POLITYKA SPOŁECZNA- prof. A. Rączaszek
30.09.2013r.
Wykład nr 1
Zaliczenie: egzamin na ostatnim wykładzie (test-materiał przerobiony na wykładach)
Literatura:
„Polityka społeczna. Wybrane zagadnienia” L.Frąckiewicz
„Polityka społeczna” L.Frąckiewicz
„Polityka społeczna” PHARE
„Polityka społeczna” A.Frączkiewicz – Wronka
„Polityka społeczna. Uwarunkowania i cele” J.Orczyk
„Polityka społeczna. Zarys wykładów wybranych problemów” L.Frąckiewicz
W tytule przedmiotu określenie polityki jako działalności publicznej. Państwo ją realizuje, w tym politykę społeczną i gospodarczą. Jest to obszar nierozerwalny.
Polityka gospodarcza
· To świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową – na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą
· To świadome i celowe oddziaływanie władz publicznych na procesy gospodarcze za pomocą określonych środków
Polityka społeczna
Ø To zespół konkretnych działań podejmowanych przez podmioty polityki społecznej w celu rozwiązywania kwestii społecznych
Ø To sfera działania podmiotów polityki społecznej mająca na celu kształtowanie godnych warunków życia ludności i poprawy stosunków międzyludzkich
Usytuowanie polityki społecznej i polityki gospodarczej według czterech układów, w których albo występuje dominacja jednej z polityk, albo ich równorzędność.
Układ pierwszy oznacza prymat polityki gospodarczej, ma wyraźnie zarysowane podejście ekonomiczne. W tym ujęciu polityka gospodarcza wytwarza, a polityka społeczna dzieli to, co pozostaje po zaspokojeniu potrzeb gospodarczych. W dłuższym czasie nie da się zrealizować modelu.
Układ drugi oznacza, że prymat mają potrzeby społeczne, a gospodarka wykorzystuje popyt wynikający z dążenia do zaspokojenia potrzeb, wytwarza takie środki, które sprostają tym potrzebom. W tym ujęciu występuje zagrożenie przerostem funkcji socjalnej państwa i brakiem środków na rozwój gospodarczy. Układ ten nie gwarantuje długookresowej równowagi.
Układ trzeci obrazuje sytuację, w której obie polityki realizują cele bez wspólnej koordynacji działań, co może prowadzić do sprzeczności pomiędzy tymi celami.
Układ czwarty jest najbardziej skutecznym, ponieważ zakłada, że procesy gospodarcze i społeczne są kształtowane z udziałem obydwu polityk w sposób systemowy i trwały. Daje możliwość bieżącego i strategicznego kształtowania warunków zrównoważonego rozwoju społecznego i gospodarczego.
Zakłada się, że państwo realizuje politykę zrównoważonego rozwoju poprzez odpowiednią politykę gospodarczą i społeczną, dla których gospodarka i społeczeństwo to całość.
Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy to taki stan gospodarki i podziału jej wytworów, w którym gospodarka zachowuje zdolność konkurowania na rynkach międzynarodowych, a poziom i sposób zaspokajania potrzeb społeczeństwa i jego funkcjonowanie powoduje powstawania ostrych kwestii społecznych.
Przy zrównoważonym rozwoju występuje sytuacja, w której obie polityki są traktowane równorzędnie, obie biorą aktywny udział w rozwoju poprzez zapobieganie deformacjom we wzajemnych relacjach.
7.10.2013r
Wykład nr 2
Historia PS wiąże się z rewolucją przemysłową XVIII/ XIX w. gdy w miejsce warsztatów rzemieślniczych powstawały wielkie zakłady przemysłowe i huty, a wokół nich koncentrowała się ludność.
Podstawowe problemy społeczne rewolucji przemysłowej:
· Czas pracy 12-16 godzin
· Masowe zatrudnienie kobiet i dzieci
· Brak podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
· Płaca nie pozwalająca na regenerację sił
· Mieszkanie w slumsach bez wodociągu i kanalizacji
· Średnia długość życia wynosi 34 lata
Po raz pierwszy określenie polityka społeczna pojawiła się w publikacji Charlesa Fourier’a.
Kierunki teoretyczne w myśli społecznej:
o Niemcy- socjalizm katedralny J.G.Fitche, A.Wagner, L.Brentano
o Francja- solidaryzm społeczny J.J.L.Blanc, L.Bourgeois…
o Szwajcaria- socjalizm drobnomieszczański
o Anglia- socjalizm ricardiński (integralny)
o Socjalizm chrześcijański
Początki zaangażowania państwa w obronie ludzi bezdomnych i ubogich:
- Francja- Karol Wielki (742-814) obowiązek opieki nad sierotami, wdowami oraz podatek na utrzymanie ubogich;
- Anglia- Henryk VIII objęcie opieką ubogich;
- Elżbieta- 1601r. prawa ubogich (poor low)
- Niemcy- XV wiek
Organizacje propagujące rozwiązywanie problemów społecznych:
¯ Niemcy – 1872r. – powołanie w Berlinie Związku Polityki Społecznej (Verein fur Sozialpolitik)
¯ Anglia – 1884r. – Powołanie Towarzystwa Fabiańskiego (Fabien Society)
Podstawy teoretyczne ekonomicznego uzasadnienia interwencji państwa w rozwiązywanie problemów społecznych dała teoria ekonomiczna Keynesa.
John Maynord Keynes (1883-1946)
Ø Główne prace z teorii Keynesa- w latach 1930-1936;
Ø Współtwórca MFW
Ø Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju
Przykłady nowoczesnej polityki społecznej w ramach ustawodawstwa fabrycznego:
L Anglia
· 1802r. – regulacja zatrudnienia w przemyśle dzieci pozostających na utrzymaniu gminy ( w zasadzie darmowa siła robocza), ograniczenie pracy dzieci w przemyśle bawełnianym i wełnianym do 12 godzin dziennie oraz zakaz pracy w nocy;
· 1833r. – zakaz zatrudnienia dzieci, które nie ukończyły 9 lat, ustalono 8-godzinny dzień pracy dla dzieci w wieku 9-13 lat oraz 12-godzinny dzień pracy dla młodzieży w wieku 13-18 lat;
· 1834r.-ustawa o ubogich – ustalająca opiekę gminy nad bezrobotnymi i ubogimi, postulat stworzenia domów pracy;
· 1842r.- regulacja zatrudnienia w górnictwie, zakaz pracy pod ziemią dla dzieci do 12 lat kobiet;
· 1867r. – prawne określenie czym jest fabryka, co pozwala na rozpoczęcie regulacji zatrudnienia w innych gałęziach przemysłu.
L Stany Zjednoczone
· Lata 1887-1897 wydano 1639 ustaw stanowych dotyczących czasu pracy i płac;
· 24 ustawy o zakazie zatrudnienia w fabrykach dzieci poniżej 14 lat;
· W 21 stanach wprowadzono w zakładach przemysłowych inspekcję sanitarną.
L Francja
· 1813r. – zakaz zatrudnienia dzieci poniżej 10 lat w kopalniach;
· 1894r. – ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych.
L Szwajcaria
· 1877r. – pierwsze w Europie całościowe przepisy o ochronie pracy.
L Austria
· 1889r. –ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych
L Niemcy
· 1839r. – zakaz pracy dzieci poniżej 9 lat w kopalniach i fabrykach, ograniczenie pracy nieletnich do 16 lat do 10 godzin
Powstanie instytucji kontrolnych – „inspekcja pracy”
· 1833r. – Anglia
· 1853r. – Niemcy
· 1874r. – Francja
Początki praktycznej realizacji polityki społecznej - ustawodawstwo socjalne:
1. Reformy społeczne Bismarcka w Niemczech.
v 1883r.- ustawa na wypadek choroby
v 1884r.- ubezpieczenie od wypadków przy pracy
v 1889r. – ubezpieczenie na wypadek inwalidztwa i starości
v 1911r. – jednolita ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
2. Reformy społeczne w Anglii w latach 1906 – 1914
(Loyd George 1863-1945 powstanie social service state dla rządów liberalnych)
v 1909r. – wprowadzono emerytury dla osób, które ukończyły 70 lat (Old Age Pensions Act), oraz ustawę o „radach branżowych” określających minimum płacy (Trade Board Act)
v 1911r. – ustawa o ubezpieczeniach społecznych – na wypadek choroby, bezrobocia oraz organizacja administracji ubezpieczeń społecznych
3. Reformy społeczne w USA
v 23 września 1932r. – przemówienie wyborcze F.D. Roosevelta o potrzebie ingerencji państwa w rozwiązywanie problemów spowodowanych kryzysem oraz propozycja środków służących przezwyciężeniu kryzysu – New Deal (wielki kryzys przekształcił Amerykę w social serwice state).
Doktrynalne koncepcje rozwoju polityki społecznej:
N SYSTEM DOKTRYNALNY MARKSIZMU- twórcy: K. Marks, F. Engels
Oparty o ideologiczne zasady wolności, równości i braterstwa (najważniejsza- równość).
Fazy rozwoju:
- Socjalizm idealny- postuluje zniesienie polityki społecznej
- Socjalizm realny- m.in. w Polsce reaktywowanie IGS w 1957r. i przekształcenie dawnego ISS w Instytut Pracy.
N SYSTEM DOKTRYNALNY LIBERALIZMU- twórcy: Bismarck, F. D. Rosvelt, J., M. Keynes, J. K. Galbrith, G. Myrdal, W. H. Beveridge.
Oparty o teorię Keynesa i koncepcję państwa dobrobytu (welfare state)oraz zasady wolności, równości i rywalizacji (najważniejsza- wolność).
- liberalizm arystokratyczny (od końca XVIII do połowy XIX w.)
- liberalizm demokratyczny (połowa XIX w. do I wojny światowej)
- liberalizm socjalny (współcześnie)
- w tym m.in. neoliberalizm, neokonserwatyzm,
M. Friedman, F.A. Hayek
N SYSTEM DOKTRYNALNY KATOLICYZMU- (społeczna nauka kościoła)- encykliki papieskie- Leon XIII, Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł II
Nauka opiera się na źródłach materialnych- Pismo Święte, tradycje kościoła i na źródłach formalnych- przeczenie soborów, synodów, encykliki papieskie, kodeks prawa kanonicznego.
Początki polskiej polityki społecznej:
A Fryderyk Skarbek (1792-1866) „ojciec polskiej ekonomi politycznej” wykazywał zainteresowanie problemami polityki społecznej.
A Stanisław Staszic (1755-1826) w 1816r. powołał Towarzystwo Rolnicze Hrubnieszowskie, wzorcową organizację społeczną mającą podjąć kwestię włościańską.
A August Cieszkowski (1814-1894) współtwórca Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w pracy „ojcze nasz” próbował pogodzić umiarkowany liberalizm z zaangażowaniem państwa w osiągnięcie dobrobytu społecznego (nazywany pierwszym polskim politykiem społecznym)
Pierwsze instytucje analizujące zagadnienia społeczne:
v 1902r.- Muzeum Społeczne
v 1907r.- Towarzystwo Popierania Pracy Społecznej
v 1910r.- Biuro Pracy Społecznej
14.10.2013r.
Wykład nr 3
Twórcy polskiej polityki społecznej:
# Ludwik Krzywicki (1859 – 1941) początkowo związany z rewolucyjnym nurtem ruchu robotniczego, później widzi rozwiązanie kwestii społecznej na drodze ustawodawczej. Od 1921r. dyrektor Instytutu Gospodarstwa Społecznego .
# Wybitni współtwórcy Konstanty Krzeczkowski (1879-1939) i Stanisław Rychliński (1909-1941). IGS prowadził badania zagadnień: życia i pracy robotników, migracje.
Instytut Spraw Społecznych (1931-1939) powołany z inicjatywy zakładów ubezpieczeniowych Kaziimerz Korniłowicz (1892-1939), Edward Strzelecki (1894-1967).
Podejście do problemów społecznych wynikające z orientacji politycznej:
o E. Abramowski- socjalizm bezpanstwowy
o K. Krzeczkowski- socjalizm gminny
o Z. Daszyńska- Golińska- społeczny reformizm
o S. Głąbiński- nurt zachowawczy (orientacja liberalna)
o Ks. A. Szymoński, Ks. J. Piwowarczyk- katolicka myśl społeczno- ekonomiczna
Przykłady początkowego ustawodawstwa socjalnego i okresu międzywojennego:
v Początek 1918r. – powołanie Ministerstwa Zdrowia Publicznego Opieki Społecznej i Ochronie Pracy
v 23.11.1918 – uchwa...
misia.x3