Biblijne podstawy muzyki.pdf

Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

Wydział Dyrygentury Chóralnej, Edukacji Muzycznej i Rytmiki

Katedra Muzyki Kościelnej

Ks. Jacek Bramorski

BIBLIJNE PODSTAWY MUZYKI

GDAŃSK 2011

SPIS TREŚCI

WSTĘP

Rozdział pierwszy

MUZYKA W STARYM

TESTAMENCIE

1.1. Twórczość muzyczna w świetle Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia

1.2. Przesłanie teologiczne pieśni starożytnego Izraela

1 2

1.3. Psałterz jako wyraz wiary i modlitwy

Rozdział drugi

MUZYKA W NOWYM TESTAMENCIE

2.1. Przejście od liturgii synagogalnej do „nowej pieśni"

2.2. Muzyka jako charyzmat w ujęciu św. Pawła

2.3. Muzyczny wymiar Apokalipsy św. Jana

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

WSTĘP

Podstawowym źródłem inspiracji dla sztuki sakralnej jest Pismo Święte. Zarówno

księgi Starego, jak i Nowego Testamentu stanowią bowiem swoisty przekaz pamięci

pokoleniowej, w którym zawarte są nie tylko treści ściśle religijne, ale także kulturowe i

artystyczne. Dlatego bez uwzględnienia inspiracji biblijnej nie sposób zrozumieć dzieł sztuki

tworzonych przez człowieka na przestrzeni wieków i współcześnie. Znajduje to swoje

szczególne odniesienie do muzyki kościelnej, której właściwe rozumienie i rozwój byłyby

niemożliwe bez odwołania się do fundamentalnych treści oraz symboliki zawartych w Biblii.

Większość arcydzieł muzyki sakralnej, ale także pieśni kościelnych opartych jest bowiem na

motywach zaczerpniętych z Pisma Świętego. Dlatego przedmiot „Biblijne podstawy muzyki

kościelnej" ma wyjątkowe i zasadnicze znaczenie dla odpowiedniego kształcenia w Akademii

Muzycznej studentów specjalności „Muzyka Kościelna".

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z teologicznym znaczeniem muzyki w

jej zróżnicowanych formach zarówno w kulcie Starego Testamentu, jak i w liturgii

nowo testamentowej. Analiza wybranych tekstów biblijnych dotyczących muzyki pozwala nie

tylko zdobyć teoretyczną znajomość podstaw egzegezy, ale także kompetencję i umiejętności

pozwalające aplikować poznane treści w artystyczno- liturgicznej praktyce muzyka

kościelnego.

Wszystkie źródła teologiczne czerpią ostatecznie z „praźródła", jakim jest Pismo

Święte. Ponadto Biblia stanowi szczególny przekaz pamięci pokoleniowej, w którym zawarte

są nie tylko treści religijne, ale także inspiracje, mające fundamentalne znaczenie dla

kulturowego dziedzictwa ludzkości. Chociaż nie znajdujemy w niej ksiąg odnoszących się

bezpośrednio do zagadnienia sztuki, to jednak, biorąc pod uwagę całościowy charakter Pisma

Świętego, nie trudno odnaleźć w nim poruszanych w różnych kontekstach kwestii

dotyczących piękna oraz twórczości artystycznej 1 .

Dotyczy to zwłaszcza muzyki, o czym świadczy fakt, że słowa: „śpiewać", „śpiew",

„pieśń", są w niej jednymi z najczęściej używanych określeń (w Starym Testamencie - 309

razy, w Nowym Testamencie - 36 razy). Dlatego kard. J. Ratzinger w swojej teologicznej

1 Por. S. Konstańczak, Biblia jako źródło inspiracji artystycznych, w: W. Słomski (red.), Biblia w kulturze

europejskiej, Warszawa 2007, s. 189; J. Tinsley, Sztuka i Biblia, w: SWB, s. 738-742; J.J. Pilch, Słownik kultury

biblijnej, Częstochowa 2004, s. 81-86.

refleksji nad muzyką odwołuje się do biblijnej perspektywy jako do podstawowego źródła

ukazującego relację pomiędzy muzyką a wiarą 2 . U podstaw biblijnego rozumienia muzyki

leży dążenie do wyrażenia przez człowieka wiary w Boga i pragnienie uwielbienia Go. Jak

zauważa kard. J. Ratzinger: „Gdzie człowiek spotyka Boga, tam samo słowo już nie

wystarcza. Spotkanie to ożywia różne obszary ludzkiego życia i sprawia, iż stają się one

pochwalną pieśnią" J .

Podejmując analizę teologicznego wymiaru muzyki w Piśmie Świętym, napotyka się

na poważne trudności. Pierwsza z nich dotyczy faktu, że w Biblii nie zostały utrwalone żadne

zapisy starożytnych melodii. Z muzyki czasów biblijnych zachowały się do dzisiaj jedynie

teksty, a także sporadyczne wzmianki na temat rodzajów muzyki, a także instrumentów oraz

form muzycznych. W Piśmie Świętym muzyka nie stanowi osobnego przedmiotu refleksji, ale

wspominana jest na jego kartach jakby mimochodem, na marginesie opisywanych wydarzeń

historio-zbawczych i zagadnień teologicznych. Innym problemem jest to, że praktykę

muzyczną czasów biblijnych trudno jest porównać z tym, co obecnie rozumiemy pod tym

określeniem. Autorzy natchnieni nie znali bowiem pojęcia sztuki muzycznej w dzisiejszym

tego słowa znaczeniu 4 .

Pomimo tych trudności warto jednak podjąć teologiczną i muzykologiczną refleksję

nad religijnym i egzystencjalnym znaczeniem muzyki w świecie biblijnym, przeprowadzając

analizę wybranych tekstów odnoszących się do tego zagadnienia, które zawarte są zarówno w

Starym, jak i Nowym Testamencie.

: J. Ratzinger, Nowa Pieśń dla Pana, Kraków 1999, s. 153.

J J. Ratzinger, Duch liturgii, Poznań 2002, s. 123.

4 Por. S. Gądecki, Muzyka według Biblii, w: M. Olczyk, P. Podeszwa (red.), Credidimus caritati, Gniezno 2010,

s. 111; J. Waloszek, Biblijne podstawy muzyki sakralnej (cz.l), „Liturgia Sacra" 1(1995) nr 1-2, s. 113-114.

Rozdział pierwszy

MUZYKA W STARYM TESTAMENCIE

W Starym Testamencie odnaleźć można szereg tekstów, które chociaż nie odnoszą się

bezpośrednio do zagadnienia twórczości artystycznej czy teorii piękna, to jednak stanowią

cenną inspirację dla teologicznych interpretacji w tym zakresie. Osadzony w kontekście walki

o monoteizm biblijny zakaz sporządzania obrazów (por. Pwt 5, 8), uniemożliwiał w Izraelu

rozwój wielu dziedzin sztuki, ale nie obejmował muzyki, która odgrywała istotną rolę w życiu

Narodu Wybranego". Dlatego zawarty w starotestamentowych księgach obszerny zbiór

hymnów, pieśni, a w szczególności psalmów, jest bogatym źródłem dla formułowania

wniosków nie tylko o charakterze ściśle religijnym, ale także etycznym i kulturowym.

1.1. Twórczość muzyczna w świetle Księgi Rodzaju i Księgi Wyjścia

Już na pierwszych stronach Pisma Świętego, w początkowych rozdziałach Księgi

Rodzaju, odnaleźć można elementy związane z muzyką. Jak zauważa S. Gądecki, zawarte w

opowiadaniu o stworzeniu świata słowa, schematy i refreny mają charakter nie tylko poetycki,

ale także muzyczny (por. Rdz l,l-2,4) 6 . Ponadto biblijna relacja o stworzeniu ukazuje szereg

istotnych idei odnoszących się do szeroko rozumianego etosu artystycznego. Podejmując ich

teologiczno-moralną analizę, można w nich dostrzec przesłanie dotyczące etycznego wymiaru

twórczej działalności człowieka.

„Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię" (Rdz 1, 1). Tak rozpoczyna się zawarty w

dwóch pierwszych rozdziałach Księgi Rodzaju opis powołania do istnienia świata i człowieka.

Ukazuje on wspaniałość dzieła stworzenia, którego Autorem jest Bóg - Artysta wszechświata

(Deus artifex ). Dzieło to jest piękne, gdyż w sposób doskonały wyraża myśl zawartą w

zamierzeniu Stwórcy. W akcie stworzenia Bóg wyraził swoje odwieczne piękno w

rzeczywistości wszechświata: „Stworzył je bowiem Twórca piękności" (Mdr 13, 3). Pierwsze

słowa Pisma Świętego ukazują zatem prawdę fundamentalną nie tylko w aspekcie dogmatu

wiary, ale także w sensie egzystencjalnym i etycznym. Świat nie powstał bowiem w wyniku

ślepego przeznaczenia czy przypadku. Pochodzi on z wolnej woli Boga, który z motywu

3 Por. L. Ryken, J.C. Wilhoit, T. Longman, Słownik symboliki biblijnej , Warszawa 2003, s. 549.

6 Por. S. Gądecki, Muzyka według Biblii, dz. cyt., s. 112.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: