Socjologia Ogólna wykłady (2011), dr A. Roter.docx

Socjologia Ogólna, notatki z wykładów (2011), wykładowca: dr A. Roter

1: Historia powstania socjologii jako nauki.

W 1838 roku, po raz pierwszy użyto nazwy socjologia (August Comte – ojciec socjologii), łac. socjus -  zbiorowość, wspólnota, społeczeństwo.

„Kurs filozofii pozytywnej” dzieło napisane przez niego dotyczy ewolucji ludzkiego myślenia. Myślenie pozytywne jest szczytem myśli ludzkiej.

Owa ewolucja przebiega według następującego schematu:

Etap I – myślenie teologiczne (w wyjaśnianych zjawiskach, ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych, istot boskich lub bóstwa)

Etap II -  myślenie metafizyczne (do prawdy dochodzi się przez użycie pojęć i medytację nad światem)

Etap III - myślenie pozytywne (nauki społeczne à nauki o faktach społecznych. Trzeba badać co jest i poszukiwać związków przyczynowo-skutkowych i zależności między faktami. Dzięki temu będziemy mogli przewidywać rewolucje społeczne, pucze wojskowe itp. Entuzjastyczne podejście.)

Ideologia od nauki różni się tym, że bierze pod uwagę fakty ideologiczne. Próba afirmacji swoich własnych przemyśleń i próba wdrążenia ich w środowisko.

·          Etiologia powstania socjologii:

A)     REWOLUCJA FRANCUSKA

„Wolność, ludność, braterstwo” – główne hasła. Rewolucja Francuska uważana była za największy zryw ludności, walczącej o swoje prawa i dobrobyt. Budzi się ludzka świadomość.
Obalona została monarchia. Szara masa wspólnie występuje przeciwko władzy. Wtedy pierwszy raz społeczeństwo staje się przedmiotem badań. Podważono dotychczasowy światopogląd ludzi.

B)     REWOLUCJA PRZEMYSŁOWA

Alvin Toffler, „Społeczeństwo trzeciej fali”- podzielił rozwój cywilizacyjny na  trzy fale:

1)       Okres feudalizmu, prawie 1800 lat. Społeczeństwo uzależnione od cyklów natury. Natura determinuje czas snu, czas pracy, czas świętowania itp. Ludzie żyją w małych wspólnotach.

2)       Cywilizacja przemysłowa. Pojawienie się wynalazków (światło, para, telegraf, telefon). Człowiek przestaje być już tak zależny od natury. Produkuje w fabrykach, a nie na roli. Przemieszcza się ze wsi do miasta – miasto jako szansa na lepsze życie (proces ten trwa do dziś). Większa anonimowość – większa przestępczość.

Kategoria tłumu – duże ilości ludzi na jednym kawałku.

Taśma montażowa – produkcja ma charakter masowy, nie produkowanie dla siebie, ale na sprzedaż. Bigomania, największy wskaźnik produkcji itp.

& „Samotny tłum”, D. Riesman, jesteśmy blisko siebie, ale nic nas nie łączy.

Wyścig szczurów – nazwa fotografii, San Francisco, ludzie wchodzą do metra, podobnie ubrani, jak szczury wchodzące do kanałów. Rywalizacja kosztem życia prywatnego, za wszelką cenę.

3)       Społeczeństwo już nie pracuje w rolnictwie ani w przemyśle (człowieka zastępują automaty). Pracujemy w sektorze III - usługi. Wydłuża się proces kształcenia. Próbujemy uciec na przedmieścia, chce się mieć kawałek terenu dla siebie, żeby uciec od masy.

Rewitalizowane gmachy, jako budynki przeznaczone dla ludności.

Logo trzeciej fali – ekran komputerowy.

Zamienia się jakość naszego życia. Przemiany cywilizacyjne to determinują.

SOCJOLOGIA, jest nauką nomotetyczną. Próbuje wyciągnąć wnioski, które mają charakter ogólny. Prawdy niezależne od czasu i przestrzeni. Różnią się od idiograficznych (wnioski szczegółowe),  idio –wyjątkowy.

o         Drugim ojcem socjologii był HERBERT SPENCER, „Zasady socjologii”. Rozwinął teorię organizacji społeczeństwa ludzkiego. Jakie fakty kulturowe, mają znaczenie dla utrzymania i zintegrowania społeczeństwa.

o         EMIL DURKHEIM, francuz, mieszkał w Szwajcarii. Przejął się tym co powiedział Comte à trzeba do socjologii wprowadzić badanie mikrostruktur społecznych. Suma mikrostruktur tworzy nam mikrostrukturę społeczną. Trzeba zrozumieć część, żeby zrozumieć całość i odwrotnie.

Twórca mikrosocjologii – socjologia małych grup społecznych.

& „Samobójstwa”, zajął się tym jak badać samobójców socjologicznie – jak to jest, że w jednych krajach wskaźnik samobójstw jest wysoki, a w innych nie. Większy wskaźnik jest u tych kultur, gdzie samobójstwa są postrzegane jako wzór, honorowe wyjście z sytuacji. Wysoki wskaźnik jest także tam, gdzie występuje mała więź społeczna i jest wyższy poziom życia.

Najczęstsze przyczyny samobójstw wśród dzieci:

~nastoletnia miłość zawiedziona – syndrom Julii,

~rozwód rodziców,

~niepowodzenia szkolne,

o         KAROL MARKS, próbował wprowadzić swoją ideologię w czyn, ale zakończyło się to fiaskiem. Arystokrata, w socjologii zasłynął jako twórca opisu stosunków kapitalistycznych w Wielkiej Brytanii „Kapitał”, jest to wiarygodny opis.

Tym co różni człowieka w procesie ewolucji, jest jego stosunek do pracy.

Niesprawiedliwy podział  à wąska grupa kapitałowa, która dzierży w swoich rękach środki produkcji.

Twórca teorii walki klas. Dystans między grupą kapitałową, a rzeszą najemnych się zwiększa. Stosunki są niesprawiedliwe dopóki będzie własność prywatna. Struktura społeczna zbudowana w oparciu o dobra materialne.

Uprawomocnienie rewolucji.

Rewolucja jest nieuchronna, jest to tylko kwestia świadomości robotników.

Rewolucja zjada własny ogon!

o         MAX WEBER, twórca socjologii rozumiejącej.

„Etyka protestancka a duch kapitalizmu”, stwierdza, że jeżeli obowiązuje tzw. duch etyki protestanckiej (zasady moralne dotyczące życia prywatnego i publicznego są równoważne), to mówi, że rewolucja nie wybuchnie (etyka katolicka określa zasady życia duchowego, które obowiązują indywidualnie).

Różnice materialne między ludźmi, nie są przyczyną frustracji.

W krajach, gdzie jest większa różnica materialna charakterystyczna jest waloryzacja negatywna (człowiek biedny jak patrzy na bogatego to sobie myśli, albo złodziej, albo ma szczęście J), to ona prowadzi do rewolucji.

Rewolucja potrzebuje postaci charyzmatycznych. Jest to taka postać, która trafia swoim głosem w czas historyczny i jest na niego zapotrzebowanie społeczne. Przykłady: Mahatma Gandhi, Winston Churchill. Postać charyzmatyczna nie musi być pozytywna.

Piotr Sztompka, socjolog à często postać charyzmatyczna ulega rutynizacji charyzmy. Człowiek ma duże zdolności do burzenia starego, ale nie do budowania nowego.

2: Człowiek jako istota biopsychospołeczna, a nauka, kultura, cywilizacja.

Nie można człowieka rozpatrywać tylko pod jednym kątem.

Wyprzedziliśmy swój rozwój cywilizacyjny w stosunku do namysłu etycznego nad nim.

& „Społeczeństwo Technopolu”, stworzyliśmy Internet i czekamy, aż napiszą książkę ‘etyka internetu’ :)

Człowiek potrzebuje efektu natychmiastowości. Oprócz tego, że się coś wie, potrzebna jest motywacja!

Psychologicznie - badanie dlaczego na te same bodźce ludzie reagują inaczej.

Człowiek wychowywany poza wspólnotą ludzką, nie jest w stanie osiągnąć wszystkich predesypozycji, które w nim tkwią. Pełnię człowieczeństwa osiąga się wśród ludzi.

Nauki społeczne muszą być holistyczne – muszą ze sobą współpracować.

KULTURA – ma charakter interdyscyplinarny, etymologia: łac. culture – uprawa ziemi. Dopiero Cyceron powiedział, że człowiek uprawia nie tylko ziemię, ale i samego siebie (traktuje się jako zadanie do spełnienia). Kultura to całokształt dorobku materialnego i niematerialnego przekazywanego w kolejnych pokoleniach, w tzw. pamięci poza zbiorowej.

CYWILIZACJA – łac. civis – obywatel, civilis – obywatelski, publiczny, państwowy. Odnosi się do tego co materialne, utylitarne, pragmatyczne.

Bronisław Malinowski à kultury są równoprawne w swojej różnorodności, społeczeństwo światowe jest diasporą i każda coś wnosi w życie codzienne człowieka.

&  „Koniec z nędzą”, Jeffry Sachs, pierwszym warunkiem likwidacji różnic między osobami najbogatszymi i ja biedniejszymi, jest to, że państwa bogate z dnia na dzień umarzają długi państwom biednym.

3: Modele przekazu kultury, a osobowość społeczna jednostki.

Margaret Mead, amerykańska socjolog, stworzyła model przekazu kulturowego na przykładzie rodziny wielopokoleniowej. W tym celu zbadała trzy pokolenia. Studium dystansu międzypokoleniowego.

Wyróżniła 3 modele przekazu kultury:

1)       Model POSTFIGURATYWNY, (najstarszy) pierwszoplanowe role odgrywane są przez pokolenia najstarsze – dziadków. Silne przywiązanie do tradycji, religii, uniwersaliów kultury.

Role społeczne są zdeterminowane płciowo:

Kultura patriarchalna – dominująca rola mężczyzny – mężczyzna musi utrzymać dom.

Kobieta jako piastunka domowego ogniska (kuchnia – kościół – dzieci).

Dzieci – oczekujące na czas, kiedy będą kompetentne.

Kult starca à STAROŚĆ = DOŚWIADCZENIE = MĄDROŚĆ

Nie ma tolerancji na odmienność, ekscentryczność.

Przemoc jako naturalny sposób karania.

Dzietność była spontaniczna.

Zaletą tego modelu było to, że rodziny rzadko się rozpadały. Rozwód to dyshonor; siła tradycji i kultury, której trzeba przestrzegać.

2)       Model KOFIGURATYWNY, (ODKRYCIE RÓWIEŚNICTWA), przypada na wiek XX, czas rozwoju kultury masowej, którą zdeprymował model postfiguratywny. Społeczeństwo zaczyna się zeświecczać. Ludzie mają nowych mentorów, np. telewizor. Zamiast uczyć się od siebie, uczą się z telewizji.

Starszych uznaje się jako jedynych mędrców, ale tylko ze względu na wiek. Nowe technologie zmieniają tryb życia ludzi. Ludziom starszym jest ciężko za tym wszystkim nadążyć.

Maleje więź między ludźmi, na rzecz indywidualnego życia w rodzinie, społeczeństwie. Żyjemy razem, ale w pewnym sensie osobno.

Utrata autorytetów, kompetencje cywilizacyjne przestały być łączone wraz z wiekiem.

Przemiany cywilizacyjne spowodowały przemiany obyczajowe. Wyzwolenie się kobiet. Ruch emancypacyjny doprowadził do tego, że kobieta jest nie tylko partnerem, ale także rywalem dla mężczyzny na rynku pracy, np. Margaret Thatcher.

Detronizacja dziadków, jako władców, powstaje instytucja babci i dziadka jako opiekunów do dzieci J

Przemiany społeczne wiążą się z kosztami.

Rozrost instytucji rodzinnych: żłobek, przedszkola, świetlice popołudniowe itp. Dziecko bardzo szybko wchodzi w okres grup rówieśniczych. (Dziecko „z kluczem na szyi” wraca do pustego domu. Rodzice nie mają dla niego czasu...)

Rozpady małżeństwa, mniejsza dzietność, tabletka antykoncepcyjna, planowanie rodziny. Dominuje model rodziny 2+2 lub 2+1.

Funkcja seksualna wyzwoliła się z funkcji prokreacyjnej. Pojawia się pojęcie „kobiety wyzwolonej seksualnie”.  Człowiek masowej zabawy. Traktowanie rodziny jako zło konieczne, albo coś co można wypowiedzieć. Związki niesformalizowane. Komercjalizacja sfery sacrum.

Największą rolę odgrywają pokolenia rodziców. Nie mają oni wzorca do uczenia się, wobec tego uczą się po omacku – nawzajem od siebie (rówieśnicze grupy; jak czegoś nie wiesz, to pytasz koleżankę, a nie ojca J ).

3)       Model PREFIGURATYWNY, (wyprzedzający) we współczesnym życiu społecznym, zdecydowanie największą rolę odgrywają pokolenia młodych dorosłych. Są oni najbardziej kompetentni. Media, komunikaty, wszystko jest skierowane głównie dla tych co mają najwięcej związanego z kultem młodości.

Wyprzedzenie pokoleniowe. Człowiek wykreowany przez rodzinę (niczego nie musi, a wszystko dostaje na talerzu).

Sublimacje à „nie mogę przy Tobie być, ale Ci coś kupię”. Kiedy dziecko potrzebuje rodzica najbardziej, to wtedy rodzic jest najbardziej zajęty robieniem swojej kariery.

Życie w natychmiastowym zaspokajaniu swoich potrzeb. Zanik cierpliwości i bliskości. Maleje też krzywa zawartych związków, rośnie za to krzywa rozwodów. Rozwód jest jak nowe rozdanie „a rozwój dziecka z tym związany, przepracują przecież terapeuci…”.

Model rodziny 1 + pies (chociaż najlepiej to 1 + patyczaki, bo potrzebują najmniej opieki J)

Starość „jest niefotogeniczna” :) à Dom Pogodnej Jesieni, więzi pozarodzinne są ważniejsze.

W ogóle zmienia się definicja rodziny. W Polsce definicja to: „rodzina to związek kobiety i mężczyzny plus ich dzieci własne lub adoptowane”, ale już na przykład w Hiszpanii, definicja zaczyna się od: „rodzina to związek dwóch osób plus ich dzieci własne lub adoptowane”.

Rodzina monoparentalna – matka lub ojciec samotnie wychowujący dziecko. Alternatywne formy grup pierwotnych. Kult konsumpcjonizmu i roszczeniowości oczekiwań (np. wymarzyłam sobie idealnego partnera, chociaż nie ma takiego na świecie J).

Nie umiemy dawać, ciągle tylko bierzemy.

4: Socjalizacja a wychowanie.

...