T-3. Gospodarka zapasami - Analiza popytu.doc

T.3    Analiza popytu

–       na czym polega analiza ABC i jakie wnioski można z niej wyciągnąć,

–       na czym polega analiza XYZ i jakie wnioski można z niej wyciągnąć,

–       jakie są podstawowe przebiegi zmian popytu (trendy i sezonowość),

–       jakie są przyczyny i znaczenie losowych zmian popytu,

–       jakie mogą być przyczyny anomalii w zmianach popytu i jak wobec nich postępować.

1.  Ocena ilościowa i wartościowa asortymentu według popytu

Znajomość popytu w minionych okresach – zarówno w ujęciu ilościowym jak i wartościowym jest kluczowa dla podejmowania decyzji w gospodarowaniu zapasami – odnawiania i utrzymywania zapasu – poszczególnych pozycji asortymentowych.

Historyczne dane o popycie mogą być rozpatrywane i analizowane w różnych układach. Pierwszym krokiem powinno być przeanalizowanie wartości obrotów dla poszczególnych pozycji w przyjętym - dłuższym - okresie. Zazwyczaj są to dane w ujęciu rocznym, choć - oczywiście - mogą to być zarówno krótsze, jak i dłuższe okresy. Te dane są podstawą analizy i wynikającej z niej klasyfikacji ABC.

Innych informacji dostarczy analiza popytu w ujęciu ilościowym, te dane są punktem wyjścia do przeprowadzenia analizy XYZ. Najczęściej dla pełnego obrazu łączy się wyniki obu analiz w postaci klasyfikacji ABC/XYZ.

Uzyskamy dużo więcej informacji, analizując nie tylko sumaryczną wartość, czy też wielkość popytu, ale badając zmiany popytu w funkcji czasu. Pozwoli to na uchwycenie różnych trendów (a więc systematycznego wzrostu lub spadku popytu), zmian o charakterze sezonowym, umożliwi wreszcie identyfikację zmian o charakterze losowym.

2. Analiza i klasyfikacja ABC

Analiza ABC jest jednym z narzędzi służących podziałowi - klasyfikacji na grupy, wobec których należy stosować odmienne polityki odnawiania zapasów. Analiza ABC polega na wyodrębnieniu z rozpatrywanego zbioru materiałów lub towarów trzech grup (A, B, C) mających określone udziały - zazwyczaj jest to 80/15/5 % - zgodnie z przyjętym kryterium. Kryteria te mogą być różne: wartość obrotu, marża, wartość zapasu, a także - przydatne w gospodarce magazynowej - wielkość i częstość pobrań.

Zastosowanie reguły 80/20 w biznesie jest zasługą amerykańskiego inżyniera i eksperta w dziedzinie zarządzania Josepha Jurana. Przeniósł on na grunt biznesu spostrzeżenia Vilfredo F. D. Pareto i nazwał tę zasadę jego imieniem. Pareto, włoski ekonomista i socjolog, długoletni profesor uniwersytetu w Lozannie, zauważył, że 80% dochodu trafia w ręce 20% obywateli.

W odniesieniu do zarządzania zapasami jako kryterium analizy ABC przyjmuje się zazwyczaj wartość obrotu (zużycia).

Wydzielona w ramach klasyfikacji grupa A obejmuje pozycje, dla których sumaryczna wartość obrotu stanowi ok. 80% obrotu całkowitego. Co jednak ciekawe, ta grupa stanowi zazwyczaj zaledwie 20% wszystkich rozpatrywanych pozycji. Jest to reguła 80/20, która wynika z tzw. zasady Pareto. Dla całości asortymentu zależności układają się następująco:

Rysunek 1   Graficzna ilustracja analizy i klasyfikacji ABC (krzywa Lorenza)

Trzeba tu wspomnieć, że reguła 80/20 sprawdza się w wielu innych relacjach. Na przykład: 20% naszych klientów generuje ok. 80% obrotów, 80% wartości zakupów będzie pochodziło od 20% dostawców. Prawdziwości tej zasady możemy szukać także poza biznesem:

•       20% kierowców powoduje 80% wypadków,

•       20% ubrań nosimy przez 80% czasu.

Często można obserwować odstępstwa od klasycznej struktury klasyfikacji ABC (80/20, 15/30, 5/50). Krzywa Lorenza może być bardziej stroma (np. gdy analizowany zbiór zawierać będzie liczną grupę pozycji nie wykazujących obrotu) lub spłaszczona (gdy - np. analizowane pozycje nie różnią się zbytnio wartością jednostkową).

Przykład 1

Jak może wyglądać klasyfikacja ABC towarów oferowanych w sklepie pana Marka. Być może prowadzenie analizy ABC w osiedlowych sklepach spożywczych nie jest powszechną praktyką, ale pan Marek nie jest przecież zwyczajnym właścicielem sklepu.

W tabeli 1 zebrano w porządku alfabetycznym towary, które pan Marek chce poddać analizie. Kolumna (3) to liczba sprzedanych opakowań jednostkowych w minionym roku (butelek, słoików, paczek, puszek itp.), kolumna (4) to cena jednostkowa, a w kolumnie (5) podano roczny obrót, jako iloczyn wartości kolumn (3) i (4). Oczywiście, zebrane w tablicy towary nie odzwierciedlają rzeczywistego asortymentu nawet małego sklepu, ale pokazują zasady analizy ABC w sposób rozsądny, nawet jeśli jest to kosztem pewnego odstępstwa od rzeczywistych warunków.

Tabela 1