socjologia dla ekonomistów.docx

I. SOCJOLOGIA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA

SOCJOLOGIA:

«     nauka, której przedmiotem jest ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem, funkcjonowaniem, przekształceniem i rozpadem różnych form życia zbiorowego

«     termin wprowadzony przez A. Comte (1837)

«     dyscyplina wieloparadygmatyczna

Kategorie praw socjologicznych:

1.      Prawa stwierdzające stałe współwystępowanie faktów społecznych.

2.      Prawa stwierdzające zależność funkcjonalną lub współzmienność faktów społecznych.

3.      Prawa stwierdzające prawidłowości rozwoju i regularne tendencje.

4.      o podobieństwie lub statycznym prawdopodobieństwie związku pomiędzy faktami społecznymi.

5.      Prawa stwierdzające lub sugerujące związek przyczynowy pomiędzy faktami społecznymi.

Współczynnik humanistyczny:

~       pojęcie to wprowadził F. Znaniecki

~       systemy społeczne należy rozpatrywać zgodnie z doświadczeniami i działaniami człowieka (także z perspektywy podmiotu badanego)

~       podejście subiektywno-obiektywne

Typy idealne Webera:

ª     pojęcia analityczne o jakościowym charakterze, służące do organizacji i interpretacji danych, posiadających zróżnicowane właściwości

ª     typy sprawowania władzy (racjonalna, tradycjonalna, charyzmatyczna)

Podstawowe klasy konstrukcji pojęć teorii socjologicznej:

§         pojęcia ogólne (porządkujące i klasyfikujące, zmienne zależne i niezależne; określenia ogólne, kategorie, pojęcia operacyjne, analityczne)

§         prawa i inne typy generalizacji

§         teoria – schemat pojęciowy służący wyjaśnianiu określonych praw

II. OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA I PROCES JEJ KSZTAŁTOWANIA

MODELE OSOBOWOŚCI:

1. gdzie osobowość traktowana jest jako zbiór różnego rodzaju cech charakteru
2. gdzie niektórym tylko cechom przypisuje się konstytuujące znaczenie

à    jaźń odzwierciedlona (looking-glass-self) wg Cooleya: widzimy siebie przez wyobrażenie o tym, co myślą o nas inni ludzie; rzeczywistość społeczna = zespół faktów psychicznych

à    wewnętrzna konwersacja, przyjmowanie ról (fazy zabawy i gry);
G.H. Mead: „I” – odpowiedź organizmu na postawy innych oraz „me” – kieruje się nawykami, zespół postaw innych ludzi

3. gdzie osobowość przedstawiona jest jako określona struktura i wewnętrzne mechanizmy regulacyjne odpowiadające określonemu poziomowi organizacji

à    psychoanalityczna koncepcja Freuda:

~       id (ono) – zbiór prymitywnych impulsów i popędów (instynkt, podświadoma chęć zaspokajania przyjemności)

~       ego – świadoma jaźń człowieka (wyobrażenia, spostrzeżenia, pamięć, umiejętność oceny, wola i decyzja), tu działają mechanizmy zabezpieczające przed konfliktami

~       superego (nadjaźń) – uwewnętrzniona kultura, uwewnętrznione społeczeństwo, wewnętrzny reprezentant standardów moralnych społeczeństwa (wyrzuty sumienia, poczucie winy, duma, samozadowolenie)

ª     mechanizmy działające na poziomie ego, mające na celu utrzymanie równowagi między id a superego:

o       stłumienia (wyparcie impulsów pochodzących z id)

o       racjonalizacji (próba uzasadnienia impulsów)

o       reakcji upozorowanej (manifestowanie uczuć przeciwstawnych)

o       sublimacji (zastępcze formy wyładowania impulsów, sztuka)

o       projekcji (przypisywanie in. impulsów przez nas niezaspokajanych)

o       przeniesienia (wyładowanie impulsów na tych, którzy nie są właściwym przedmiotem np. naszej agresji)

à    koncepcja osobowości wg J. Szczepańskiego

- osobowość jest wytworem społeczeństwa i jego kultury

- elementy składowe osobowości:

· biogenne (dziedziczone cechy biologiczne)

· psychogenne (dziedziczone cechy psychiczne, plastyczne, możliwe do modyfikacji na drodze socjalizacji):

~       inteligencja

~       pamięć

~       wola

~       wyobraźnia

~       temperament

~       spostrzegawczość

·         socjogenne:

~              jaźń odzwierciedlona

~              jaźń subiektywna

~              role społeczne

~              kulturowy ideał osobowości

EMOCJE:

-          nastroje

-          temperament

-          zaburzenia emocjonalne

UMYSŁ EMOCJONALNY:

º       szybszy od umysłu racjonalnego (brak refleksji i analizy w procesie poznawczym)

º       uproszczony sposób patrzenia na rzeczywistość

º       pewność generowanych działań

º       intuicyjność

º       logika asocjacyjna (porównania, metafory, mity, luźne skojarzenia)

º       nosi znamiona myślenia infantylnego (kategorycznego, „czarne-białe”, spersonalizowanie, nieprzyjmujące krytyki)

º       traktowanie wydarzeń teraźniejszych tak jakby działy się w przeszłości (jeśli kojarzą się z silnymi emocjami)

º       kierowany uczuciami

INTELIGENCJA EMOCJONALNA:

Wiąże się z:

~       znajomością własnych emocji (rozpoznawania ich treści)

~       kierowaniem własnymi emocjami

~       zdolnością do motywowania się

~       umiejętnością rozpoznawania emocji u innych (zdolności empatyczne)

~       umiejętnością nawiązywania i podtrzymywania związków z innymi ludźmi

KULTUROWY IDEAŁ OSOBOWOŚCI:

ª     element społeczny wpływający na kształtowanie osobowości

ª     ideał wychowawczy, określony wzór naśladowania

WZORY OSOBOWE:

ª     propagowane (zobiektywizowane i rozpowszechniane)

ª     akceptowane

ª     zinternalizowane (traktowane przez jednostkę jako własne)

ª     realizowane (powtarzalne i regularne)

WARTOŚCI:

·         uznawane (obiektywnie uznajemy ich słuszność)

·         odczuwane (subiektywne, emocjonalne)

UKSZTAŁTOWANA OSOBOWOŚĆ CZŁOWIEKA:

º       zdolność do prezentowania własnej tożsamości, na którą składają się: system wartości, postaw, motywacji, aspiracji

º       plus zdolność do samoregulacji

KONCEPCJE CZŁOWIEKA:

Koncepcja behawiorystyczna:

·         system oczekiwań, postaw, motywacji czy zachowań jest efektem cech genetycznych i oddziaływań środowiska zewnętrznego

·         inżynieria behawiorystyczna (technologia zachowania) – ogół metod i technik zewnętrznego bodźcowania człowieka

·         psychologia nauką obiektywną

·         mechanistyczny obraz ludzkiego zachowania

Koncepcja psychodynamiczna:

§         Z. Freud: ortodoksyjna psychoanaliza społeczna

§         E. Fromm, R. May posługiwali się metodą obserwacji

§         zachowanie ukierunkowywane jest poprzez wewnętrzne siły motywacyjne, w obrębie których często zachodzi konflikt i które są nieświadome

§         człowiek zwykle nie zdaje sobie sprawy, dlaczego zachowuje się tak, a nie inaczej

§         psychologia skoncentrowana na badaniu osobowości

§         socjalizacja człowieka: złożony proces kształtowanie popędów i programów ich osiągania dzięki oddziaływaniom warunków społecznych i kultury (nabywanie tzw. podstawowych popędów wtórnych (potrzeb społecznych, bezpieczeństwa…) odbywa się w pierwszych latach życia)

§         typologie charakterów: orientacja nieproduktywna i produktywna;

orientacja nieproduktywna dzieli się na:

Í          receptywną (przyjmującą, zwrócona ku innym, optymistyczna, ufna)

Í          eksploatatorską (biorącą, siłą lub podstępem bierze to, co chce, zawistna, cyniczna)

Í          tezauryzatorską (ciułacza, zabezpieczającą, niska akceptacja tego, co nowe, uporządkowana pod względem rzeczy, myśli, uczuć)

Í          merkantylną (wymienną, ekonomiczna, traktuje siebie jako towar)

§         mechanizmy obronne (Freuda) w ujęciu współczesnym:

Í          represja (wyparcie)

Í          projekcja

Í          racjonalizacja

Í          przeniesienie (in. substytucja czyli kompensacja lub sublimacja)

Koncepcja poznawcza:

·         jednostka staje się samodzielnym podmiotem, aktywnie nastawionym (w tym do własnej osobowości) do rzeczywistości poprzez informacje ze środowiska oraz te uprzednio zakodowane w pamięci

·         pojęcie struktur poznawczych: składa się na nie cały system informacji o świecie zewnętrznym i własnej osobie

·         dysonans poznawczy: negatywny stan napięcia, jakiego doświadcza jednostka w sytuacji niezgodności między jej przekonaniami a informacjami na ten temat ze świata zewnętrznego

·         redukcja dysonansu poznawczego odbywa się poprzez:

~       blokowanie informacji sprzecznych z oczekiwaniami

~       deformowanie informacji sprzecznych z oczekiwaniami

~       zmiana treści oczekiwań

·         hierarchia wartości i podział:

~       dionizyjskie (konsumpcja, wygoda, radość)

~       heraklesowe (władza, sława, uznanie, dominacja)

~       prometejskie (altruizm, działania prospołeczne)

~       apollińskie (twórczość, chęć poznania świata)

~       ...