Temat: Inne pojemniki do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym
„Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”- wbrew pozorom to powiedzenie ma wiele sensu także w odniesieniu do produkcji materiału sadzeniowego w leśnictwie. Jak wiemy błędy popełnione w młodości drzewa mogą mieć niekorzystny wpływ na całe jego późniejsze życie, na jego wzrost i rozwój. Dlatego tak ważna jest szczególna troska o młode sadzonki. Wybór odpowiednich pojemników do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym wymaga wiedzy o sposobie wzrostu sadzonek danego gatunku, o jego wymaganiach oraz tego jak długi będzie cykl produkcyjny i przeznaczenie materiału sadzeniowego. Wybór złego pojemnika może sprawić, że sadzonka będzie miała zdeformowany system korzeniowy. Problem ten jest często ignorowany, a jak wiemy pozawijane korzenie w czasie wzrostu i grubienia zaciskają się i „duszą się” powodując bezpośrednio śmierć drzewka, lub też pośrednio tzn. w miejscu styku korzeni następuje zainfekowanie fitopatogenami (grzybami powodującymi obniżenie wartości surowca drzewnego lub śmierć drzewa).
Do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym stosuje się różnego typu pojemniki, które różnią się wielkością, kształtem, materiałem z którego zostały wykonane. Oprócz wymienionych przez moich przedmówców typów pojemników stosuje się także następujące: otoczki (pierścienie) z folii PVC , aluminiowej lub forniru, krążki prasowanego torfu, brykiety torfowe( metoda Brika), doniczki papierowe, Bio-Container, osłonki siatkowe, tace, baloty foliowe, torebki (woreczki) foliowe lub włókninowe, pojemniki Spancer-Lamaiera (Rootrainers), pojemniki MM (WM-Antichgnon), pojemniki Plantek, pojemniki zblokowane Hiko, pojemniki zblokowane firmy Nordpas, pojemniki Enso, pojemniki ZHN.
Pierścienie z twardej folii - stosuje się pierścienie o wymiarach:18-22cm wysokości i 16-20cm średnicy. Służą one do produkcji wielolatek różnych gatunków drzew leśnych (sosna, świerk, jodła, modrzew, buk, lipa i inne). Stosuje się też pierścienie o większych wymiarach (wysokość 25cm, średnica 30cm) jeśli sadzonki są przeznaczone na plantację nasienną. Pierścienie ustawia się na twardym podłożu wyłożonym folią lub na asfalcie, czy betonie, następnie wypełnia się substratem do 1/3 wysokości, ustawia się sadzonki i uzupełnia substratem jednocześnie go ugniatając. Przed wysadzeniem sadzonek należy przyciąć korzenie, które silnie przerastają dołem. Pierścienie ściąga się przed wysadzeniem, ale dopiero po przewiezieniu ich na powierzchnię obsadzaną. Wadą tych pojemników jest silne przerastanie korzeni dołem.
Krążki prasowanego torfu-technologia ta została zastosowana przez Norweską firmę Jiffy. Torf w czasie procesu technologicznego podlega preparowaniu, przez poddanie go rozdrabnianiu, suszeniu, sterylizacji i nawożeniu. Tak spreparowany torf formuje się pod ciśnieniem w krążki o grubości 7,9 i 12 mm i średnicy 30,35lub 42 mm. Dodatkowo krążki mogą być zabezpieczane cienką elastyczną siateczką. Następnie krążki układa się na tackach lub na taśmach foliowych. W krążkach wycięte są otwory, w których umieszcza się nasionko lub zrzez, a następnie zwilża się. W czasie nasiąkania krążek pęcznieje, przy czym jego średnica powiększa się nieznacznie, natomiast wysokość zwiększa się kilkakrotnie. Cykl produkcji siewek lub ukorzeniania zrzezów powinien trwać 3 miesiące. Po tym okresie sadzonki można wysadzić do gruntu lub przesadzić do większych pojemników.
Brykiety torfowe (metoda Brika)- metoda ta została opracowana na Łotwie. Metoda ta polega na umieszczeniu korzeni sadzonki pomiędzy dwoma sprasowanymi brykietami torfu, które następnie łączy się ze sobą perforowaną folią. 40 tak przygotowanych sadzonek spaja się w pakiet. Metoda Brika zalecana jest do szkółkowania 1-rocznych siewek sosny i świerka. Wymiary pojedynczego brykietu dla sosny wynoszą 160•50•15 mm, a dla świerka 160•100•15 mm. Okres hodowli powinien trwać 7-10 tygodni. Sadzonki mają stosunkowo dużą pojemność i chłonność bryłki korzeniowej i dlatego nadają się przede wszystkim do odnawiania powierzchni na glebach suchych i kamienistych.
Doniczki papierowe-wykonane są z makulatury, dlatego uważane są za ekologiczne. Produkuje się je w różnych wymiarach tak, że ich objętość jest wystarczająca do produkcji sadzonek świerka, brzozy, olszy i jarzębiny.
Bio-Container- doniczki wykonane są z kartonu impregnowanego bituminami, które rozkładają się w trakcie hodowania sadzonek. Dlatego trwałość doniczek określa dwoma przedziałami czasowymi 10-12 tygodni i 8-10 miesięcy. Sadzonki powinno się wysadzić na uprawie przed upływem okresu trwałości osłon.
Osłonki siatkowe-stosuje się je głównie przy produkcji gatunków tworzących duży system korzeniowy. Bryłę korzeniową formuje się na systemie korzeniowym. Sadzonki wysadza się do gruntu wraz z osłonkami, a korzenie przerastają przez oczka siatki. Bardzo ważną zaletą tego systemu jest to, że korzenie nie ulegają deformacji.
Tace-metoda ta została opracowana w celu zmniejszenia ryzyka deformacji systemu korzeniowego sadzonek. Została opracowana w Nowej Zelandii pod nazwą „box pruning”, następnie została rozwinięta w Finlandii (Vapo), a w Polsce jest znana pod nazwą „metoda tac”. Sadzonki wysiewa się w regularnej więźbie do skrzynek z plastyku, styropianu lub drewna (bez podziału na klatki). Jako substratu używa się prasowanego torfu. Przed wysadzeniem sadzonek substrat dzieli się na kostki przez wykonanie cięcia w wyznaczonej odległości od strzałki. W Polsce stosuje się skrzynki o wymiarach 40•50 cm, i wysokości 10-15cm. Dno jest perforowane i boki otwierane. Ponieważ brak jest przegródek, substrat należy ciąć dwukrotnie w czasie cyklu produkcyjnego. U dwulatek cięcie wykonuje się w pierwszym i drugim roku. Przy produkcji jednolatek formowanie bryłek następuje 2-3 miesiące przed transportem i połączone jest z wystawieniem siewek na otwartą przestrzeń.
Produkcja na tackach nadaje się przede wszystkim do hodowania sadzonek z płaskim systemem korzeniowym np. świerka 2/1 o wymiarach kostki 10•10•15 cm.
Baloty foliowe-metoda ta jest pośrednią pomiędzy produkcją sadzonek z odkrytym i zakrytym systemem korzeniowym opracowana przez fińskiego leśnika Pentti Nisulę w 1965roku. Do przygotowania balotów należy używać pasy folii o szerokości 30-50cm i długości
3-5m . Na taśmę wykłada się warstwę torfu o grubości 5-8cm, jeśli produkcja ma trwać 1 rok. Następnie folia jest rolowana do momentu osiągnięcia średnicy 25 cm, wtedy balot jest klejony, następnie balot jest rozcinany na pół . Sadzonki układa się co 15cm. Proces produkcji w balotach trwa od 1roku do 2 lat. Sadzonki wysadza się jesienią lub wiosną. Przed przewiezieniem sadzonek na powierzchnię wysadzenia baloty rozwija się i rozcina się folię w połowie odległości pomiędzy sąsiednimi sadzonkami za pomocą noża lub nożyczek, ale trzeba robić to delikatnie, aby nie rozkruszyć bryłek. W Polskim leśnictwie metodę tę uważa się za szczególnie przydatną do produkcji wielolatek do prac odnowieniowo-zalesieniowych w warunkach górskich. Metodę tę zaleca się także wykorzystywać do produkcji sadzonek przeznaczonych na tereny silnie zachwaszczające się oraz do poprawek i uzupełnień w trudnych warunkach siedliskowych.
W balotach możemy produkować następujące gatunki drzew: świerk pospolity, sosna zwyczajna i czarna, modrzew europejski i polski, jedlica zielona, jodła olbrzymia, brzoza brodawkowata i omszona oraz buk zwyczajny.
Zaletami tej metody są:
-łatwość formowania balotów
-mniejsza objętość transportowanego materiału na powierzchnię zalesianą
-możliwość otrzymania materiału z odpowiednio długim systemem korzeniowym
Torebki foliowe (lub włókninowe)-pojemniki wykonuje się zszywając zszywaczami biurowymi dwóch pasów folii odpadowej. Z jednego pasa powstaje dno torebki, a z drugiego zaś obwód. Tak wykonaną torebkę nakłada się na stelaż o przekroju 10•10cm, przy wysokości 15-20cm . Stosowanie stelaża ułatwia napełnianie torebki substratem, a także szkółkowanie sadzonek. Następnie torebki ustawia się na betonie lub folii. Przed wyjęciem sadzonek przycina się korzenie, które utrudniają wyjmowanie ich z torebek.
Czasem zamiast torebek z folii stosuje się włókninę (Wigofil 30 i 60g/mc2. Zaletą stosowania włóknin jest to, że korzenie mogą przez nią swobodnie przerastać jeśli torebki są ustawione obok siebie.
Pojemniki Spancer-Lamaiera (Rootrainers)-metoda została opracowana w Kanadzie. Pojemniki wykonane są z plastiku i umożliwiają produkcję sadzonek bez spiralnych deformacji systemów korzeniowych. Pojemniki rozkłada się na pół jak książka, co umożliwia poziome układanie korzeni szkółkowanych siewek między dwoma , kolejno nasypanymi warstwami podłoża. Pojemniki mają na kąty proste, a na ściankach mają wytłoczone rowki służące jako prowadnice dla korzeni. Pojemniki zwężają się ku dołowi, a w dnie mają prostokątny otwór. Metoda ta nadaje się do siewów i szkółkowania sadzonek.
Pojemniki MM (WM-Antichgnon)- opracowano je we Francji (Nancy) w Instytucie Badań Leśnych. Pojemnik składa się z dwóch części w kształcie liter M lub W , w pojemnikach tego typu występują same kąty ostre, co przeciwdziała spiralnym skręceniom systemów korzeniowych i sprawia, że korzenie są kierowane ku dołowi. Zależnie od wymiarów pojemników możemy używać ich do siewu lub szkółkowania sadzonek .
Pojemniki Plantek- produkuje się je w Finlandii w kilku wersjach, z których dwie (63f oraz 25) wykorzystuje się w leśnictwie. Pojemniki te można stosować wielokrotnie, gdyż są wykonane z czarnego trwałego plastiku. Wersję 63f stosuje się do produkcji jednolatek iglastych, głównie sosny. Pojemniki tworzą zestaw składający się z 63 klatek o wymiarach 30•40•9 cm. Pomiędzy klatkami są otwory wentylacyjne zabezpieczające sadzonki przed szarą pleśnią. Pionowe ścianki pojemnika są perforowane, dzięki temu powietrze dostaje się do zewnętrznej części bryły korzeniowej stymulując rozwój korzeni i zabezpieczając je przed zniekształceniami. Pojemniki typu 25 tworzą zestaw składający się z 25 klatek o wymiarach 39,6•39,6•9 cm . Pojemniki te stosuje się do produkcji jednolatek brzozy.
Pjemniki zblokowane Hiko- pojemniki produkowane są w blokach o wymiarach 350•215 cm . Pojemnik na przekroju poprzecznym jest okrągły i ma cztery wypustki, które mają zapobiec deformacjom korzeni. Metoda ta została opracowana w Szwecji i zgodnie z zaleceniami producentów produkcję sadzonek prowadzi się w dwóch cyklach, tj. marzec-maj i czerwiec-sierpień. Cykl produkcji sosny trwa jeden rok , a świerka dwa lata (w drugim roku sadzonki pozostają na otwartej powierzchni). W czasie produkcji materiału sadzeniowego kontenery ustawia się na stelażach, co sprawia, że system korzeniowy zatrzymuje swój wzrost na dnie pojemnika lub nieco poniżej. Ze względu na znaczne zwężenie pojemnika przy dole nie nadają się one do produkcji siewek gatunków wytwarzających palowy system korzeniowy.
Pojemniki zblokowane firmy Nordpas- pojemniki produkowane są w blokach o wymiarach 350•215 mm i wysokości od 5 do 15 cm . Pojemniki na przekroju poprzecznym tworzą kwadrat z zaokrąglonymi rogami, co u niektórych gatunków może powodować deformację korzeni. Nasiona do pojemników wysiewa na początku maja . Po wysianiu nasion pojemniki ustawia się na podwójnej siatce o szerokości 130 cm na żwirze lub tłuczniu. Korzenie siewek przycina się sierpnia przeciągając stalowy drut pomiędzy siatkami. Jeśli produkujemy sadzonki dwuletnie , następne cięcia wykonuje się w kwietniu, czerwcu i sierpniu. Ostatnie cięcie wykonuje się na 2-3tygodnie wysadzeniem sadzonek na uprawę.
Pojemniki Enso- są to pojemniki produkcji fińskiej. W pierwotnej formie były produkowane w postaci pojedynczych osłon z grubego papieru. Potem papier zastąpiono plastikiem i połączono w bloki. Pojemniki na przekroju poprzecznym miały kształt kropli, który miał zapobiegać spiralnym deformacjom korzeni. Obecnie nie produkuje się już pojemników tego typu.
Pojemniki ZHL- są zbudowane z elementów o długości 50 cm i wysokości 10-20 cm wykonanych przeważnie z plastiku. Każdy element dzielony jest na 5 klatek o wymiarach 10•10 cm jeśli jest przeznaczony do szkółkowania lub na 10-12 klatek(4•4 lub 5•5cm ) jeśli jest przeznaczony do siewu. Zestawionych 4 do 10 elementów przykrytych płytką tworzy pojemnik. Pojemnik jest przydatny do szkółkowania wszystkich gatunków iglastych, a do siewu dla jednolatek sosny i jedlicy. Pojemniki uzupełnia się do połowy substratem i ugniata się, następnie wkłada się sadzonkę i dosypuje się substratu ciągle ugniatając. Szkółkujemy w położeniu poziomym, co pozwala uniknąć zawijania systemy korzeniowego. Napełnione elementy układa się poziomo, jeden na drugim, a ostatni przykrywa się płytką. Tak utworzony zestaw wiąże się bednarką lub taśmą z tworzyw sztucznych i w takim ułożeniu przenosi się na grzędy produkcyjne. Sadzonki mogą rosnąć przez 1-2 lata. W celu wyjęcia sadzonek należy obciąć korzenie, które przerosły na zewnątrz pojemnika oraz usunąć wiązanie. Sadzonki wyjmujemy za pomocą plastikowej łyżki lub deszczułki.
Literatura:
-Murant Elżbieta- Hodowla lasu „Wydawnictwo świat” Warszawa 1996r
-Banach J., Sabor J. Nowe technologie produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym. Biblioteczka leśniczego, z.82 1997rok, wyd. Świat
rotheden