Konflikty
Konflikty w środowisku młodzieży studenckiej
Konflikty powstają na wielu różnych płaszczyznach praktycznej działalności człowieka , która to działalność dotyczy również środowiska młodzieży studenckiej . konflikty przejawiają się w postaci kłótni , sporów wrogiego współzawodnictwa , ostrych polemik słownych , bójek itp. I są integralnie związane ze współżyciem miedzy jednostkowym . Przyczyny wywołujące „starcia” konfliktowe nie zawsze dają się łatwo określić . Na ogół mają one dwojaki charakter : tkwią w osobowości człowieka , albo są wynikiem określonego układu elementów otoczenia zewnętrznego , najczęściej jednak pozostają ze sobą wstanie sprzężenia zwrotnego i są trudne do rozgraniczenia . Zarówno konflikt wewnątrzgrupowy jak i międzygrupowy zaistnieje wówczas , gdy na obiektywnym podłożu konfliktowym zachodzić będzie w danej grupie lub między grupami , uświadomione i celowe antagonistyczne działanie pomiędzy jednostkami , jednostką i resztą grupy oraz miedzy grupami .
Źródła konfliktów w środowisku młodzieży studenckiej związane są z : adaptacją do środowiska studenckiego , osobowościowymi cechami studentów i ich nastawieniem co do współistnienia i współpracy w grupie oraz różnicą preferowanych norm moralnych . Konflikty powstają także w związku ze współżyciem międzyjednostkowym w społecznym środowisku domu studenckiego , jak również pomiędzy rolą studenta , a innymi rolami społecznymi Konflikty te mogą mieć charakter destruktywny lub pozytywny-twórczy . Szczególnie konflikt pozytywny w środowisku studenckim jest cenionym i nieodzownym elementem rozwoju osobowościowego i intelektualnego studentów .
Istnieje wiele sposobów (styli) rozwiązywania konfliktów . Generalnie można je określić jako negatywny lub pozytywny . Studenci uświadamiają sobie role i zakres występowania czynników negatywnych w tworzeniu więzi w grupach studenckich . We właściwy sposób je oceniając wskazują jednak na wyraźną dominacje czynników pozytywnych .
Szereg cech wyróżnia studentów spośród ogółu młodzieży . Jedną z ważniejszych wydaje się być to , że świadomość młodzieży studenckiej kształtuje się na podstawie odmiennych doświadczeń życiowych- wpływ uczelni , odmienny jest również jej status społeczny związany z zależnością ekonomiczną . Studia to okres dalszego , intensywnego rozwoju intelektualnego , dojrzewania światopoglądowego i społecznego , dojrzewania do rozpoczęcia życia „dorosłego” . Wymienionym wyżej procesom towarzyszy dojrzewanie charakteru- właściwości psychicznych i osobowości , zaawansowanie w poznaniu i wartościowaniu stosunków panujących w świecie , a zarazem twórczym przekształcaniu tych stosunków .
Z chwilą otrzymania indeksu rozpoczyna się nowy ,ważny w życiu każdej jednostki . Czy dostarczy on pozytywnych , ciekawych przeżyć , czy rozwinie osobowość jednostki i jej intelekt – zależy min. Od tego , w jakim znajdzie się środowisku , jakie będzie ono preferować wartości . Dla każdego młodego człowieka wejście w życie dorosłe jest w pewien sposób trudne . w przypadku studenta dochodzi także problem adaptacji do warunków życia i nauki na uczelni wyższej , wejścia w nieznane środowisko rówieśnicze , sprostania konkurencji , znalezieniu tu swojego miejsca .
W zasadzie osoba rozpoczynająca studia ma już ukształtowane zainteresowania , określone potrzeby i hierarchię ich zaspokajania , ma swoje ideały , które chce urzeczywistnić w życiu . Konfrontacja własnych postaw z postawami i poglądami rówieśników pochodzących z rożnych środowisk jest w tym okresie ważnym aspektem w rozwoju osobowości .
O niepełnej dojrzałości tej grupy młodzieży świadczą trudności i konflikty występujące w okresie adaptacji do studiów , wynikające ze zderzenia się systemu pojęć , wartości i nawyków postępowania ukształtowanych w szkole średniej z nową , niekiedy inną rzeczywistością .
Stosunki międzyludzkie w grupie studenckiej uznaje się jako jeden z głównych czynników adaptacyjnych młodzieży w środowisku akademickim . Na układ tych stosunków oddziaływuje wiele elementów tkwiących zarówno w cechach osobowych poszczególnych członków grupy , jak i wynikających z organizacji i toku studiów .
Występują dwie grupy czynników , z których jedne pozytywne , drugie zaś negatywne wpływają na układ stosunków i tzw. „atmosferę” w grupie , oddziaływującą na proces adaptacji .
Do pozytywnych czynników zaliczyć należy : wspólne dla wszystkich studentów obowiązki , kłopoty i problemy ;chęć wspólnej walki ; zamieszkiwanie w domu studenckim ; więzi przeniesione ze szkoły średniej .
Do negatywnych czynników zaliczyć należy : brak zwartego kolektywu , w tym wspólnej kolektywnej nauki ; tworzenie się grup nieformalnych –„elit” ; zarozumiałość i zazdrość , egoizm ; izolowanie się od innych w chwilach wolnych od zajęć ; rywalizacja , za wszelką cenę pogoń za dobrymi ocenami ; brak pomocy studentom „słabszym” ; różnice wynikające z pochodzenia społecznego , środowiska zamieszkania oraz wynikające z poziomu zamożności i zabezpieczenia materialnego poszczególnych studentów .
Nieprawidłowości lub braki w zakresie takich składników osobowości jak pogląd na świat , plan życiowy działalność realizacyjna charakter temperament , mogą być źródłem konfliktów między studentami . Czynniki osobowościowe obok funkcji konfliktotworczej wpływają na przebieg procesów konfliktowych i na sposób ich rozwiązywania. Istnieje szeroki zestaw osobowościowych uwarunkowań konfliktów międzyjednostkowych, utrudniających jednocześnie rozwiązanie tych konfliktów.
Są to; aspołeczność - niechęć czy niemożność dopasowania, brak poczucia wspólności, brak zainteresowania innymi ludźmi. -antyspołeczność - wrogie nastawienie, skłonność do wyrządzania przykrości, robienia na złość, wyrządzania szkód ; poczucie wyższości -przewrażliwienie wywodzące się z potrzeby znaczenia ; pokora, osobista antypatia, brak rozsądku w postępowaniu.
Osoby przestrzegające norm, czyli dobrze dopasowane, awansują i zajmują w strukturze hierarchicznej grupy wysokie pozycje, zaś osoby nie przestrzegające norm, czyli źle przystosowane- podlegają degradacji i zajmują niskie pozycje w tej strukturze. W nieformalnej grupie studenckiej, osoby przestrzegające norm. wewnątrzgrupowych. są akceptowane (popularne), a osoby nie przestrzegające tych norm są nieakceptowane (niepopularne).
Konflikty w środowisku młodzieży studenckiej ze względu na kryterium treściowe
Na podstawie kryterium treściowego .można wyróżnić trzy rodzaje konfliktów.Są to konflikty w zakresie wartości, konflikty interesów i konflikty przekonań.
Przykładem konfliktu na tle -wspólnych -wartości jest rywalizacja dwóch jednostek o zdobycie większego poparcia ze strony grupy studenckiej, natomiast na Ile niezgodnych wartości, dążenie jednostek do realizacji odmiennych, przeszkadzających sobie stylów życia (zwłaszcza w przypadku współżycia tych jednostek).
Z konfliktami w zakresie wartości są związane konflikty interesów, szczególnie kiedy obie strony zabiegają o zdobycie wspólnego, niepodzielnego dobra.
Konflikty przekonań, również związane z dwoma poprzednimi rodzajami, ujawniają się często podczas dyskusji, w „spięciu” dwóch stanowisk., za którymi kryją się różne postawy tub informacje o dyskutowanych faktach.
Wymienione rodzaje konfliktów wiążą się ponadto w większym lub mniejszym stopniu z różnymi aspektami osobowości studentów. Konflikty w zakresie wartości będą bardziej związane z poznawczą stroną osobowości, natomiast konflikty interesów z działalnością realizacyjną i charakterem jednostki. Także motywy : kooperacji, indywidualizmu, rywalizacji, będą odgrywały większą rolę w trakcie rozwiązywania konfliktu interesów niż konfliktów przekonań.
Konflikty we współżyciu międzyjednostkowym na przykładzie społecznego środowiska domu studenckiego
Studenci mieszkający w domu studenckim tworzą określoną, niespoistą grupę formalną, złożoną z wielu małych grup - mikrowspólnot, takich, jak grupy przyjaciół, grupy towarzyskie, współmieszkańcy pokoi, koledzy z jednego roku lub tego samego kierunku studiów. Podstawową mikrowspólnotą w domu studenckim jest skład osobowy pokoju. Mikrowspólnota. ta jest w pewnym, sensie dla studentów substytutem rodziny, a dom studencki zastępuje im dom rodzinny- Powszechne są więc wobec tego oczekiwania zgłaszane przez studentów mieszkających w domu studenckim pod adresem współmieszkańców, wyrażające potrzebę posiadania kogoś bliskiego, komu można zwierzyć się z codziennych zmartwień, kłopotów i radości, u kogo można się spotkać z wyrozumiałością, kto pomógłby lub pocieszył w trudnej sytuacji życiowej. Wzajemne niespełnienie tego typu oczekiwań rozbija mikrowspólnotę, psuje harmonię współżycia i rodzi konflikty.
Osobowościowe uwarunkowania konfliktów w środowisku studenckim oraz na terenie domu studenckiego mieszczą się w czterech kategoriach:
1) cechy intelektualne - niski poziom intelektualny, brak umiejętności dyskutowania, małomówność, naiwność, dogmatyzm;
2) cechy „wolicjonalne dotyczące sposobów stawiania i realizacji celów - nałogi bałaganiarstwo, niepoważny stosunek do studiów, brak systematyczności, brak zaangażowania społecznego, lenistwo, karierowiczostwo, wygórowane ambicje, niesłowność, nieodpowiedzialność;
3) cechy charakteryzujące sposoby ustosunkowania się do ludzi ~ brak koleżeńskości, egoizm, brak wyrozumiałości i kultury, brak szacunku dla innych, brak tolerancji, nieżyczliwość, cynizm, mściwość;
4) cechy charakteryzujące stosunek do rzeczywistości - ubóstwo zainteresowań, odpychąiące usposobienie, hałaśliwy sposób bycia, niezrównoważenie. niepraktyczność, lekkomyślność, małostkowość, cwaniactwo.
Przyczyny konfliktów społecznego środowiska domu studenckiego mogą być zewnętrzne, niezależnie od jednostek wchodzących w konflikt, takie jak : złe warunki lokalowe i sanitarne, zróżnicowany standard pokoi mieszkalnych, braki w sprzęcie i wyposażeniu, itp-
Generalnie jednostki konfliktowe to studenci, którzy własne interesy wysuwają na pierwsze miejsce, mają lekceważący stosunek do nauki, do mieszkańców, a trudni we współżyciu, skłonni kłócić się o sprawy nie mające większego znaczenia, czasem gotowi nawet do bójki, nie dbają o porządek ani o higienę osobistą, prowadzą nieuregulowany tryb życia, mają zbyt duże mniemanie o sobie i uważają się za doświadczonych „wygów” akademickich.
Jednostki posiadające konfliktotwórcze cechy osobowości są zazwyczaj odrzucane emocjonalnie przez grupę. Nieuświadamianie sobie przez te jednostki istotnej przyczyny odrzucenia i odnoszenie jej do otoczenia prowadzi do spotęgowania i zaostrzenia konfliktów.
Konflikt pozytywny (twórczy) i destruktywny w środowisku młodzieży studenckiej
Konflikty wewnatrzgrupowe występujące w środowisku młodzieży studenckiej można, podzielić, ze względu na. sposób w jaki wpływała na współżycie rmędzyjednostkowe, na:
1) konflikty konstruktywne:- spory naukowe, sprzeczki wyjaśniające i rozładowujące napięcia.
2) konflikty destruktywne:- kłótnie, utarczki słowne, zatargi, waśnie,rękoczyny i bójki.
Przyczyny destruktywnych konfliktów mogą hyc zewnętrzne -niezależne od jednostek wchodzących w konflikt, mogą też wynikać z pewnych fomi zachowania oraz cech osobowości poszczególnych jednostek. Wśród tych. ostatnich przyczyn uwidaczniała się : różnice poglądów (łożnice światopoglądowe doprowadzają najczęściej do konfliktów przekonań), niezgodność charakterów i temperamentów, różne upodobania, estetyczne, urazy ambicjonalne i frustracje , odmienny tryb żyda i sposób organizowania czasu, antypatie i uprzedzenia, zachowania dewiacyjne (do konfliktów w zakresie wartości), zawzięta rywalizacja doprowadza z kolei do konfliktów interesów.
Sposób, w jaki ludzie rozwiązują konflikty, zależy m.in. od cech ich temperamentu, osobowości i doświadczeń życiowych. Warunkiem rozwiązywania konfliktu jest przestrzeganie następujących etapów: określenie problemu (konfliktu), szukanie możliwych rozwiązań, podejmowanie decyzji, wypracowanie sposobów realizacji postanowień, sprawdzenie, jak w praktyce wypadło dane postanowienie.
Style rozwiązywania konfliktów bywają zarówno negatywne, takie jak m.in.:- rywalizacja , podporządkowanie się. ,unikanie; jak też pozytywne: kompromis, współpraca
.
Negatywne style rozwiązywania konfliktów
Studenci preferujący rywalizacyjny styl rozwiązywania konfliktów za wszelką cenę dążą do rozstrzygania konfliktu na swoją korzyść. Bronią jedynie własnego stanowiska i autorytetu, nie licząc się przy tym z racjami innych osób. Taka postawa charakteryzuje się silnym napięciem emocjonalnym. uniemożliwia odbiór racjonalnych oraz ma negatywny wpływ na własny stan psychiczny.
Innym negatywnym stylem rozwiązywania konfliktów jest podporządkowanie się . Przyjęcie takiej strategii wymaga ciągłego dostosowywania się do wymagań innych osób, z uwagi na pożądaną współpracę. Ludzie, którzy preferują taki styl rozwiązywania konfliktów, często zmieniają poglądy w obawie, że brak akceptacji ich argumentów przez grupę czy jednostkę może narazić ich na nieprzyjemności lub uniemożliwić realizację własnych celów. Osoby takie, choć niejednokrotnie bywają postrzegane jako uprzejme, nie cieszą się jednak autorytetem. Stosując taką strategię najczęściej przegrywamy, a nasz adwersarz wygrywa.
Trzeci spośród wymienionych negatywnych stylów rozwiązywania konfliktów oznacza wycofanie się z konfliktu i unikanie podejmowania jakichkolwiek decyzji. Taka postawa podyktowana jest bądź to nieśmiałością, bądź też lękiem przed utratą autorytetu. Unikając konfliktu. pozornie wygrywamy, a druga strona przegrywa. .
Innymi negatywnymi sposobami rozwiązywania konfliktów są :ignorowanie, odwlekanie, deprecjonowanie, reorientacja, separacja, arbitraż (w odmianie rozwiązywania konfliktu z pozycji autorytetu) czy walka.
Ignorowanie polega na pomijaniu milczeniem problemu.. Ma swoje źródło w przekonaniu, że brak. decyzji wywoła mniejszy konflikt niż odrzucenie żądań.
Odwlekanie polega na odroczeniu działania. Oczekiwanie na zmiany, które mogą nastąpić, na zdarzenie losu i temu podobne czynniki to podstawowy schemat w technice odwlekania.
Deprecjonowanie to nic innego, jak umowne pozbawienie wartości przeciwnika w konflikcie,
Reorientacja- Odmianą reorientacji jest stworzenie lub ujawnienie wspólnego zagrożenia pogodzenie się w celu obrony ma na celu uzyskanie sojuszników w walce z trzecią silą. Stosowanie tej metody świadczy o tym, że po uporaniu się z przeciwnikiem sojusznik zostanie prawie na pewno ponownie zaatakowany.
Separacja. Usunięcie strony konfliktu. z dotychczasowej przestrzeni życiowej jest stosowane i w sytuacjach społecznych grupy studenckiej, i w sytuacjach naszych zwyczajnych konfliktów z innymi. Przyjęcie rozwiązania, polegającego na separacji jest równoznaczne z utratą różnych wartości, które byty wyznacznikiem związku skonfliktowanych stron. W tym przypadku na „ołtarzu” konfliktu została złożona przyjaźń.
Arbitraż. Odmianą tej strategii jest rozwiązywanie konfliktu z pozycji autorytetu. Jedna ze stron zatrudnia do roli arbitra - eksperta. Strona, która przegrała najczęściej uważa, że decyzja ta d-o niczego jej me zobowiązuje, bo jest błędna. Takie rozumowanie w zasadzie wystarcza by rozpocząć konflikt na nowo -w dogodnej sytuacji.
Opisane powyżej strategie radzenia sobie z konfliktami cechuje bardzo niska efektywność. Nic prowadzą one do radykalnego rozwiązania konfliktu, lecz raczej do odwlekania, czasem nawet do zaostrzenia i eskalacji sporu, a wyjątkowo do jego załagodzenia- Te tradycyjne sposoby zmierzaj ą raczej do redukcji i obniżenia napięcia związanego z występowaniem konfliktów niż do ich rozwiązania.
Pozytywne style rozwiązywania konfliktów
Postawa kompromisu zaliczona do pozytywnych stylów rozwiązywania konfliktów, stwarza szansę na wypracowanie korzystnych warunków w procesie negocjacji. Należy jednak pamiętać, że realizacja postulatu wynegocjowania tzw. „złotego środka” nie jest wcale łatwa, szczególnie kiedy jedna ze stron stawia żądania podyktowane emocjami, a nie racjonalnym myśleniem. Kompromis będzie rozsądny wtedy,, kiedy obie strony drogą uczciwego postępowania uzyskają uzasadnienie, względnie trwałe korzyści.
Współpraca, choć jest zaliczana do najbardziej efektywnych sposobów rozwiązywania konfliktów, jest dość trudna do wykorzystania w praktyce. Wymaga bowiem zmiany nastawienia do ludzi o niejednokrotnie odmiennych poglądach, i stanowiskach, poszukiwania tego co zbliża, a nie tego co oddala. Studenci preferujący ten styl rozwiązywania konfliktów, nie odrzucają innych osób, ale wykorzystują pozytywne sytuacje konfliktu do realizacji własnych celów. Współpraca jest jedyną strategią rozwiązywania konfliktów, w .której nie ma zwycięzców, dlatego też jest szczególnie preferowana w stosunkach studenckich. Wymaga jednak pewnego treningu, z zakresu, twórczego myślenia, komunikacji interpersonalnej, prowadzenia negocjacji, itp.
Szczególnie cenionym sposobem rozwiązywania konfliktów wśród studentów jest technika polegająca na rozwiązywaniu konfliktu z udziałem mediatora. W mediacjach koleżeńskich mediatorem jest wspólny przyjaciel stron przeżywających konflikt- Mediacje koleżeńskie występują w praktyce w grupach studenckich, w kręgu bliskich przyjaciół, a także w nieformalnych, luźnych układach społecznych. Przy wykorzystywaniu wszelkich metod radzenia sobie z konfliktami, w których biorą udział osoby trzecie, nie zaangażowane w sprawę, należy pamiętać o różnicy pomiędzy arbitrem, czyli osobą podejmującą decyzję i rozstrzygającą spór, a mediatorem, czyli osobą wspierającą aktywnie i pomagającą w rozwiązywaniu konfliktu.
W środowisku studenckim równie efektywnym, co popularnym sposobem rozwiązywania Konfliktów jest tzw. „burza mózgów”. „Burza mózgów” opiera się na prostej zasadzie - „najpierw odkryj, decyduj później”. Jest to działanie grupowe, w którym niezbędne jest uwzględnienie kilku podstawowych etapów.
Przed przystąpieniem do spotkania należy zdefiniować cel -zastanowić się nad tym, z czym chcielibyśmy wyjść z tego spotkania. Uczestnikami mogą być wybrani przyjaciele i znajomi, bądź dodatkowo strona konfliktu i jej znajomi, a także wspólni znajomi. Przewodniczący powinien wyjaśnić reguły. Najważniejszą z nich jest powstrzymywanie się przez wszystkich uczestników od jakiejkolwiek oceny i krytyki generowanych propozycji (kiedy pomysły są krytykowane, wyśmiewane, podświadomie powstrzymujemy się od ich .przedstawiania). W sytuacji sprzyjającej spontaniczności i swobodnemu wypowiadaniu się grupa może opracować efektywne sposoby rozwiązania nierozwiązalnego pozornie problemu (konfliktu). Po spotkaniu przychodzi czas na ocenę i krytykę. Przygotowaną listę propozycji należy przedstawić do akceptacji stronom, konfliktu.
Oczywiście i ta metoda, nie jest żadnym „złotym środkiem” przynoszącym, idealne rozwiązania dla wszystkich sytuacji konfliktowych.
Opisane powyżej techniki rozwiązywania konfliktów, stosowane najczęściej w twórczym poszukiwaniu pomysłów okazują się być niezwykle przydatne również w trudnych sytuacjach spornych. Świadczy to poniekąd o tym, jak ważne są procesy twórczego myślenia dla poszukiwania rozwiązani. Oczywiście stosowanie wszystkich tych technik nie zawsze jest możliwe. Na przeszkodzie temu mogą stać trudności organizacyjne, brak doświadczenia czy wreszcie niedostatek dobrej woli stron biorących udział w konflikcie.
Bibliografia
1. Białyszewski H.: Teoretyczne problemy sprzeczności konfliktów
społecznych, PWN, Warszawa 1983.
2. Chełpa S., Witkowski T.: Psychologia konfliktów ,Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.
3. Dana D.: Rozwiązywanie konfliktów, Państwowe Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 1993.
4. Domachowski W.: Przewodnik po psychologii społecznej,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
5. Hornowski B.: Psychologia różnic indywidualnych, Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1985.
hipotetycznych sytuacjach konfliktowych, Przegląd Psychologiczny
1974, t. XVII, nr 4.
6. Kozielecki J.: Koncepcje psychologiczne człowieka, Wydawnictwo
„Żak", Warszawa 1996.
7 .Mika S.: Psychologia społeczna, PWN Warszawa 1984.
Graffiti BC, Toruń 1997.
1
rotheden