Retencja wodna.doc

Retencja wodna, naturalne zjawisko okresowego magazynowania wody opadowej, opóźniające jej odpływ z danego terenu.
Rozróżnia się: retencję wodną powierzchniową, czyli zatrzymanie wody w dolinach rzek, jeziorach, zbiornikach retencyjnych, bagnach, a także w postaci lodu i śniegu, oraz retencję wodną podziemną, czyli występującą w skałach podłoża, gdzie tworzą się zbiorniki wody podziemnej, które sprzyjają powstawaniu wód mineralnych, gdyż woda uwięziona w podłożu, często przez wiele lat, podlega mineralizacji, rozpuszczając skały, w których krąży.
Retencja wodna jest ważnym elementem w gospodarce wodnej. Współczesne działania człowieka, np. nadmierne wycinanie lasów powodują zmniejszenie retencji wodnej, co wywołuje niekorzystne skutki, jak wzrost zagrożenia powodziowego.

Retencyjny zbiornik, jezioro zaporowe, sztuczne jezioro, akwen utworzony przez człowieka, sztuczny obiekt wodny, powstały wskutek przegrodzenia doliny rzecznej zaporą lub przez podpiętrzenie jeziora.

Zbiorniki retencyjne nizinne charakteryzują się zazwyczaj znaczną powierzchnią i niewielką głębokością, górskie zaś - małą powierzchnią, ale dużą głębokość. Głównym celem zbiornika retencyjnego jest wyrównanie odpływu rzecznego i zgromadzenie wody w okresach jej nadmiaru (retencja), w celu wykorzystania w czasie niedoboru.  

Ze względu na przeznaczenie wyróżnia się zbiorniki retencyjne: przeciwpowodziowe (ochrona dolin rzek przed powodzią poprzez zatrzymanie wód powodziowych w zbiorniku), energetyczne (wykorzystanie spiętrzenia wód do napędzania turbin elektrowni wodnej), żeglugowe (zapewnienie odpowiedniej głębokości rzeki do żeglugi), komunalno-przemysłowe (magazynowanie wody pitnej i do celów przemysłowych dla ośrodków miejskich) i wielozadaniowe.

Podstawowym parametrem zbiornika retencyjnego jest pojemność, przy czym wyróżnia się pojemność całkowitą i użytkową, czyli taką, którą można wykorzystać do celów gospodarczych.

Mała retencja wodna

Celem podpisanego w dniu 11 kwietnia 2002 r. Porozumienia jest poszerzenie współpracy na rzecz rozwoju małej retencji wodnej oraz upowszechnianie i wdrażanie proekologicznych metod retencjonowania wody.

Mała retencja wodna to zatrzymanie, przy zastosowaniu rozmaitych zabiegów, jak największej ilości wody w jej powierzchniowym i przypowierzchniowym obiegu czyli, mówiąc lapidarnie, powstrzymywanie jej bezproduktywnego odpływu do morza.

Zabiegi melioracyjne w ostatnich dziesięcioleciach, nastawione głównie na powiększanie areału produkcji rolniczej, ukierunkowane były na szybkie odprowadzanie wody, osuszanie i odzyskiwanie gruntów. Z krajobrazu zniknęło wiele naturalnych cieków zastąpionych rurociągami drenarskimi i prostymi kanałami, zniknęły oczka wodne i zadrzewienia śródpolne, zlikwidowano 80% stawów i piętrzeń młyńskich. Zaburzona została zdolność do naturalnego retencjonowania wody. Zachodzi więc potrzeba odzyskania utraconych wartości środowiska naturalnego. Różnego typu zabiegi z zakresu małej retencji wodnej, zarówno techniczne (małe zbiorniki wodne, jazy, zastawki itp.), jak również liczne zabiegi nietechniczne (zalesienia, zadrzewienia, roślinne pasy ochronne, ochrona oczek wodnych, stawów wiejskich, mokradeł itp.) – prowadzą do spowolnienia lub powstrzymania odpływu wody przy jednoczesnym odtwarzaniu naturalnego krajobrazu.

Korzyści wynikające z uaktywnienia i upowszechnienia małej retencji wodnej, to nie tylko oczywiste efekty dla rolnictwa potrzebującego ogromnej ilości wody, spożytkowanej najefektywniej, bo podanej w naturalny sposób. To potrzeba wielu rąk dla odbudowy tego, co zostało zniszczone lub zmienione. Właściwe więc podejście, przede wszystkim władz samorządowych, zapewnić może spadek lokalnego bezrobocia, poprzez inicjowanie zadań z zakresu małej retencji i tworzenie nowych miejsc pracy. Naturalna retencja, to również zwiększone możliwości samooczyszczania się wody, w tym również z biogenów. Poprawa jakości wody przy równoczesnym wzbogaceniu walorów krajobrazu, to wzrost atrakcyjności terenów wiejskich, które nie powinny być tylko zachętą do rozwoju agroturystyki, ale rodzić również potrzebę miejscowej społeczności do przebywania w bardziej komfortowych warunkach. I wreszcie, zabiegi z zakresu małej retencji wodnej, szczególnie te o charakterze nietechnicznym (zabiegi proekologiczne, o których mowa w Porozumieniu), oznaczają oszczędności środków publicznych. Są bowiem znacznie tańsze od zabiegów technicznych, polegających np. na budowie małych zbiorników wodnych, które do pojemności 5 mln m3 są zaliczane do przedsięwzięć małej retencji wodnej.

Warszawa, kwiecień 2002 r.

Opracowała Wanda Bielakowska   http://www.mos.gov.pl/dzw/dokumenty/mala_retencja.shtml