metodynaukiczytania.pdf

Anna Hanus, Barbara Suchecka

METODY NAUKI CZYTANIA

STOSOWANE W EDUKACJI

PRZEDSZKOLNEJ

www.eduskrypt.pl

2006

SPIS TREĺCI

WPROWADZENIE .............................................................................................................. s. 2

I. METODY ANALITYCZNO- SYNTETYCZNE ...............................................................s. 2

1. METODY SYNTETYCZNE .......................................................................... s. 2

a) alfabetyczna,

b) fonetyczna,

c) sylabowa.

2. METODY ANALITYCZNE ............................................................................ s. 3

a) wyrazowa,

b) zdaniowa.

3. METODY ANALITYCZNO- SYNTETYCZNE ............................................. s. 5

a) o charakterze wzrokowym,

b) o charakterze fonetycznym,

c) o charakterze funkcjonalnym.

II. METODY GLOBALNE .................................................................................................. s. 6

III. METODA ANALITYCZNO- SYNTETYCZNA O CHARAKTERZE FUNKCJONALNYM

E. i F. PRZYýUBSKICH ...................................................................................................... s. 6

IV. METODA BARWNO- DńWIĦKOWA HELENY METERY ....................................... s. 7

V. NAUKA CZYTANIA I PISANIA METODġ FONETYCZNO- LITEROWO- BARWNġ B.

ROCýAWSKIEGO .............................................................................................................. s. 7

VI. METODA DOBREGO STARTU M. BOGDANOWICZ ............................................. s. 7

VII. ZABAWA W CZYTANIE GLENA DOMANA ......................................................... s. 8

VIII. WPROWADZENIE W ĺWIAT PISMA IRENY MAJCHRZAK ............................. s. 8

IX. METODA NATURALNEJ NAUKI JĦZYKA WENDY PYE .................................... s. 9

X. NATURALNA METODA CZYTANIA CELESTYNA FREINETA ........................... s. 10

XI. METODA CZYTANIA H. DOBROWOLSKIEJ- BOGUSýAWSKIEJ..................... s. 10

XII. METODA HELEN DORON .................................................................................... ...s. 11

XIII. SOJUSZ METOD ....................................................................................................... s. 11

XIV. KOMPUTEROWE PROGRAMY EDUKACYJNE .................................................. s. 11

± Copyright by A. Hanus, B. Suchecka

Udostħpnienie elektroniczne www.eduskrypt.pl

WPROWADZENIE

Nauka czytania jest podstawowym elementem dzieciħcej edukacji, a ogromne znaczenie majĢ

metody, za pomocĢ, ktrych siħ to czyni. Ich historia siħga odlegþych wiekw. Najbardziej

powszechnymi grupami metod nauki czytania, wyodrħbnionymi historycznie, sĢ metody:

syntetyczne, analityczne, globalne i analityczno- syntetyczne. 1

Wedþug K. Kamiıskiej áprzez metodħ w nauce czytania rozumiemy pewien zespþ teoretycznie

uzasadnionych dziaþaı, zmierzajĢcych tak w swoim zaþoŇeniu, jak i praktycznie do zrealizowania

okreĻlonego celu, ktrym jest opanowanie umiejħtnoĻci czytania.Ñ 2

I. METODY ANALITYCZNE, SYNTETYCZNE, ANALITYCZNO- SYNTETYCZNE

1. Metody syntetyczne naleŇĢ do najstarszych znanych metod nauki czytania. Ich istotĢ jest

przechodzenie od elementu do caþoĻci. Elementem moŇe byę dŅwiħk lub znak graficzny (litera), a

caþoĻciĢ wyraz lub zdanie. Ze wzglħdu na podstawħ syntezy moŇna wyrŇnię metodħ alfabetycznĢ,

okreĻlanĢ jako sylabizowanie, metodħ fonetycznĢ, inaczej zwanĢ gþoskowĢ i metodħ sylabowĢ,

czyli zgþoskowĢ.

a) Metoda alfabetyczna polega na nauczaniu dzieci liter zestawionych w porzĢdku

alfabetycznym. Po poznaniu poszczeglnych liter dziecko skþada je w wiħksze caþoĻci, np. w

sylaby, a dopiero z nich tworzy wyrazy, ktre sĢ podstawĢ czytania. 3 Nauka czytania i pisania przy

zastosowaniu tej metody byþa Ňmudna i dþugotrwaþa. Przez parħ lat nauczyciel uczyþ dzieci

poszczeglnych liter alfabetu. Gdy dzieci zapoznaþy siħ juŇ z ksztaþtem wielkich i maþych liter i ich

nazwami, przystħpowaþy do prb skþadania ich w sylaby. Z powstaþych sylab tworzyþy wyrazy by

nastħpnie w toku sylabizowania rozpoczĢę powolne czytanie tekstu. 4

b) Metoda fonetyczna- podstawħ czytania stanowi nie litera, a wypowiedziany dŅwiħk. Jej

twrca, W. Ickelsamer, uwaŇaþ, Ňe naukħ czytania naleŇy rozpoczĢę od rozkþadu wyrazu na

dŅwiħki, czyli gþoski, rwnoczeĻnie wyjaĻniajĢc ich artykulacjħ, a dopiero potem zapoznaę dzieci

ze znakami tych gþosek, czyli literami, by wreszcie przystĢpię do czytania wyrazw. 5

c) Metoda sylabowa pomijaþa w ogle gþoski i rozpoczynaþa siħ od zgþosek zþoŇonych. Nauka

czytania przebiegaþa w kilku fazach: od poznania zgþosek samogþoskowych: a, e, i, o, u, y, poprzez

zgþoski zþoŇone z dŅwiħku spþgþoskowego samogþoskowego, np.: ma, me, mi, mo, do poznania

1 R. Wiħckowski, Kontrowersje dotyczĢce przedszkolnej nauki czytania (w:) Wychowanie w Przedszkolu 1997, nr 9, s.

523

2 K. Kamiıska, Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, s. 46

3 A. Jakubowicz, K. Lenartowska, Metody nauki czytania i pisania we wspþczesnych elementarzach polskich,

Bydgoszcz 1997, s. 9

4 R. Wiħckowski, Kontrowersje..., op. cit., s. 524

5 J. Zborowski, PoczĢtkowa nauka czytania, s. 23

± Copyright by A. Hanus, B. Suchecka

Udostħpnienie elektroniczne www.eduskrypt.pl

zgþosek, w ktrych samogþoska wyprzedzaþa spþgþoskħ: ul, om, am. 6 W trakcie dalszej nauki

nastħpowaþo poznanie zgþosek, w ktrych oprcz samogþoski wystħpowaþa zbitka dwch lub wiħcej

spþgþosek, np.: kra, brda. Opanowywanie nauki czytania metodĢ sylabowĢ koıczyþo nabycie

umiejħtnoĻci samorzutnego wyodrħbniania ze zgþosek pojedynczych liter przez powtarzanie

wyrŇnionej litery w szeregu zgþosek typu: dar, dor, das. Na metodzie sylabowej zaciĢŇyþ zarzut, Ňe

przedþuŇa okres mechanicznego skþadania wyrazw bez zrozumienia ich sensu, a w przypadku

skomplikowanej budowy zgþoskowej wyrazw jednosylabowych lub dwusylabowych.

Metodom syntetycznym stawiano wiele zarzutw. Krytykowano sylabizowanie, bþħdne

odczytywanie spþgþosek lub teŇ zbytnie eksponowanie czystej wymowy spþgþoskowej. Dlatego

teŇ nauczanie czytania i pisania tĢ metodĢ zostaþo zaniechane. 7

2. Metody analityczne to druga grupa metod stosowanych w nauce czytania. EksponujĢ one

znaczeniowĢ funkcjħ czytania, opierajĢc siħ na rozumieniu czytanych tekstw. IstotĢ metod

analitycznych jest poþĢczenie analizy sþuchowej z analizĢ wzrokowĢ.

a) Metoda wyrazowa jest najstarszĢ odmianĢ metod analitycznych. Konieczne jest w niej

wprowadzenie znacznej liczby znanych wyrazw, by w przyszþoĻci mogþy posþuŇyę do tworzenia

zdaı, a nastħpnie uþatwiaþy przeprowadzenie analizy i wyodrħbnienie poszczeglnych liter. Naukħ

czytania rozpoczynano od zapoznania dziecka z okreĻlonym wyrazem lub wyrazami w poþĢczeniu z

ilustracjĢ poprzez sþuchanie jego brzmienia. Dopiero potem odbywaþa siħ analiza sþuchowo-

wzrokowa na elementy skþadowe, literowo- zgþoskowe wyrazw. 8 Dobr ilustracji stosowanych w

tej metodzie opiera siħ na kryterium fonetycznym, czyli þatwoĻci w kreĻleniu liter, z ktrych skþada

siħ dany wyraz.

b) Metoda zdaniowa byþa nowĢ, oryginalnĢ prbĢ uþatwienia nauki czytania. PrzyjmujĢc za

podstawħ zdanie, wychodziþa od zrozumienia tekstu, lecz wymagaþa dodatkowego wysiþku w

zidentyfikowaniu wyrazw jako elementw skþadowych danej czħĻci zdania. W tej odmianie

metody analitycznej zdanie, w przeciwieıstwie do wyrazu, stanowiþo jednostkħ jħzykowĢ tworzĢcĢ

logicznĢ caþoĻę. Metoda zdaniowa rozwijaþa rwnolegle mowħ i myĻlenie dziecka oraz wytwarzaþa

u niego nawyki potrzebne do zrozumienia sensu czytanego tekstu. Wykorzystywaþa cykle zdaı

ilustrowanych obrazkami, ktre nadawaþy siħ do inscenizacji, ale kaŇde ze zdaı musiaþo zawieraę

tylko jednĢ nowĢ literħ. 9

J. Gruba, Komputerowe wspomaganie umiejħtnoĻci czytania u dzieci 6 letnich, s. 33

8 J. Zborowski, PoczĢtkowa nauka..., op. cit., s. 49

9 TamŇe, s. 41

± Copyright by A. Hanus, B. Suchecka

Udostħpnienie elektroniczne www.eduskrypt.pl

6 R. Wiħckowski, Kontrowersje..., op. cit., s. 525

Rozwj metod analitycznych postħpowaþ w dwch kierunkach. Jeden doprowadziþ do

powstania globalnej metody czytania, drugi stanowiþ podstawħ rozwoju metod analityczno-

syntetycznych.

3. Metody analityczno- syntetyczne sĢ uznawane za najbardziej skuteczne. Ich powstaniu

sprzyjaþo powiĢzanie metod analitycznych z metodami syntetycznymi w specyficzny sposb.

Metody te zapewniajĢ z jednej strony poznanie znakw graficznych jħzyka pisanego, z drugiej-

rwnoczesne rozumienie czytanego tekstu. Ich zaleta to odciĢŇenie od zapamiħtywania zbyt duŇej

liczby wyrazw oraz wzglħdna rwnowaga miħdzy technicznym aspektem czytania, typowym dla

metod syntetycznych, a symptomatycznĢ dla metod analitycznych funkcjĢ znaczeniowĢ. 10

Punktem wyjĻcia metod analityczno- syntetycznych jest wyraz lub zdanie. Za pomocĢ analizy

sþuchowej lub wzrokowej nastħpuje przejĻcie od zdania do wyrazu lub od wyrazu do elementu,

jakim moŇe byę zgþoska, gþoska, litera. Z wyrazw lub zdaı najpierw sþuchowo wyodrħbnia siħ

odpowiednie gþoski, poczĢtkowo samogþoski, a pŅniej spþgþoski. Wzrokowo wydziela siħ

odpowiednie zapisy graficzne gþosek (litery). W ten sposb w wyrazach obok gþosek juŇ znanych

pojawiajĢ siħ gþoski nowe. Pozwala to na tworzenie nowych wyrazw z poznanych wczeĻniej

gþosek. Z chwilĢ opanowania umiejħtnoĻci analizy sþuchowej i wzrokowej dokonuje siħ

identyfikacja gþoski- litery, czyli poprawne dekodowanie znaku, pŅniej nastħpuje powrt do

syntezy, ktra uþatwia zrozumienie treĻci poprzez rozszyfrowanie znaczenia wyrazw, a potem

zdaı. Poznanie nowej litery na podstawie gþoski lub wyrazu powinno byę powiĢzane z poznanymi

juŇ samogþoskami i spþgþoskami. 11

W zaleŇnoĻci od tego, co przyjmuje siħ za podstawħ nauki czytania, wyrŇniamy najczħĻciej

dwie postacie metod analityczno- syntetycznych: zgþoskowĢ i wyrazowĢ. Kryterium podziaþu

jest przedmiot analizy. W zgþoskowej metodzie analityczno- syntetycznej przyjmuje siħ, Ňe

samogþoski sĢ sþowotwrcze. Dlatego nauka czytania zaczyna siħ od zapoznania z samogþoskami,

poprzez dobr odpowiednich wyrazw. Nastħpnie przechodzi siħ do zgþosek zþoŇonych z dwch lub

wiħkszej liczby gþosek. Po analizie nastħpuje synteza, czyli poþĢczenie w pierwotnĢ caþoĻę. 12 JeŇeli

przedmiotem analizy jest wyraz, wwczas wyrŇniamy metodħ analityczno- syntetycznĢ o

charakterze wyrazowym. PodstawĢ dokonywanej analizy, a nastħpnie syntezy jest wyraz

zawierajĢcy poznawanĢ literħ (znak graficzny) lub gþoskħ (sþyszany dŅwiħk).

W literaturze przedmiotu spotyka siħ trzy odmiany metod analityczno- syntetycznych:

a) metody analityczno - syntetyczne o charakterze wzrokowym,

b) metody analityczno - syntetyczne o charakterze fonetycznym,

R. Wiħckowski, Kontrowersje..., op. cit., s. 524

11 K. Kamiıska, Nauka czytania..., op. cit., s. 50

12 R. Wiħckowski, PoczĢtkowa nauka czytania i pisania( czħĻę II), (w:) ņycie Szkoþy 1997, nr 6, s. 326

± Copyright by A. Hanus, B. Suchecka

Udostħpnienie elektroniczne www.eduskrypt.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: