu odnaleźć swe miejsce w dyscyplinie narzuconej

przez socrealizm. Również w późniejszej twórczości trwał przy rozwiązaniach

klasycyzujących, osiągając najdoskonalszy ich wyraz w rzeźbie „Kobietom czasów

okupacji” (1964). W ostatnich latach tworzył dramatyczne, bliskie abstrakcji

rzeźby w drewnie, jak „Dwie natury” (1964), „Bruno Schulzowi” (1966),

„Antoniemu Kenarowi” (1966), „Płonące miasto” (1967).

Marian Wnuk | Tors | 1961:

- rektor ASP

- mieścił się w formule klasycyzującej: wizja

antyku, klasyczna dyscyplina, cytaty klasyczne

- kultura formy super ważna

- tors: wizja antyku w ułamkach

Marian Wnuk | Kobietom z czasów okupacji |

1964:

- efekt sklasycyzowania poprzez odwołanie do

mokrej szaty + jednocześnie figura tragiczna,

żałobna

Marian Wnuk | Kobietom z czasów okupacji |

1964

Marian Wnuk | Leon Schiller | 1965:

- portrecista

- tradycja rzeźby portretowej z 20-lecia

międzywojennego

FRANCISZEK STRYNKIEWICZ

(1893-1996)

W latach 1923-27 kształcił się w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych; z uczelnią

tą związany był przez długie lata jako pedagog. W dwudziestoleciu

międzywojennym związany był z klasycyzującym nurtem, zgodnym z zasadami

twórczości nauczyciela artysty – Tadeusza Breyera. W latach czterdziestych w

twórczości rzeźbiarza zaznaczyła się tendencja wiodąca ku zwiększeniu ekspresji

formy - zaznaczyło się tu szczególnie w dziełach o tematyce martyrologicznej,

takich jak cykl „Oświęcim” (1945-1952) oraz w rzeźbach o tematyce sportowej

(np. „Biegacz” z 1948). W późniejszym okresie Strynkiewicz tworzył prace o na

wpół abstrakcyjnych formach, operujące zgeometryzowaną i ażurową bryłą, należą

do nich, powstałe w latach sześćdziesiątych rzeźby.

Jako wieloletni wybitny pedagog Strynkiewicz wykształcił plejadę wybitnych

rzeźbiarzy, z jego pracowni wyszli m.in.: Jan Kucz, Adam Roman, Ryszard

Wojciechowski, Barbara Zbrożyna i Gustaw Zemła.

Franciszek Strynkiewicz | Portret żony | 1955:

- uczeń Breyera > kierował pracownią

artystyczną po jego śmierci >>> Szkoła

Warszawska : bardzo zachowawcze

Franciszek Strynkiewicz | Biegacz | 1948:

- modus klasycystyczny – polska rzeźba ma

bardzo zachowawczy charakter

Franciszek Strynkiewicz | Oświęcim II |

Warszawa | 1945-1952

ZOFIA WOŹNA

(1911-1984)

Studiowała u J. Pankiewicza i W. Weissa. Tworzyła głównie popiersia figuralne i

głowy portretowe, a także kompozycje pomnikowe, w których ujawniała skłonność

do syntezy i kubizowanego traktowania formy. 1950-1955 ulegała wpływom

realizmu socjalistycznego. Uprawiała też malarstwo sztalugowe.

Zofia Woźna | Korczak | ?????:

- klasyczny modus przefiltrowany przez

Giacomettiego i Moora

Zofia Woźna | Skrzypaczka | 1961

Zofia Woźna | Postaci | 1967

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: