Szybka i efektywna nauka, teoria i praktyczne metody

Spis Treści

·         Wstęp

·         Teoria

·         1. Mnemotechnika

o        Łańcuchowa metoda skojarzeń

o        Zapamiętywanie długich liczb

·         2. Efektywne notatki

o        Mapy Pojęć

o        Mapy Myśli

·         3. Optymalne powtórki

o        Aktywne powtórki

o        Praca z FullRecall

·         Podsumowanie

·         Odnośniki

·         Literatura

"Ten wie wystarczająco dużo, kto wie jak się uczyć." – Henry Adams

Wstęp

Myślę, że motywowanie do nauki tych metod jest zbędne – jeśli już to czytasz, zapewne zdajesz sobie sprawę z korzyści jakie wynikają z efektywniejszego wykorzystywania umysłu. Poznasz tu metody, które być może Cię nawet zadziwią swoimi możliwościami. Będą Ci pewnie pomocne w życiu. Nie znajdziesz tu jednak metod, dzięki którym wiedza "sama będzie wchodzić do głowy". Takie metody nie istnieją. Twój wysiłek podczas nauki jest niezbędny, lecz można ten wysiłek uczynić minimalnym przy zachowaniu maksymalnej skuteczności – i o tym będzie tutaj mowa.

Czego możesz się spodziewać po lekturze tej strony?

·         Wiedzy jak działa pamięć. Jak efektywniej zapamiętywać. Nauczysz się też sztuczek pamięciowych – trików, dzięki którym można łatwo zapamiętywać np. kolejność setek liczb. Te sztuczki nie często są łatwe do zastosowania wprost na co dzień, ale wiedza o tym jak działają bywa pomocna w praktyce.

·         Będziesz lepiej rozumieć procesy zapominania oraz metody, które wykorzystują tę wiedzę aby pamiętać dłużej.

·         Będziesz wiedzieć jak powinny wyglądać optymalne notatki aby łatwiej było je przyswajać.

Teoria

Na początek trochę teorii – pomoże to lepiej zrozumieć metody szybkiej nauki.

Wszystko zaczyna się i kończy w naszym mózgu – miliony szarych komórek zwanych neuronami przetwarzają rzeczywistość, którą odbieramy zmysłami. Neurony, połączone między sobą i wymieniające się informacjami, sprawiają że myślimy, zdajemy sobie sprawę ze świata nas otaczającego, z własnego istnienia, pamiętamy epizody z przeszłości.

W neuronach zmagazynowana jest wiedza jaką posiadamy. Nasza pamięć jest zorganizowana inaczej niż cyfrowa, linearna pamięć współczesnych komputerów. Każda informacja, jaką pamiętamy, jest pamiętana przez różne neurony, dużą ich ilość, czasem nawet w różnych obszarach mózgu (np. jedna część mózgu pamięta co ktoś do Ciebie powiedział, druga jaką wtedy intonacje głosu miała dana osoba, trzecia część mogła zapamiętać jakie wtedy miałeś emocje). Żadna informacja nie ma swojego konkretnego "adresu", pod którą można ją znaleźć. Komputerowi wydajemy instrukcję: "pokaż mi zawartość 5446 komórki pamięci" i natychmiast daje nam odpowiedź, bo wie gdzie ją szukać. Pamięć komputera jest zorganizowana liczbowo, linearnie. Tak samo jak tekst na tym papierze. Każdej literce i wyrazowi tego dokumentu można przyporządkować konkretny, jedyny adres (numer wiersza, numer kolumny).

Nie mamy ponumerowanych obszarów pamięci, a każda informacja jest pamiętana przez mózg w dość rozmyty sposób: informacje uporządkowane są skojarzeniami, a struktura uporządkowania wygląda trochę jak sieć pająka. Mózg (podświadomość) nie szuka informacji pod konkretnym adresem, lecz przechodzi od skojarzenia do skojarzenia, zmierzając do szukanej informacji. Jesteśmy w stanie łatwo przypomnieć sobie informacje, o której przed chwilą myśleliśmy (przejście do węzłów "sieci pamięci" odpowiadających za to co przed chwilą myśleliśmy jest szybkie). Mózg "optymalizuje" dostęp do ważnych informacji (tych, do których sięgamy często) i tych, do których sięgnęliśmy niedawno. Optymalizacja polega na tym, iż im częściej przecieramy jakiś szlak naszej "sieci pamięci" tym łatwiej (i szybciej) nasz mózg będzie się w przyszłości poruszał tym szlakiem.

Jak mózg zapamiętuje informacje? Tak samo jak potem wyszukuje i przypomina informacje: poprzez skojarzenia. Przypominając sobie jakąkolwiek informacje używamy skojarzeń. Gdy chcemy sobie przypomnieć co jedliśmy na obiad: kojarzymy fakty, przechodząc od jednego skojarzenia do drugiego – myślimy o tym co "pamiętamy": czas obiadowy, kuchnia, talerz, widelec, i... bingo! Po skojarzeniu wszystkiego co się wiąże z obiadem, nasz mózg doszedł do informacji, która miała być przypomniana – "co jedliśmy na obiad?". Ta informacja "sama doszła" do naszej świadomości gdy tylko pomyśleliśmy o tym co kojarzy się z obiadem: o tym czym jedliśmy obiad, w jakim otoczeniu, itp. Co się przez ten czas działo w mózgu? Podświadomość szukała danej informacji w naszych komórkach. Przechodząc od jednego skojarzenia do drugiego, doszła do szukanej informacji.

Zapamiętywanie poprzez skojarzenia odbywa się jakby za naszymi plecami – dzieje się w podświadomości. Szczególnie dobrze kojarzą nam się obrazy, dźwięki, zapachy – to z czym ludzkość spotyka od zawsze. Kiepsko kojarzymy tekst z podręcznika, szczególnie taki bez obrazków. Ewolucja wykształciła naszą pamięć do pamiętania tego co spotykaliśmy w naszym otoczeniu. Do przeżycia potrzebowaliśmy pamiętać jak wyglądały niebezpieczne dla nas zwierzęta, jakie dźwięki wydawały, jak pachniały trujące rośliny. W kilka wieków obcowania z literami tworzącymi zdania, nie zmieniliśmy wcześniejszego wysiłku ewolucji, która wykształciła naszą pamięć do dobrego pamiętania bodźców, które nie mają (pozornie) nic wspólnego z tekstem. Mnemotechnika to sztuczki pozwalające efektywnie skojarzyć to co trudno jest nam naturalnie zapamiętać (np. tekst, numery) z tym co zapamiętujemy łatwiej (obrazy, dźwięki, etc.).

1. Mnemotechnika (gr. 'mneme' = 'pamięć')

To, że pamięć działa poprzez skojarzenia wiemy nie od dzisiaj. Trudno dociec początków użycia technik łatwiejszego zapamiętywania poprzez skojarzenia, tj. mnemotechnik, wiemy jednak, że nie były one obce starożytnym Grekom. Grecy lubili się tymi sztuczkami popisywać – zapamiętując bez problemu nawet kolejność kilku talii kart.

Prosty przykłady: przypuśćmy, że masz zapamiętać nr kodu pocztowego: 56-789. Czy będziesz mieć problemy z zapamiętaniem tego numeru? Pewnie nie, jeśli tylko skojarzysz: 5, a każda następna cyfra jest o 1 większa. W mnemotechnice chodzi właśnie o dostrzeżenie jakiejś łatwej do zapamiętania zależności pomiędzy informacją, którą już pamiętasz, a tą którą chcesz zapamiętać. Sęk, w tym aby zależność była łatwiejsza do zapamiętania niż docelowa informacja do zapamiętania: wtedy mimo, że "nie pamiętasz" tego co masz pamiętać, jesteś w stanie przypomnieć sobie szybko tę informacje korzystając z zapamiętanej zależności. Rzadko znajduje się zależność tak oczywistą jak "każda następna cyfra jest o jeden większa"; zwykle zależności są (z pozoru) skomplikowane, jednak mnemotechniki to zbiór już gotowych technik, wśród których są i takie, które (jeśli tylko są opanowane) czynią pamiętanie nawet skomplikowanych zależności czymś co zajmuje kilka sekund.

Łańcuchowa metoda skojarzeń

W tej metodzie kojarzysz ze sobą kolejne pozycje, zwykle używając wymyślonej, zabawnej historii. Jeśli np. masz zapamiętać jakiś ciąg elementów, szczególnie w odpowiedniej kolejności, to właśnie ta metoda jest odpowiednia.

Przykład:
Załóżmy, iż masz zapamiętać następującą listę zakupów: chleb, jajka, masło, pomidory, mleko.
Jak szybko zapamiętasz tę listę? Jaką będziesz mieć pewność, że wszystko sobie przypomnisz? Jutro. A pojutrze? Za tydzień? Dwa? Dzięki tej metodzie szansa na późniejsze przypomnienie znacznie się zwiększy. Jeszcze raz podkreślę: skojarzenia. Aby wymyślić dobre skojarzenia potrzebna jest wyobraźnia. Skojarzenia – wyobrażenia, wykorzystujące wszystkie zmysły (wzrok, słuch, węch, dotyk) i te skojarzenia, które są zabawne, przesadzone, niezwykłe, dziwne – są dobre, bo zapadają na długo w pamięci.

A więc zaczynamy z naszym przykładem:

Pierwszy mamy chleb. Wyobraź sobie więc siebie wchodzącego do sklepu. Pierwsze co rzuca Ci się w oczy, po wejściu do sklepu, to dostawa świeżego chleba. Czujesz jego zapach, wyobrażasz sobie jaki musi być smaczny. Dostawca, niezdarnie przeciągając skrzynie z pieczywem, zahacza o półkę, na której znajdują się jajka... i tak! oczywiście – wszystkie spadają rozbijając się! Powstaje przy tym duży hałas (aż bolą Cię od niego uszy) i zamieszanie w sklepie. Jedno jajko rozbiło się na bucie chłopca, który stał akurat przy kasie i trzymał w ręku masło. Chłopak się zdenerwował, rzucił masło na podłogę... masło rozwaliło się robiąc jeszcze większy miszmasz. Podłoga wysmarowana jajkami i masłem była bardzo śliska. Sprzedawca próbując podejść, aby zrobić porządek, pośliznął się...
spróbował się złapać półki z pomidorami... lecz była zbyt słabo przymocowana i zleciała, a pomidory wysypały się mu na głowę robiąc na niej zupę pomidorową.
(Co nam jeszcze zostało? mleko.) Akurat w tym momencie ktoś, najwidoczniej bardzo się śpieszący, wszedł do sklepu i zapytał szybko "czy jest mleko?", po chwili zauważył całą tę dziwną sytuacje i się roześmiał.

Ta historia była "głupia", nierealna, zwariowana, zabawna, niezwykła, dziwna (zupełnie jak sen) – zapadająca więc łatwo (i na długo) w pamięci. Jeśli tylko będziesz w stanie przypomnieć sobie, mniej więcej, tę historię, przypomnisz sobie również wszystkie pozycje, które były do zapamiętania! Pomyślisz pewnie, że to jest sposób dookoła. Ale działa! Jaki jest inny sposób? Bezmyślnie powtarzać? chleb, jajka, masło, pomidory, mleko... chleb, jajka, masło, pomidory, mleko...zZzz

chleb, jajka... co tam dalej było? Lepiej wymyślić głupią historyjkę, poświecić trochę więcej czasu, ale dzięki tej historyjce skojarzyć lepiej to co masz zapamiętać, niż próbować bezmyślnie-tradycyjnie powtarzać informacje, które masz zapamiętać. Zapamiętywanie poprzez świadome wymyślanie skojarzeń z czasem staje się naturalne, jeśli tylko jest używane regularnie.

Zapamiętywanie długich liczb

Numery telefonów, PIN, adresy, kody, daty, itd. – czy nie wspaniale byłoby móc to wszystko pamiętać z łatwością zapamiętania powyższej historii z chlebem i jajkami? Można! Trzeba tylko wymyślić, zapadające w pamięć, skojarzenia pomiędzy liczbami, a czymś co łatwiej zapamiętujemy niż liczby.

Aby łatwo zapamiętywać liczby, najpierw musisz zapamiętać "alfabet kodów", który jest poniżej. Każdej cyfrze od 0 do 9 odpowiada pewna spółgłoska. Gdy tylko będzie trzeba zapamiętać jakiś numer, przekształcisz go w podane spółgłoski, dodasz samogłoski i będziesz mieć wyraz, najlepiej rzeczownik, który będziesz mógł sobie wyobrazić, skojarzyć w jakieś historii – dzięki czemu łatwo zapamiętać. W efekcie łatwe zapamiętywanie liczb, o dowolnej długości, będzie równie łatwe jak wymyślanie zabawnych historyjek!

"Alfabet kodów" (używany od wieków, nie jest wymyślony przeze mnie):

W kodzie występują tylko spółgłoski. Samogłoski (i typowo polskie spółgłoski, np.: sz, ś, ć) nie będą niosły ze sobą żadnej informacji o numerze, lecz będą potrzebne by utworzyć wyraz.

Jak łatwo zapamiętać ten "alfabet"? Możesz posłużyć się skojarzeniami, np. t i d mają pojedynczą pionową kreskę, więc reprezentują cyfrę 1. Inne pomocne skojarzenia znajdziesz poniżej, ale możesz wymyślić własne, które mogą lepiej działać dla Ciebie.

Cóż więc teraz począć z tym kodem? Załóżmy, iż masz zapamiętać liczbę "49"; jest to sala w jakiej będziesz mieć wykład. Najpierw kodujesz 49 na literki kodu:

4 = r
9 = b lub p (wybierzesz sobie literę, która bardziej będzie Ci pasować)

A więc masz r i b lub p. Dodajesz teraz jakieś spółgłoski aby utworzyć z tego wyraz, najlepiej rzeczownik, abyś móc sobie daną rzecz wyobrazić, a wiec łatwo skojarzyć. Np. RyBa. Teraz kojarzysz sobie rybę z salą, w której będziesz mieć wykład. Np. wyobraź sobie, że w danej sali wykładowej jest gadająca, złota ryba. Gdy tylko pomyślisz o sali wykładowej, przypomni Ci się pewnie ryba, a wyraz ryba łatwo rozkodujesz na liczbę 49.

50 liczb, zakodowanych na przykładowe wyrazy, które łatwo skojarzyć: