1. Pojęcie systemu ochrony praw człowieka.
To ogół praw instytucji, których zadaniem jest ochrona praw przynależnych człowiekowi, ogól środków i działań mających na celu zapewnienie i realizację p.cz. realizacja praw człowieka wyraża się w formach
Represja: kiedy nastąpiło naruszenie praw jednostki i to ona wyzywa odpowiedni organ do ochrony i organ może wymierzyć sankcje wobec tego kto to prawo naruszył np., sankcja karna, orzeczenie odszkodowania, nakazanie przywrócenia stanu poprzedniego . to najpowszechniejsza forma ochrony w prawie krajowym i międzynarodowym
Prewencja: gdy jednostka wzywa odpowiedni organ, aby podjął działania zapobiegające naruszeniu jej praw
Inne sposoby
W sensie wąskim (sensu stricto)- suma środków prawnych lub quasi prawnych, które państwo stworzyło i stosuje aby zapewnić realizacje ochrony praw człowieka należnych człowiekowi
W sensie szerokim (sensu largo)- każdy środek społeczny i inny działający na system polityczny (społeczny) mający na celu zagwarantowanie przestrzegania praw człowieka
System ochrony praw człowieka to w sensie prawnym (płaszczyzny):
1. Wewnątrzpaństwowy (krajowy): ochrona praw człowiek rodzi się tutaj; to on buduje ogół środków prawnych w danym państwie np. sady, RPO, RPDz
2. Ponadnarodowy: prawo stworzone w ramach UE, która jako organ międzynarodowy ma prawo pochodne, które ma charakter ponadnarodowy, skutek bezpośredni i pierwszeństwo stosowania. UE przejęła zobowiązania Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności jako własne, również inne np. Karta Praw Człowieka, KPP
3. Międzynarodowy: uniwersalny (ONZ) i regionalne (zasady prawa międzynarodowego oparte na klasycznych zasadach międzynarodowych. Adresowany głównie do państw to zbiór konwencji i instytucji do ochrony praw człowieka. Stwarza minimalny katalog standardów [praw], który musi być zapewniony przez wszystkie państwa. Jednostka może mieć określone prawa i obowiązki, ale nie jest pierwotnym podmiotem praw i obowiązków – są nimi państwa. Bez państwa jednostka żadnych praw nie uzyska. Jednostka wywodzi swoje uprawnienia z umów międzynarodowych. Musi być skuteczny mechanizm międzynarodowy. Skuteczna ochrona.)
Zgodnie z zasadą pierwszoplanowości systemów krajowych w razie naruszenia praw człowieka korzysta się ze środków krajowych, a dopiero w razie nieskuteczności sięga się do mechanizmów międzynarodowych – zasada pomocniczości.
Prawa człowieka – naturalne możności ludzkie co do istoty indywidualne ale społecznie zdeterminowane czasowo trwałe, równe, niezbywane, powszechne podmiotowo, przedmiotowo i terytorialnie, konieczne i zawsze wynikające z przyrodzonej każdemu godności osobowej (prof. Mik).
Ochrona praw człowieka – zapewnianie praw człowieka, działania podejmowane w celu urzeczywistniania tych praw poprzez odpowiednie środki prawne.
Gwarancje praw człowieka:
stworzone w systemie prawnym środki realizacji praw człowieka:
· Materialne: czynniki i środki istniejące w danym systemie społecznym, które służą realizacji praw jednostki np.: tradycja, kultura społeczeństwa, stosunki wewnątrz własnościowe, struktura władzy i społeczeństwa – są to środki faktyczne
· Formalne: gwarancje prawne (instytucjonalne), które stworzyło państwo w celu zapewnienia i realizacji praw
Grupy:
· Ustrojowe: prawa i zasady konstytucyjne, które określają ustój państwa, to one mają największy wpływ na realizację p.cz., najpełniejszą ochronę zapewnia demokracja
· Prawno instytucjonalne: Reguły normatywne kształtowania praw i wolności, system ochrony i kontroli przestrzegania praw i wolności, normy instytucjonalne mające zapewniać ochronę w postępowaniu administracyjnym czy sądowym
· Moralne: przekonanie społeczne
· Społeczne: zachowania społeczne
· Materialne: określony poziom dóbr materialnych jest niezbędny do przestrzegania praw człowieka
2. Zagrożenia dla praw człowieka.
Stan zagrożenia- to co stwarza potencjalne niebezpieczeństwo, stan w którym może dojść do naruszenia praw człowieka. Całkowity lub częściowy brak realizacji ochrony paw i wolności prowadzi do naruszenie praw człowieka i brak efektywnej ochrony, należy zapobiegać występowaniu takich stanów jak:
· Bieda
· Terroryzm
· Kiedyś zimna woja, prywatne przedsiębiorstwa zajmują się ochroną
· Duże korporacje
· Degradacja środowiska naturalnego
· Napięta sytuacje międzynarodowa prowadząca do sporu
3. Naruszenia praw człowieka.
Stan naruszenia- sytuacja gdy jakiś podmiot całkowicie lub częściowo ogranicza realizację p.cz. działając w sposób niezgody z prawem np. instytucja wywłaszczenia, chyba że jest dopuszczona poprzez wyrok sądu więc jest legalna i nie narusza prawa człowieka.( Dopisz coś na egzaminie o derogacji czy limitacji i proporcjonalności podjętych środków naruszających w celu osiągnięcie celu nadrzędnego społecznie uzasadnionego.)Nieważność realizacji praw wynikających z działania/zaniechania organów wywołujących skutki prawne:
· Gdy organ w sposób nieuzasadniony wkracza w sferę praw i wolności
· Gdy odmówił ochrony praw w zakresie tych praw i wolności
Przyczyny łamania praw człowieka mogą być bardzo różne. Wynika to przede wszystkim z odmienności i różnic dzielących poszczególne kraje. Przyczyny mogą być najróżniejsze: polityczne, religijne, rasowe.
Przykłady : tortury stosowane przez funkcjonariuszy, bezpodstawne zatrzymania itp
4. Kodyfikacja praw człowieka w systemie uniwersalnym.
Międzynarodowa Karta Praw Człowieka (The International Bill of Rights), tworzą ją:
§ Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (10.12.1948 r.)
- 10.12.1948 r.; przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ jako rezolucja – akt pochodnego prawa międzynarodowego
- nazwa wskazuje, iż nie jest dokumentem wiążącym; składa się z 30 artykułów: prawa obywatelskie i polityczne, prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne
- późniejsze umowy międzynarodowe powtarzają w dużej mierze postanowienia Deklaracji
- obecnie uważa się Deklarację za prawo zwyczajowe przyjęte w praktyce państw lub część ogólnych zasad prawa międzynarodowego.
§ Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych (1966/1976 r.)
- I Protokół fakultatywny w sprawie indywidualnych zawiadomień do Komitetu Praw Człowieka (1966 r./1976 r.)
- II Protokół fakultatywny w sprawie zniesienia kary śmierci (1989/1991 r.)
§ Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966/1976 r.)
- Protokół fakultatywny do MPPGSiK 2008/2013
- Pakty 16.12.1966 r., weszły w życie w 1967 r.
- nie tylko określa katalog praw człowieka, ale także system kontroli:
a. wprowadzona została instytucja sprawozdań z realizacji zaciągniętych zobowiązań
b. skargi międzypaństwowe i indywidualne – system fakultatywny
§ Międzynarodowa konwencja o likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1965 r./1969 r.)
§ Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966 r./1976 r.)
- +protokoły
§ Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966 r./1976 r.)
- +protokół
§ Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979 r./1981 r.)
- Protokół fakultatywny do KLWFDK (1999 r./2000 r.)
§ Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu(1984 r./1987 r.)
- Protokół fakultatywny do KPT (2002 r./2006 r.)
§ Konwencja o prawach dziecka (1989 r./1990 r.)
- Protokół fakultatywny do KPD dotyczący zaangażowania dzieci w konflikty zbrojne (2000 r./2002 r.)
- Protokół fakultatywny w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii (2000 r./2002 r.)
- Protokół fakultatywny w sprawie procedury zawiadomień (2011 r./nie wszedł w życie)
§ Międzynarodowa konwencja o ochronie praw pracowników migrujących i członków ich rodzin (1990r./2003 r.)
§ Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych (2006 r./2008 r.)
- Protokół fakultatywny do KPON (2006 r./2008 r.)
§ Międzynarodowa konwencja o ochronie wszystkich osób przed wymuszonymi zaginięciami (2006r./2010 r.)
§ Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (1948 r./1951 r.)
§ Konwencja o niestosowaniu przedawnień wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości (1968 r./1979 r.)
§ Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu (1973 r./1976 r.)
§ Konwencja dotycząca statusu uchodźców (1951 r./1954 r.)
- Protokół dotyczący statusu uchodźców (1967 r./1967 r.)
Karta Narodów Zjednoczonych:
- podpisana 26.06.1945 r., weszła w życie 24.10.1945 r.
- jedna z podstawowych umów międzynarodowych odnoszących się do praw człowieka
- nie zawiera ścisłego katalogu praw, ale wskazuje prawo państw do samostanowienia
- w razie kolizji zobowiązań wynikających z Karty i z innych umów międzynarodowych – pierwszeństwo ma Karta NZ (art. 130 knz)
- jest to quasi-konstytucja ONZ; realizuje ideę istnienia systemu uniwersalnego ochrony praw człowieka
- sfery regulacji: warstwa aksjologiczna, procesowa, materialna.
Prawo humanitarne:
- międzynarodowe normy prawne służące rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z konfliktów zbrojnych, ograniczaniu prawa stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania i ochronie osób i mienia, które może być zagrożone przez konflikt
- wspiera system uniwersalnej ochrony praw człowieka; rozwija się w dwóch drogach: genewska (prawo ochrony ofiar) i haska (prawo konfliktów zbrojnych)
- 4 Konwencje Genewskie z 12.08.1949 r. o ochronie ofiar wojny (o polepszeniu losu rannych i chorych w armiach czynnych, o polepszeniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu, o traktowaniu jeńców wojennych, o ochronie osób cywilnych podczas wojny) + 2 protokoły dodatkowy dot. ochrony ofiar międzynarodowych i nie międzynarodowych konfliktów zbrojnych + protokół o znakach ochronnych – HAGA
- obecnie relacje między międzynarodowym prawem humanitarnym a prawem międzynarodowym praw człowieka postrzegane są jako wzajemne wspieranie i uzupełnianie się.
5. Kodyfikacja praw człowieka w systemie europejskim.
Prawo europejskie praw człowieka zostało stworzone przez trzy ośrodki normatywne: Radę Europy, Unie Europejską oraz KBWE/OBWE.
I. System stworzony przez RE
§ Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950/1953 r.
- 14 Protokołów dodatkowych obowiązujących; protokół 15 i 16 nie weszły jeszcze w życie
-niezwłocznie po powstaniu RE przystąpiono do prac nad traktatem poświęconym opc
-w 1950 r w Rzymie podpisano Konwencje o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z EKPC. Wszystkie państwa członkowskie Re są związane ekpc.
-ekpc towarzysza protokoły dodatkowe. Obecnie 16 ale 15 i 16 jeszcze nie weszły w życie. Protokoły dzielą się na materialne i proceduralno-techniczne.
- -obowiązywanie ekpc rozpatrywane jest pod katem kryeriów: terytorialnego, personalnego, temporalnego, materialnego
-ekpc chroni głównie prawa I generacji, choć można zn...
UKSW.Prawo