PSYCHOLOGIA I PSYCHIATRIA.doc

PSYCHOLOGIA I PSYCHIATRIA.

ZABURZENIA MOWY I MOTORYKI

Są one często następstwem uszkodzenia mózgu (tzw. półkuli dominującej, zawierającej ośrodki mowy) lub napadu histerycznego:

AFAZJA – zespół zaburzeń ruchowych lub czuciowych mowy. Polega na upośledzeniu lub zniesieniu zdolności rozumienia mowy albo wyrażania myśli słowami, czyli mówienia (ale przy zachowaniu sprawności narządów zmysłu i nie występowaniu objawów niedorozwoju umysłowego). Afazja jest efektem uszkodzenia okolic tzw. półkuli dominującej mózgu (zawierającej ośrodki mowy) i zależnie od rozległości uszkodzenia może mieć ona różny charakter i nasilenie (od całkowitej niezdolności mówienia i rozumienia mowy do do tzw. parafrazji, gdzie chory zamiast właściwych słów używa słów o podobnym brzmieniu). U niektórych chorych z afazją wstępują też niejęzykowe zaburzenia czynności mózgu – nieadekwatne rekcje na sytuacje życiowe.

ABAZJA

Niemożność chodzenia, które często występuje łącznie z niemożnością stania (astazja). Jest objawem napadu histerycznego lub uszkodzenia móżdżku.

AGNOZJA

Upośledzenie lub utrata zdolności rozpoznawania przedmiotów i zjawisk (objaw zaburzeń czynnośći kojarzeniowych kory mózgowej, jako wynik urazu lub chorób mózgu). Występuje w różnych odmianach, np.

Agnozja wzrokowa – niemożność rozpoznawania przedmiotów wzrokiem, przy zachowaniu sprawności narządu wzroku i inteligencji (tzw. ślepota duchowa)

Agnozja słuchowa – nierozumienie wrażeń słuchowych (głuchota duchowa)

ALEKSJA

Niemożność czytania (ślepota słowna)

APRAKSJA (nieporęczność, haotyczność)

Brak  zdolności wykonywania celowych czynności ruchowych (chory nie umie wykonać zamierzonego aktu ruchowego.

WSZELKIEGO RODZAJU ZABURZENIA OSOBOWOŚCI I ZABURZENIA PSYCHICZNE MOŻEMY SKLASYFIKAWĆ NASTĘPUJĄCO:

1.       CHOROBY PSYCHICZNE

Nauka nie zbadała jeszcze dokładnie etologii tych chorób oraz ich wpływu na ograniczenie lub wyłączenie poczytalności. Są one dynamiczne - mają swój początek i określony przebieg (mogą być nawet okresy,  w których  choroba nie zakłóca ani strony intelektualnej, ani wolicjonalnej chorego – lucida interwala, stąd nie maożna in abstracto ustalić, że dana choroba prowadzi zawsze do niepoczytalności w chwili czynu). Mogą być uleczalne i nieuleczalne. Dzielą się na:

·         psychozy, czyli choroby umysłowe (upośledzają one procesy intelektualne)

-          kliniczne – ich przyczyny są dobrze rozpoznane (tzw. psychozy organiczne, które pozostawiają ślad w tkance mózgowej i dają obraz sekcyjny). NP.:

otępienie starcze,

kiła mózgu,

paraliż postępujący,

stany śpiączkowe,

psychozy alkoholowe

-          funkcjonalne – słabo rozpoznane, nie powodują zmian w mózgu (tzw. psychozy nieorganiczne).np.:

schizofrenia,

cyklofrenia (psychoza maniakalno – depresyjna),

paranoja (obłęd)

·         neurozy, czyli psychonerwice (upośledzają sferę emocjonalną)

2.       UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

Z reguły jest ono wrodzone (najczęściej na tle genetycznym) i nieuleczalne, ale mamy też upośledzenie nabyte, wywołane urazami mózgu, czy chorobą naczyń krwionośnych.

3.       PSYCHOPATIE (anomalie osobowości)

Są to zakłócenia neurotyczne w sferze popędów i woli. Psychopaci z reguły są zdolni do rozpoznania znaczenia czynu, natomiast mają ograniczoną zdolność kierowania swoim postępowaniem. Warto też pamiętać, że w literaturze możńa często spotkać się z pojęciem psychopatii na określenie wszystkich zaburzeń osobowości  lub tylko na określenie tych zaburzeń, gdzie dominują zachowania antyspołeczne (tu dominuje nauka amerykańska).

Psychopatie mogą być:

·         wrodzone (charakteropatia),

·         nabyte (socjopatia)

4.       INNE ZAKŁÓCENIA CZYNNNOŚCI PSYCHICZNYCH

Nie są ani upośledzeniem, ani chorobą psychiczną, lecz powodują przemijające zaburzenia czynności psychicznych, zwłaszcza sfery intelektualnej i emocjonalnej

Mogą mieć zarówno charakter patologiczny (np. upojenie patologiczne), jak i nie mieć takiego charakteru (np. zapalenie opon mózgowych, odurzenie narkotykiem). Chodzi tu o wszelki stany psychiczne, które zakłocają sprawnośc intelektualną, np.:

·         zaburzenia wywłane przełomami biologicznymi:

-          dojrzewanie płciowe,

-          menstruacja,

-          ciąża,

-          klimakterium itp.

·         odurzenia patologiczne,

·         stres,

·         zaburzenia pośpiączkowe,

·         stany hipnotyczne (choć zakłada się, że sprawca nie jest w stanie zrobić w hipnozie czegoś, co nie jest zgodne z jego moralnością);

·         zakłocenia czynności psychicznych wynikające z różnych schorzeń, np.:

-          nawotwory mózgu,

-          cukrzyca

·         zakłócenia wywołane zatruciami organizmu (alkoholem, narkotykami) itp,

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI.

Osobowość to zorganizowana struktura względnie stałych indywidualnych cech i wzorów zachowania, która decyduje o stopniu przystosowania do otoczenia

STRUKTURA OSOBOWOŚCI:

              Istnieje 6 głównych wyznaczników struktury osobowości:

1.       temperament

2.       charakter,

3.       zdolności intelektualne,

4.       zainteresowania,

5.       postawy i związane z nimi dyspozycje motywacyjne

6.       intelekt,

Z punktu widzenia psychologii zeznań cechy te maj wpływ na procesy:

·         sensoryczne ( przed wszystkim zapamiętywanie)

·         motywacyjne,

·         wolicjonalne – wola i motywacja są często ze sobą sprzeczne

·         decyzyjne – z reguły decyzje są zgodne z motywacją, natomiast nie muszą być zgodne z wolą,

Zamiar popełnienia czynu przestępnego jest z reguły wynikiem woli ( jest uwarunkowany wolicjonalnie). Zamiar może być jednak różnie motywowany.

Zamiar = motyw + wola

Natomiast kwestie usiłowania i dokonania czynu to zakres procesów decyzyjnych. Przy usiłowaniu decyzja już zapada, ale nie ma jeszcze żadnych jej skutków.

              Uwarunkowania osobowościowe wpływają na procesy wolicjonalne, motywacyjne i decyzyjne. Postawy, zdolności, zainteresowania wpływają na motywy i wolę sprawcy czynu. Dlatego bardzo dużą rolę odgrywa upływ czasu jaki ma miejsce pomiędzy czynem a badaniem sprawcy.

TYPY OSOBOWOŚCI:

Wg klasyfikacji WHO mamy następujące typy osobowości (związane z zaburzeniami osobowości):

1.       osobowość paranoidalna – jej wyznaczniki to:

-          „chora” ambicja i uczulenie na niepowodzenie, w związku z którymi pozostaje nieufność w stosunku do otoczenia, podejrzliwość, przesadne odnoszenie do siebie różnych zdarzeń, obawa odrzucenia. Osoby te podejrzewają, że są przez otoczenie poniżani, lekceważeni (odbierają zamiary otaczających ich ludzi jako wrogie lub pogardliwe, co nie jest zgodne z rzeczywistością). Niektóre osoby mogą czuć się jako „ofiary otoczenia”.

-          skłonność do sporów -cechy powyższe zazwyczaj sprzyjają powstawaniu konfliktów z otoczeniem

-          w tej grupie mieszczą się też pieniacy i fanatycy.

2.       afektywne zaburzenie osobowości – wyznaczniki:

-          podwyższony nastrój,, optymizm, skłonność do popadania w euforię ,brak krytycyzmu, przesadna wiara w swoje możliwości,

-          huśtawka nastrojów – nagłe wpadanie w stany obniżenia nastroju, przygnębienie, depresję,

3.       osobowość schizoidalna –

-          chłód uczuciowy, trudności w wyrażaniu uczuć w kontaktach społ., słaby kontakt z otoczeniem,

-          może się tęż tu zaznaczać tendencja do unikania konkurencji, lęk przed odrzuceniem, wrażliwość na krytykę otoczenia.

4.       osobowość eksplozywna –

-          niestałośc nastroju, skłonność do wybuchów gniewu, agresji (także samoagresji) lub uwielbienia,

-          drażliwość , pobudliwość, osobom takim trudno pochamować wybuchy

5.       osobowość cykloidalna –

-          skłonność do występowania naprzemiennie okresów obniżonego o i podwyższonego nastroju ( w ostrym stadium prowadzi do psychozy maniakalno – depresyjnej) ,

-          uważa się, że jest ona zdeterminowana genetycznie

6.       osobowość anankastyczna –

-          jest szczególnie ciężką odmianą osobowości kompulsywnej, sprzyja powstawaniu nerwicy (lękowej i natręctw) i związane jest z przestrzeganiem wyjątkowo surowej etyki życiowe,

-          ludzi o takiej osobowości charakteryzuje pedanteria, powaga, surowość wobec siebie i otoczenia, nadmierna ostrożność w zachowaniu, wielokrotne sprawdzanie swego postępowania, sztywność, nadmierna tendencja do powątpiewania.

7.       osobowość histeryczna –

-          jest związana z nadmierną potrzebą podziwu o akceptacji ze strony otoczenia – większość zachowań jest podporządkowana tej potrzebie, stąd pojawia się przesada, zachowania teatralne, brak umiaru.

-          Osoba taka podatna jest na sugestie, manipulacje, nadmiernie reaguje na bodźce,

-          Czasami występują tu przypadki mitomanii - objawy pseudologii fantastycznej , czyli skłonność do opowiadania nieprawdziwych historii, stawiania siebie w dobrym świetle (np „granie” kogoś z wyższych sfer)

8.       osobowość asteniczna (neurastenia)-

-          bierne podporządkowaniem  si eotoczeniu i innym osobom,

-          objawia się brakiem inicjatywy, skąpością przeżyć uczuciowych, mał zdolność do odczuwaniaprzyjemności,

-          przyczyny są zazwyczaj związane z długotrwałym stresem lub przewlekła wyniszczającą chorobą, co prowadzi do wyczerpania rezerw enrgetycznych organizmu.

9.       Inne zaburzenia osobowości – zaliczamy do nich głównie osobowość niedojrzałą, osobowość ekscentryczną  – osoby takie przez całe życie zachowują się jak dzieci w sferze uczuć, popędów, woli, ążeń, panowania nad swoim zachowaniem itp.

10.    Niektórzy wyróżniają też osobowość nieprawidłową z wyraźnymi cechami antyspołecznymi – przejawia się głównie lekceważeniem zobowiążań społecznych (niezgodność mięzy zachowaniem a obowiązującymi normami społęcznymi), brak uczuć w stosunku do innych, wybuchami gwałtowności lub sztywną obojętnością. Są to często ludzie „nieodpowiedzialni”

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI:

Są to  zaburzenia psychiczne powodujące przede wszystkim nieprawidłowe zachowanie oraz utrudniające lub uniemożliwiające  przystosowanie do środowiska społecznego (nawet przy prawidłowym  a czasem nawet wysokim poziomie inteligencji).

Są to najczęsciej odchylenia w zakresie uczuć, popędów, woli, wyobraźni, sposobu i tempa reagowania na bodźce zewnętrzne oraz sposobu przeżywania i odczuwania.

Podstawową jednak cechą zaburzeń osobowości są braki w zakresie przystosowania do życia społecznego. Przystosowanie takie może być:

·         bierne subiektywne – jest to godzenie się lub wewnętrzna obojętność na istnienie pewnych przejawów życia społecznego, nawet jeśłi osoba ocenia je negatywnie (lecz wie, że nie może ich zmienić);

·         czynne subiektywne – wewnętrzna afirmacja podstawowych przejawów życia społecznego oraz własnej roli w tym życiu.

·         bierne  obiektywne – takie kierowanie swoimi reakcjami zewnętrznymi, aby nie wchodzić w konflikt z sobą oraz ze społeczeństwem i nie działać na własną szkodę,

·         czynne obiektywne – aktywne włączenie się w życie społeczne oraz zaspakajanie swoich potrzeb zgodnie z interesem społecznym (do tego rodzaju przystosowania należy założenie rodziny, praca zawodowa)

Braki w zakresie przystosowania obiektywnego (czynnego i biernego) często powoduje łamanie podstawowych zasad społecznych i popadanie w konflikt z prawem.

MOŻNA PODAĆ 3 ZASADNICZE CECHY ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI:

1.       NARCYZM – chodzi tu o narcyzm w sensie osobowościowym, czyli dążenie do eksponowania własnej osoby, daleko posunięty egoizm, egocentryzm;

2.       DEFICYT LĘKU POWIĄZANY Z NARCYZMEM -  chodzi tu o sytuacje w których u osoby mamy brak lęku przed brakiem akceptacji społecznej jej narcyzmu. Osoba taka nie boi się, że jej narcyzm zostanie negatywnie oceniony przez społeczeństwo, cechuje ją brak zahamowań w eksponowaniu siebie, brak lęku przed odtrąceniem z powodu egoizmu, narcyzmu.

3.       WKOMPONOWANIE UWARUNKOWAŃ NARCYSTYCZNYCH W UWARUNKOWANIA HISTERYCZNE, KULTURALNE, POLITYCZNE:

Potocznie mówiąc chodzi tu o tzw. „dorabianie ideologii”, podkreślanie swoich zalet w kontekście wydarzeń politycznych, osiągnięć gospodarczych, kulturalnych, historycznych itp.

Wg reguł WHO z 1997r. zaburzenia osobowości dzielimy na:

1.       Zaburzenia egzogenne: są one stymulowane zewnętrznie, środowiskowo, zmiany osobowości wynikają z przyczyn zewnętrznych i są zazwyczaj związane z niewłaściwym przebiegiem socjalizacji, wychowaniem w rodzinie źle funkcjonującej społecznie ( choć badania wykazują iż takie zmiany osobowości mogą pojawiać się już od najmłodszego wieku, nawet niemowlęcego ).

Dawniej określano  te zaburzenia jako psychopatie. Dziś mówi się o osobowości aspołecznej, asocjalnej (socjopatia). Charakteryzuje się ona zbyt słabym ukształtowaniem się uczuć społ., nieprzyjmowaniem podstawowych norm moralnych i standardów zachowania się w społeczeństwie. Osobnicy tacy, mimo, że cechują się normalnym poziomem inteligencji, nie są zdolne do podjęcia normalnych ról w społ. (zawodowej, rodzinnej). Kierują się one własnymi zasadami postępowania, są skłonni do nieprzemyślanych, impulsywnych czynów, które nie wywołują u nich poczucia winy. Często są określani przez otoczenie jako ludzie agresywni, kłamliwi, pozbawieni skrupułów moralnych, skrajnie egoistyczni, pełni wrogości w stosunku do otoczenia.

Zaburzenia egzogenne można podzielić na:

·         asceniczne,

·         anankastyczne,

·         schizoidalne,

·         cykloidalne,

Mówi się więc o osobowości schizoidalnej, cykloidalnej itp. Są to zaburzenia osobowości, a nie choroby psychiczne. Chorobą jest natomiast cyklofrenia, czyli psychoza maniakalno- depresyjna, gdzie mamy przeplatające się cyklicznie okresy maniakalne i okresy depresyjne. Objawy choroby są z reguły bardzo głębokie, często połączone ze zmianami mózgowymi.

Przykładem zaburzenia egzogennego może być też:

Homiliopatia:  jest to zaburzenie osobowości występujące u osób z pewnymi defektami somatycznymi, które są zewnętrznie widoczne i utrudniają obcowanie ze srodowiskiem ( np. po amputacji kończyn, przy niedowładzie, ślepocie, głuchocie, ale też jąkaniu się, przy szpecących bliznach itp.)

Cechami homiliopatii jest przede wszystkim poczucie odtrącenia, niedowartościowanie. Osoba taka dąży do akceptacji poprzez ciągłe wykazywania swoich zalet („upierdliwość”), które mają w oczach społeczeństwa zrównoważyć jej ułomności fizyczne. Są to często ludzie złośliwi, zgorzkniali, drażliwi.

Dotknięty homiliopatią inaczej odbiera zachowania innej osoby w stosunku do niego, ostro reaguje na krytykę jego phisis, cech fizycznych, co może spowodować wrogi stosunek do ludzi, a nawet afekt.

Przy homiliopatii mamy więc wyraźny wpływ chorób somatycznych na psychikę człowieka.

2.       Zaburzenia endogenne: ...