Kodex postępowania karnego.doc

USTAWA

z dnia 6 czerwca 1997 r.

Kodeks postępowania karnego

DZIAŁ I

Przepisy wstępne

Art. 1.

Postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów toczy się według

przepisów niniejszego kodeksu.

Art. 2.

§ 1. Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania

karnego, aby:

1) sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności

karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności,

2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz

ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięte

zostały zadania postępowania karnego nie tylko w zwalczaniu przestępstw,

lecz również w zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i

zasad współżycia społecznego,

3) uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,

4) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

[ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ]

§ 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne

·         Sąd o rzeczywistości zgodny z tą rzeczywistością

·         Należy wypowiadać tylko takie sądy, które są prawdą.

·         Ustalenie jest wtedy prawdziwe gdy zostanie udowodnione, zaś dany sąd, twierdzenie udowodnione będzie obiektywnie i subiektywnie można przyjąć, że sąd przeciwny jest niemożliwy albo wysoce nieprawdopodobny

·         Zasadę stosujemy tylko odnośnie ustaleń niekorzystnych dla oskarżonego, wtedy gdy chcemy go skazać

·         Każdy wyrok jeśli przyjmuje sprawstwo (winę) musi opierać się na prawdzie czyli na udowodnionym twierdzeniu

·         Inaczej przy wyroku uniewinniającym, wyrok nie musi się opierać na prawdzie: a) oskarżony udowodni, że jest niewinny b) oskarżyciel nie udowodni, że oskarżony jest winny – wyrok jest uniewinniający nie dlatego, że oskarżony tego nie zrobił tylko dlatego, że winy mu nie udowodniono

·         Czasem wystarczy tylko uprawdopodobnić dane twierdzenie czyli wykazać że dany fakt jest możliwy, prawdopodobny – oskarżony powołuje się  na jakiś fakt, ale nie chodzi tu o jego winę

·         Jeśli sąd popełni błąd w przyjęciu danych ustaleń za udowodnione jest to podstawą do uchylenia wyroku

Art. 3.

W granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem

czynnika społecznego.

Art. 4. [ZASADA OBIEKTYWIZMU]

Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać

okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

·         Służy ona realizacji zasady prawdy materialnej

·         Aby udowodnić dane twierdzenie trzeba być obiektywnym, zatem organy procesowe mają uwzględniać zarówno ustalenia korzystne jak i niekorzystne dla oskarżonego

·         Chodzi o to by prawdę ustalć zawsze w oparciu o kryterium obiektywne

·         Naruszenie tej zasady może być podstawą do uchylenia wyroku np. organ procesowy oddalił wniosek dowodowy bez podania powodu.

Art. 5. [ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI] – praesumptio boni viri

§ 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona

i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

·         Została sformułowana pozytywnie – „uważa się za niewinnego” ; poprzedni kodex 69’ „nie uważa się za winnego”

·         Tym samym oskarżony nie musi udowodnić, że jest niewinny (jest z założenia)

·         Aż  do prawomocnego wyroku stwierdzającego winę organy procesowe muszą traktować oskarżonego jak niewinnego.

·         Zasada ta nie oznacza, że organy muszą być przekonane, że oskarżony jest niewinny – należy tu odróżnić wewnętrzne przekonanie od traktowania oskarżonego w procesie.

·         Nie można żądać od oskarżonego by udowodnił swoją niewinność

·         W razie wątpliwości co do winy oskarżonego, rozstrzyga się na jego korzyść

·         Jest to domniemanie prawne wzruszalne

·         Obalenie domniemania niewinności może nastąpić tylko po udowodnieniu oskarżonemu winy i stwierdzeniu jej przez sąd

·         Uwaga!!! Warunkowe umorzenie postępowania obala to domniemanie

·         Zasada ta umieszczona także w:

a)      Konstytucji RP art. 42 ust.3

b)      EKPCZ z 1950r w art. 6 ust. 2

c)       MPPOIP z1966r w art. 14 ust. 2

d)      Deklaracja Praw Człowieka  ONZ 48’

·         Na XII Kongres Prawa Karnego (Hamburg 1979) uznano, iż domniemanie niewinności jest podstawową zasadą prawa karnego

[ZASADA IN DUBIO PRO REO]

§ 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

·         Polega na obowiązku tłumaczenia wszelkich neiwyjaśnionych i niemożliwych do wyjaśnienia wątpliwości na korzyść oskarżonego

·         Wątpliwości muszą towarzyszyć organom procesowym nie stronom.

·         Nawet gdy wątpiwości się nie zrodziły, ale dowody wskazują na to, że powinny się zrodzić to wtedy stosujemy tą zasadę

·         Nie wolno sięgać do tej zasady , gdy nie uczyniono wcześniej wszystkiego co możliwe by wątpliwości te usunąć.

Art. 6.[ZASADA PRAWA DO OBRONY]

Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy

obrońcy, o czym należy go pouczyć.

·         Prawo do korzystania z obrony występuje w toku całego procesu

·         Wyróżnia się 2 płaszczyzny  obrony:

1.       obrona materialna – prawo odparcia zarzutów

2.       obrona formalna – prawo do posiadania obrońcy

·         Obrona może mieć charakter merytoryczny – poprzez przedstawianie dowód uzasadniających brak winy albo charakter proceduralny np. wniosek o wyłączenie ławnika

Art. 7. [ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW]

Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych

dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego

rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

·         Przeprowadza się dowody by udowodnić winę

·         Jako pierwsza obowiązywała inna zasada a mianowicie zasada legalnej oceny dowodów

·         Ustawa określała moc poszczególnych dowodów, dzieląc je na pełne i niepełne np. pełnym był dowód ze szlachcica płci męskiej. Aby obalić dowód z mieszczanina trzeba było mieć szlachcica mówiącego co innego.

·         Przy swododnej ocenie dowodów nie ma hierarchi dowodów. Wystarczy jeden wiarygodny dowód

·         Jednak ocena swobodna nie oznacza oceny dowolnej

·         Sąd nie jest skrępowany żadnymi dyrektywami ustawowymi ale musi uwzględnić  3 elementy w swej ocenie:

1. logiczne rozumowanie

2. wskazania wiedzy ogólnej

3. doświadczenie życiowe , powszechne w codziennym życiu pojmowanie pewnych faktów

·         To sąd swobodnie decyduje, któremu z dowodów da wiarę ale musi się kierować powyższymi kryteriami

·         Wyróżnia sie 2 typy swobodnej oceny dowodów – kontrolowana i niekontrolowana

a)      niekontrolowana (common law) – ocena dowodów nie podlega kontroli wyższej instancji , zaś sędzia nie musi uzasadniać dlaczego tak a nie inaczej ocenia dowody

b)      kontrolowana (prawo kontynentalne) – ocena dowodów  podlega kontroli wyższej instancji , zaś sędzia musi uzasadniać dlaczego tak a nie inaczej ocenia dowody. Daje to możliwość skorygowania błędu.

·         Polski ustawodawca przyjął typ kontrolowanej oceny dowodów, zgodnie z art. 424 kpk sędzia w uzasadnieniu wyroku  powinien wskazać jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na których się oparł wydając wyrok czyli które uznał za wiarygodne i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych.

Art. 8.

§ 1. Sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest

związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.

§ 2. Prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są

jednak wiążące.

[ZASADA LEGALIZMU I OPORTUNIZMU]

Art. 9.

§ 1. Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu,

chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu

albo od zezwolenia władzy.

§ 2. Strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie

również tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować

z urzędu.

Art. 10.

§ 1. Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia

postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także

do wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu.

§ 2. Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym

nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo.

Art. 11.

§ 1. Postępowanie w sprawie o występek, zagrożony karą pozbawienia wolności do

lat 5, można umorzyć, jeżeli orzeczenie wobec oskarżonego kary byłoby

oczywiście niecelowe ze względu na rodzaj i wysokość kary prawomocnie

orzeczonej za inne przestępstwo, a interes pokrzywdzonego temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Jeżeli kara za inne przestępstwo nie została prawomocnie orzeczona, postępowanie

można zawiesić. Zawieszone postępowanie należy umorzyć albo podjąć

przed upływem 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie o

inne przestępstwo, o którym mowa w § 1.

§ 3. Postępowanie umorzone na podstawie § 1 można wznowić w wypadku

uchylenia lub istotnej zmiany treści prawomocnego wyroku, z powodu którego

zostało ono umorzone.

Art. 12.

§ 1. W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z chwilą złożenia

wniosku toczy się z urzędu. Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do

złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu.

§ 2. W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek

ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym

związku z czynem osoby wskazanej we wniosku, o czym należy uprzedzić

składającego wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby

składającej wniosek.

§ 3. Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora,

a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do rozpoczęcia przewodu

sądowego na pierwszej rozprawie głównej, chyba że chodzi o przestępstwo

określone w art. 197 Kodeksu karnego. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

·         Zasada legalizmu – dyrektywa nakazująca organowi procesowemu bezwzględne wszczynanie i kontynuowanie ścigania każdego przestępstwa, jeżeli ściganie z urzędu jest prawnie dopuszczalne i faktycznei zasadne

·         Zasada oportunizmu – dyrektywa uprawniająca , w myśli której organ procesowy może zaniechać ścigania jako niecelowego mimo,że ściganie z urzędu jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne

·         Są  to zasady wszczęcia postępowanie dotyczące zarówno postęp. przygotowawczego jak i jurydycznego

·         Przestępstwa dzielimy na:

1)      godzące w dobro ogółu – > publiczno-skargowe

2)      godzące w dobro jednostki - > prywatno-skargowe

·         Przy przestępstwach prywatno-skargowych żadna z powyższych zasad nie obowiązuje, wszystko leży w rękach pokrzywdzonego czyli zainteresowanego ściganiem sprawcy

·         Przy przestępstwach publiczno-skargowych działa jedna z 2 powyższych zasad , wyróżnia się kilka sposobów ścigania tych przestępstw:

1.       z urzędu

2.       z urzęd na wniosek – godzi w dobro ogółu ale wkracza też w intymne sfery życia lub sfery rodzinne, dlatego wymaga się wniosku pokrzywdzonego np. zgwałcenie art. 197 kk

3.       z urzędu za zezwoleniem władzy , gdy w grę wchodzi  immunitet uchylalny

4.       z urzędu z upoważnienia – ustawa zezwala na ściganie , władza musi upoważnić organ do ścigania np. w Norwegii przestępstwa przeciwko monarsze

·         zasada legalizmu została wyrażona w art. 10 kpk , a zatem ściganie z urzędu następuje wtedy gdy jest dopuszczalne( ustawa go nie zabrania) i gdy jest faktycznie zasadne. Organ procesowy jest obowiązany do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popieranai oskarżenia. Zasada ta obejmuje także zaskarżenie niesłusznego wyroku i czuwanie nad jego wykonaniem.

·         zasada oportunizmu dodaje jeszcze 1 przesłankę, mówiąc, że organ procesowy może zaniechać ściganie gdyby było ono niecelowe

- art. 11 kpk umorzenie absorbcyjne

- znikoma szkodliwość czynu

Art. 13.

Uzyskanie zezwolenia władzy, od którego ustawa uzależnia ściganie, należy do

oskarżyciela.

Art. 14. [ZASADA SKARGOWOŚCI]

§ 1. Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela

lub innego uprawnionego podmiotu.

§ 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu.

·         Zasada ta wyraża się w tym, że sąd działa tylko wtedy gdy ktoś wystąpi do niego ze skargą.

·         Zasada to może być rozumiana dwojako:

1.       wąsko – wtedy gdy odnosi się tylko do postępowania w I instancji

...