Psychologia rozwoju człowieka
Opracowana prze grupę 2 II
1. Psychologia rozwoju człowieka jako dziedzina badań (cele, zadania, aspekty).
PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA - to jeden z najstarszych działów psychologii. Zajmuje się przemianami psychiki człowieka jakie zachodzą od momentu jego poczęcia (zapłodnienia) do śmierci.
CELE:
● przedstawienie głównych tendencji i prawidłowości psychicznego rozwoju człowieka w ciągu życia,
● pokazanie różnic indywidualnych,
● przedstawienie nieprawidłowości w rozwoju psychicznym
● opisanie rozwoju ontogenezy
ZAŁOŻENIA:
● zakłada się, że rozwój nie kończy się wraz z osiągnięciem dorosłości, lecz jest procesem przekształcania się
zachowań i struktury psychicznej człowieka w wymiarze całego życia,
● istotą rozwoju jest zmiana, cecha charakterystyczna jest plastyczność
2. Strategie badawcze w psychologii rozwojowej ( badania podłużne, poprzeczne, itd.) +,- podejść
1. Badania transwersalne (poprzeczne)
● badanie (porównywanie) kilku grup (z różnych poziomów rozwoju czyli różniących się wiekiem) jednocześnie
w krótkim odcinku czasu
Zalety: dają szybko rezultaty, które można porównać a różnice traktowane są jako różnice w wieku rozwojowym,
mało kosztowne, w krótkim czasie można zebrać dużą ilość danych, może być tylko jeden badacz
Wady: uzyskuje się jedynie reprezentatywna grupę złożoną z osób w różnym wieku, będących pod wpływem
różnych czynników
2. Badania longitudinalne (podłużne)
● badanie a następnie ponawianie badań tej samej grupy na przestrzeni dłuższego okresu czasu (kilku lub
kilkudziesięciu lat), najkrótszy okres badań 4-6 tyg.
Zalety: dostarcza wielu danych pokazujących wzrost i zmiany rozwojowe jednostek
Wady: kosztowne, trwa długo i często traci się kontakt z badanymi, traci się ich (śmierć badanego), zbiera się
wiele danych więc potrzeba wiele czasu na ich interpretacje, wymaga wielu badaczy
3. Badania ukośne (kombinacja podłużnych i poprzecznych)
● porównywanie grup osób w takim samym wieku ale z różnych generacji
● np. co roku można badać poziom dojrzałości szkolnej dzieci wieku 6 lat
Zalety: można uzyskać przekrojowe dane, porównanie różnych generacji
4. Badania czynników wpływających na rozwój jednostki
● porównywanie poziomu rozwoju dzieci różniących się określonymi właściwościami, które stanowią
hipotetyczne czynniki rozwojowe, np. warunki środowiska (miasto/ wieś), warunki wychowania, style,
postawy wychowania, zdrowie
Wady: konieczne jest przestrzeganie sensownego doboru badanych do grupy eksperymentalnej i rozwojowej, do
każdej osoby z gr. eksperymentalnej dobieramy parami gr. o takich samych cechach w grupie kontrolnej
5. Badania korelacyjne
● celem jest udowodnienie związków między dwoma problemami, zjawiskami; 2 zmienne są skorelowane jeśli
zmiany jednej pociągają za sobą zmiany drugiej
● korelacja dodatnia (prosta) x jedna zmienna rośnie wraz ze wzrostem drugiej,
● korelacja ujemna (odwrotna) x jedna zmienna maleje, druga rośnie
● jeśli miedzy zmiennymi nie zachodzi związek są nieskorelowane
Zalety: może być wykorzystywana do oceny danych uzyskanych za pomocą wielu różnych technik badawczych
(np. wywiadów, eksperymentów)
Wady: nie pozwala na określenie związków przyczynowo skutkowych
6. Badania eksperymentalne
● ciąg kroków, za pomocą których badacz stara się określić związki zachodzące między różnicującymi się
zjawiskami
● laboratoryjne x badacz wprowadza celowo określone czynniki, które go interesują; te czynniki to zmienne
niezależne; w efekcie mogą ujawniać się zmiany w zachowaniu osoby i je określamy jako zmienne zależne;
badamy osobę lub mała liczbę osób, w ściśle określonych warunkach sytuacyjnych
● eksperyment naturalny x np. badamy konkretną klasę dzieci w danym wieku; bardzo ważne, bo pozwalają
rzeczywiście określić zmiany w zachowaniu dziecka
Wady: eksperyment wymaga specyficznych kompetencji badawczych, trudno badać w długim przedziale
czasowym, trudności w losowym doborze osób, ograniczenia mają charakter etyczny jak i techniczny
Zalety: eksp. naturalny pozwala rzeczywiście określić zmiany w zachowaniu dziecka
7. Diagnoza rozwoju jednostki
● sprowadza się do porównania diagnozowanego stanu z wzorcem, który dotyczy stanu typowego, normalnego,
pożądanego
● dwa podejścia:
a) podejście psychometryczne( ilościowe, statystyczne, statyczne)x ocenianie ludzi w porównaniu do
przeciętnego człowieka w danym wieku w tej samej populacji, np. badanie inteligencji prowadzone do
określenia ilorazu inteligencji
I I = Wiek inteligencji / wiek życia x 100; testy badają bardziej funkcje, są sztywne, statyczne; nie badają
szans które mamy a które nie wynikają tylko z ilorazu inteligencji
b)podejście jakościowe x każda osobę traktujemy jako odrębną indywidualność, próbujemy badać drogę
życiową danej osoby, badamy różne funkcje osoby; nie badamy podstaw i źródeł zachowań a manifestacje
struktury; zastanawiamy się na czym polegają indywidualne problemy danej osoby; badamy zasoby
potencjalnych możliwości osoby; diagnoza człowieka ma mieć charakter dynamiczny; twórczość
samorealizacja realizacja potencjału; metody diagnozy: rozmowa kliniczna, rozważanie problemów
heurystycznych, analiza wytworów
Zalety: przy podejściu jakościowym dokładnie badamy indywidualną osobę
3. Zmiany rozwojowe w ontogenezie (procesy ukierunkowujące rozwój):
PODSTAWOWE POJĘCIA:
ROZWÓJ: 1) to zmiany w formie lub organizacji wewnętrznej prowadzące do lepszej orientacji w otoczeniu, lepszego przystosowania.
2) ciąg zmian w zachowaniu.
EWOLUCJA: ciąg zmian ilościowych prowadzących do nowego przystosowania, do optymalnego funkcjonowania człowieka.
INWOLUCJA: procesy starzenia się człowieka.
ewolucja inwolucja
0 20 40
AKCELERACJA: przyspieszony rozwój następnych pokoleń w stosunku do pokoleń wcześniejszych.
PROCESY ZMIAN ROZWOJOWYCH:
- Wzrastanie: oznacza rzeczywiste biologiczne czy też ilościowe zwiększenie się rozmiarów, na przykład powiększenie się
ciała bądź dowolnej jego części przez wzrost liczby komórek.
- Dojrzewanie: oznacza rozwój komórek do takiego stanu, w którym organizm może w pełni je wykorzystać. Dojrzewanie
obejmuje genetycznie kontrolowane przemiany, które doprowadzają komórkę do stanu dojrzałości czy też gotowości.
- Uczenie się: stosunkowo trwała zmiana zachowania, będąca rezultatem doświadczenia. Proces uczenia się jest zależny od
dojrzewania, ponieważ nie może on zachodzić, dopóki organizm nie osiągnie odpowiedniego poziomu dojrzałości.
- Generalizacja(zdolność przenoszenia informacji na inne nowe uogólnianie doświadczeń) i różnicowanie(rozpoznawanie
nowych cech, informacji).
- Wdrukowanie: to pojęcie określające utrwalenie się w świadomości ludzi i zwierząt bodźca wzrokowego dotykowego lub z
innych organów zmysłów.
- Socjalizacja: to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów
zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości.
RODZAJE ZMIAN ROZWOJOWYCH:
- Zmiany ilościowe- polegają na stopniowym wzrastaniu danej cechy lub zespole cech somatycznych i psychicznych. Dziecko,
na przykład, przybiera z wiekiem na wadze, poszerza się pojemność jego płuc itp.;
- Zmiany jakościowe- o takich zmianach mówimy wtedy, gdy dana funkcja lub czynność psychiczna nie tylko wzrasta i
rozszerza swój zasięg, lecz także przekształca się w sposób zasadniczy, staje się nową jakością rozwojową.;
- Zmiany intraindywidualne- wewnętrzne, zmiany możliwości rozwojowych, (zachodzą w psychice w zachowaniu się danej
jednostki);
- Zmiany interindywidualne- relacje z otoczeniem społecznym, (są wspólne ludziom i występują w sposób mniej lub bardziej
podobny u większości ludzi).
PROCESY ROZWOJOWE /wg J. Flavell’a/:
- Dodawanie-nowe możliwości, wzrastanie, zasób słów, (stara całość + nowa całość) ;
- Substytucja-podstawianie, pojawiają się nowe możliwości, (zamiana starej całości na nową całość);
- Modyfikacja-dopasowanie tego co jest do sytuacji specyficznych zadań, (stara całość przez nową całość);
- Inkluzja-włączanie w istniejące struktury, adaptacja, (stare + nowe = NOWA CAŁOŚĆ);
- ...
pedagogikaUP