Spis treści                             

1. Pojęcie   i zakres gospodarki komunalnej.              3

2. Formy organizacyjne jednostek sektora komunalnego              4

2.1. Spółki kapitałowe z udziałem gminy.              4

2.2. Zakład budżetowy.              4

2.3. Umowy cywilnoprawne.              5

3. Ogólna charakterystyka usług: wodociągi i kanalizacja.              6

4. Obowiązki gminy i przedsiębiorstwa w zakresie świadczenia usług wodociągowo-kanalizacyjnych.              6

4.1. Obowiązki gminy.              6

4.2. Obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego oraz odbiorcy usług.              7

5. Zasady udzielania zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia  w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków.              9

6. Zasady ustalania taryf oraz zasady rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie  w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.              10

7.1. Ogólna charakterystyka.              14

7.2. Pozycja komunalnych przedsiębiorstw wodno – kanalizacyjnych na rynku.              15

7.3. Perspektywy rozwoju.              15

7.4. Charakterystyka konkurencji w sektorze.              16

8. Świadczenie usługi wodociągowo-kanalizacyjnej na przykładzie „Wodociągi Kielce” Spółka z.o.o.              16

8.1 Polityka Jakości i Środowiska.              17

8.2. Struktura organizacyjna Spółki.              18

8.3. Historia wodociągów i kanalizacji w Kielcach.              18

8.5. Zaopatrzenie miasta Kielce w wodę.              20

8.5.1. Charakterystyka ujęć.              21

8.5.2. Jakość wody.              22

8.6. Oczyszczalnie ścieków.              24

8.6.1.Oczyszczalnia Sitkówka.              24

8.6.2 Geneza oczyszczalni w Sitkówce.              24

8.6.3 Charakterystyka układu technologicznego oczyszczalni Sitkówka.              24

8.6.4 Jakość ścieków - oczyszczalnia Sitkówka.              25

8.6.5. Oczyszczalnia ścieków w Bartków.              26

8.6.6 Jakość ścieków              26

8.6.7 Inwestycje realizowane przez „Wodociągi Kieleckie” Sp. z. o.o.              26

8.6.8 Opłaty za dostawę wody i odbiór ścieków obowiązujące od dn. 1 stycznia 2008r.              27

9. Podsumowanie.              28

10. Źródła:              29

1. Pojęcie   i zakres gospodarki komunalnej.

Gospodarka komunalna obejmuje zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbioro­wych potrzeb ludności
w ramach świadczenia usług powszechnie dostępnych.

W zakres usług gospodarki komunalnej wchodzi:

·    dostarczanie energii elektrycznej, cieplnej i gazu,

·    zaopatrywanie w wodę, odprowadzanie zanieczyszczeń oraz oczyszczanie miast,

·    zapewnianie transportu na terenie miasta,

·    organizowanie terenów zielonych i wypoczynkowych na terenie miasta,

·             świadczenie innych usług przez takie zakłady, jak: łaźnie, hotele, zakłady pogrzebowe

·         gospodarowanie mieszkaniami komunalnymi.

Z zakresu przedstawionych usług wynika, że w gestii gospodarki komunalnej znajdują się:

·         energetyka komunalna, która obejmuje gazownie i rozdzielnie gazu, elek­trownie lokalne
i rozdzielnie energii elektrycznej, ciepłownie;

·         urządzenia inżynierii sanitarnej: wodociągi i kanalizacje, studnie publicz­ne, urządzenia melioracyjne, oczyszczania miast, łaźnie;

·         komunikacja miejska, która obejmuje ulice i place, urządzenia drogowe (mosty, wiadukty, oświetlenie), transport lokalny;

·         tereny zielone i wypoczynkowe, a więc parki, zieleńce, lasy miejskie, ogrody działkowe, cmentarze, ogrody zoologiczne, urządzenia sportowo-rekreacyjne;

·         hotele komunalne;

·         budynki mieszkalne (komunalne).

Zakres usług świadczonych w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspól­noty samorządowej przez gospodarkę komunalną na terenie gminy, powiatu lub województwa należy do zadań własnych danego samorządu terytorialnego. Pod­stawowe zadania z tego zakresu realizują samorządy gmin (miast).

Gospodarka komunalna jest również koordynowana na szczeblu centralnym
i wojewódzkim przez organy administracji rządowej. Naczelnym organem ad­ministracji rządowej w tym zakresie jest Minister Infrastruktury, który realizuje zadania poprzez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Na szczeblu woje­wódzkim funkcje koordynacyjne w zakresie gospodarki komunalnej wykonują wojewodowie.

Organy administracji rządowej szczebla centralnego i woje­wódzkiego koordynują sprawy związane z:

·         zagospodarowaniem przestrzennym miast i wsi, urbanistyką i architekturą, geodezją
i kartografią;

·         nadzorem architektoniczno-budowlanym;

·         energetyką, gazownictwem i ciepłownictwem.

Usługi komunalne oraz ich urządzenia ze względu na ich dochodowość moż­na podzielić na dwie grupy:

-          usługi i urządzenia, z których korzystanie jest nieodpłatne, np.: ulice, par­ki, oświetlenie ulic;

-          usługi i urządzenia, za korzystanie z których pobierane są opłaty, np.: wo­dociągi, mieszkania.

Taki podział usług rzutuje na organizację jednostek świadczących usługi komunalne. Gospodarka komunalna może być prowadzona przez samorządy terytorialne w formie zakładów budżetowych lub spółek prawa handlowego. Samorządy terytorialne mogą też powierzać wykonywanie zadań z zakresu go­spodarki komunalnej innym przedsiębiorstwom (osobom fizycznym oraz praw­nym) w drodze umowy[1].

2. Formy organizacyjne jednostek sektora komunalnego.

2.1. Spółki kapitałowe z udziałem gminy.

Spółki kapitałowe z udziałem gminy (w tym także jednoosobowe spółki gminy), funkcjonują na podstawie przepisów prawa handlowego, są odrębnymi osobami  prawnymi, działają we własnymi imieniu i na własne ryzyko. Mogą zaciągać kredyty  i pożyczki oraz ponosić odpowiedzialność cywilnoprawną za swoje zobowiązania.

Spółki gminy są równoprawnymi uczestnikami życia gospodarczego, a ich  struktura organizacyjna motywuje do bardziej efektywnego i racjonalnego  wykorzystania majątku
w celu osiągania zysku. Za wyborem formy spółki przemawia  też przejrzystość funkcjonowania, jasno określone kompetencje organów spółki  i możliwość wyodrębnienia majątku służącego realizacji usług komunalnych.

Biorąc pod uwagę typowo komercyjny charakter spółek kapitałowych, dochody
z zysku stanowią potencjalne źródło dochodów gmin. Dochody te podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Gmina jako właściciel lub współwłaściciel spółki działa poprzez swoje organy  na zasadach określonych w ustawie o samorządzie terytorialnym. Niezależnie  od tego gmina jako wspólnik lub akcjonariusz zachowuje wszelkie uprawnienia  będące konsekwencją przepisów prawa handlowego. Ciążą też na niej wynikające  stąd obowiązki. Jednym
z podstawowych uprawnień jest prawo do zysku w spółce  lub dywidendy w spółce akcyjnej.

Forma spółki akcyjnej jest najbardziej odpowiednia dla działalności w większej skali wymagającej znacznych nakładów. Proces jej tworzenia jest bardziej skomplikowany niż spółki z ograniczona odpowiedzialnością.

Poważnym problemem utrudniającym pełne wykorzystanie formy spółki prawa handlowego w gospodarce komunalnej są przepisy podatkowe praktycznie uniemożliwiające przekazanie spółkom mienia służącego realizacji ich zadań. Zgodnie z przepisami dotyczącymi VAT wniesienie majątku do spółki podlega opodatkowaniu podobnie jak transakcja sprzedaży tego majątku. W celu uniknięcia opodatkowania gminy tworzące spółki nie przekazują majątku spółkom, lecz jedynie zlecają zarządzanie majątkiem, który pozostaje mieniem gminy. W efekcie z kalkulacji cen i kosztów świadczonych usług wypada amortyzacja Wymusza to ustalanie cen na zaniżonym poziomie i konieczność finansowania inwestycji odtworzeniowych i rozwojowych bezpośrednio z budżetu gminy, co prowadzi  do niejawnego subsydiowania usług komunalnych, a tym samym zmniejszenia  udziału opłat za usługi w pełnych kosztach ich świadczenia.

2.2. Zakład budżetowy.

Zgodnie z ustawą z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (wcześniej zagadnienia te regulowało prawo budżetowe z roku 1991) samorządy mogą  stosować następujące formy gospodarki pozabudżetowej:

·         środki specjalne,

·         gospodarstwa pomocnicze,

·         zakłady budżetowe.

Cechą wspólną tych form jest brak osobowości prawnej. Znacznie ogranicza to  zakres odpowiedzialności za podejmowane przez nie działania.

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych działalność podejmowana w celu  realizacji zadań komunalnych jednostek organizacyjnych może być prowadzona  w formie gospodarki pozabudżetowej, jeżeli koszty tej działalności pokrywane są  z uzyskiwanych dochodów własnych. Niezależnie od tego ustawa dopuszcza  udzielanie jednostkom dotacji na pokrycie kosztów ich działalności, przy czym łączna  suma dotacji (nie dotyczy to dotacji inwestycyjnych) nie może przekroczyć 50% ich  wydatków.

Decyzja o utworzeniu zakładu budżetowego zastrzeżona jest do kompetencji rady gminy, powiatu lub województwa (sejmiku wojewódzkiego). Podstawą  gospodarki finansowej zakładu jest roczny plan finansowy zawierający plan  przychodów, wydatków (kosztów działalności), stanu środków obrotowych i rozliczeń  z budżetem. Nadwyżka przychodów nad kosztami jest odprowadzana do budżetu,  a niedobór pokrywany dotacjami. Dlatego forma ta nie wymusza efektywności  gospodarowania właściwej gospodarce rynkowej. Gmina ponosi pełną  odpowiedzialność za zobowiązania zakładu budżetowego.

Istotną przesłanką wyboru formy zakładu budżetowego w początkowym okresie przekształceń były preferencje w prawie podatkowym wyrażające się w zwolnieniu  zakładu budżetowego z podatku dochodowego od osób prawnych i podatku  od wzrostu wynagrodzeń. Od stycznia 1992 r. zakłady budżetowe są także płatnikami podatku dochodowego od osób prawnych, mimo że osobowości prawnej nie  posiadają. Stąd też zakres ich zobowiązań podatkowych jest bardzo zbliżony  do opodatkowania spółek.

Warto zauważyć, że udział dotacji z budżetu jednostek samorządu terytorialnego 
w całości przychodów samorządowych zakładów budżetowych jest znacznie wyższy  niż
w przypadku jednostek państwowych: w 2000 roku udział ten sięgał 20% (w  przypadku zakładów państwowych 2,4%).

2.3. Umowy cywilnoprawne.

Obowiązujące prawo nie nakazuje jednostkom samorządu terytorialnego, aby usługi komunalne świadczone były przez jednostki organizacyjne gminy.

Możliwa jest sytuacja, w której gmina zleca wykonywanie zadań zewnętrznemu przedsiębiorcy.

Zgodnie z art. 9.1., ustawy z dnia 8 marca 1990 o samorządzie terytorialnym w celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, w tym przedsiębiorstwa 
i zawierać umowy z innymi podmiotami. Przekazywanie realizacji zadań w drodze umów umożliwia gminie rezygnację z bezpośredniej aktywności na rynku usług komunalnych
i jednoczesne wywiązanie się z ustawowych obowiązków.

Zastosowanie umów cywilnoprawnych w realizacji usług komunalnych znacznie wykracza poza zadania finansowane przez gminę i jej jednostki. Samorząd może przekazać
w drodze umowy także realizację usługi opłacanej bezpośrednio przez mieszkańców lub podmioty gospodarcze. Ważnym elementem takiego kontraktu jest na ogół dzierżawa majątku (sieci wodnokanalizacyjnej, wysypiska).[2]

3. Ogólna charakterystyka usług: wodociągi i kanalizacja.

Woda stanowi dobro ogólnospołeczne, a zaopatrzenie ludności i gospodarki w wodę dobrej jakości, jak również odbiór ścieków jest usługą świadczoną na rzecz interesu powszechnego. 1,7 mld ludzi, czyli co piąty mieszkaniec naszego globu nie ma jednak dostępu do zdrowej wody, a właściwej kanalizacji i oczyszczania ścieków nie ma aż, co trzeci jego mieszkaniec. W Polsce system gospodarki wodnej i ściekowej charakteryzuje konieczność ciągłego i sprawnego świadczenia usług o ściśle określonych standardach jakościowych. Rynek usług z zakresu gospodarki wodno ściekowej jest monopolem naturalnym o charakterze lokalnym, na którym występuje jeden dostawca wody i jeden odbiorca ścieków.

Kwestię prawną związaną z gospodarowaniem zasobami wodnymi, m.in. wody pitnej  reguluje ustawa – Prawo wodne uchwalona 18 lipca 2001 roku. Ustawa ta była już wielokrotnie nowelizowana, stosownie do potrzeb związanych z rozwojem naszego kraju, nakazujących bardziej skuteczne, racjonalniejsze gospodarowanie wodami. Zmiany ustawy były również spowodowane koniecznością wprowadzenia do jej treści zaleceń zawartych
w dyrektywach organów Unii Europejskiej w celu zapewnienia na obszarach krajów członkowskich zintegrowanych działań organizacyjnych, zapewniających tworzenie zasobów wodnych i ich ochronę, a także potrzebą zharmonizowania prawa wodnego z innymi gałęziami prawa.

Szczegółowe zasady i warunki  zbiorowego zaopatrzenie w wodę i odbiór ścieków określa natomiast ustawa z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
i zbiorowym odprowadzeniu ścieków, z późniejszymi zmianami (ustawa z dnia 22 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw). Ustawa ta,  podobnie jak Prawo wodne,  zintegrowana jest w swoim zakresie z odpowiednimi dyrektywami Wspólnot Europejskich. Ustawa ta określa m.in. obowiązki i zasady działania  przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, obowiązki odbiorców usług, przypisuje organom administracji rządowej
i samorządowej ściśle określone kompetencje, określa kryteria jakościowe wody pitnej, reguluje sposób ustalania cen za usługi wodociągowo-kanalizacyjne.

4. Obowiązki gminy i przedsiębiorstwa w zakresie świadczenia usług wodociągowo-kanalizacyjnych.

4.1. Obowiązki gminy.

Obowiązki gminy wynikające z ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków są następujące:

·         wydawanie   przez wójta (prezydenta lub burmistrza) zezwoleń w drodze decyzji na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków (zasady udzielania takich zezwoleń przedstawiono w punkcie 5 niniejszego opracowania);

·         Rada gminy uchwala regulami...