Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków.pdf

INSTYTUT PSYCHIATRII I NEUROLOGII

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Janusz Sierosławski

OSZACOWANIE LICZBY

PROBLEMOWYCH UŻYTKOWNIKÓW NARKOTYKÓW

I ANALIZA WZORÓW UŻYWANIA NARKOTYKÓW

ORAZ ZWIĄZANYCH Z TYM PROBLEMÓW

WARSZAWA 2007

_____________________________________________________________________________

Badanie zostało sfinansowane przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE ..................................................................................................... 3

CEL BADANIA I PRZEDMIOT BADANIA ............................................................. 4

METODA I MATERIAŁ BADAWCZY .................................................................... 5

WYNIKI ..................................................................................................................... 10

Wzory używania narkotyków............................................................................ 11

Zaopatrzenie w narkotyki i funkcjonowanie nielegalnego rynku narkotyków. 21

Sytuacja życiowa ............................................................................................... 25

Problemy związane z narkotykami ................................................................... 29

Reakcje społeczne w ocenie badanych ............................................................. 34

System pomocy dla narkomanów w ocenie badanych ..................................... 36

Oszacowanie liczby problemowych użytkowników narkotyków…………….. 40

WNIOSKI I REKOMANDACJE ................................................................................ 58

WPROWADZENIE

W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia oraz w pierwszych latach obecnego

notowaliśmy w Polsce zwiększanie się podaży substancji psychoaktywnych, a także

popytu na nie. Ogólnokrajowe dane epidemiologiczne wskazywały na szybki trend

wzrostowy rozpowszechnienia używania narkotyków, a także na zmiany we wzorach

ich przyjmowania. Narastały również rozmiary zjawiska narkomanii rozumianej jako

uzależnienie od narkotyków lub ich regularne przyjmowanie w sposób rodzący poważne

problemy.

Zmiany te nie były równomiernie rozłożone w całym kraju. Jak wynika z danych

statystycznych i badań ankietowych zarówno zjawisko narkomanii, jak problemy

eksperymentalnego czy okazjonalnego używania narkotyków są bardzo silnie

zróżnicowane terytorialnie. “Sceny lekowe” w poszczególnych miastach czy regionach

znacznie różnią się między sobą. Główną osią zróżnicowania jest stopień urbanizacji.

Problem narkotyków i narkomanii szybciej rozwijała się w dużych miastach. Istotne

zróżnicowania wiążą się też z układem terytorialnym i przebiegają według podziału na

lepiej cywilizacyjnie rozwiniętą zachodnią cześć kraju oraz zacofaną w stosunku do niej

część wschodnią i centralną.

Dane z poziomu kraju nie stanowią zatem zwykle dobrego przybliżenia sytuacji w skali

lokalnej czy nawet regionalnej, podobnie jak na podstawie danych lokalnych nie można

oceniać sytuacji w całym kraju. Stąd potrzeba badań epidemiologicznych prowadzonych

zarówno na poziomie całego kraju, jak w skali lokalnej. Wynik takich badań dostarczają

rozeznania rozmiarów i charakteru zjawiska, niezbędnego do planowania działań

zapobiegawczych i ich ewaluacji.

Zanim przejdziemy do prezentacji wyników badania zrealizowanego w Warszawie oraz

w konurbacji Górnego Śląska uściślenia wymagają takie kluczowe pojęcia jak

narkoman czy narkotyk. Dla potrzeb tego badania narkoman został zdefiniowany jako

osoba uzależniona od narkotyków lub osoba regularnie nadużywająca narkotyków w

sposób powodujący problemy. Inaczej o osobach takich można powiedzieć, że są

problemowymi użytkownikami narkotyków. O regularnym przyjmowaniu narkotyków

będziemy mówić wtedy, gdy jest to przyjmowanie codzienne lub prawie codzienne

przez dłuższy czas. Okresy przyjmowanie narkotyków mogą przeplatać się z okresami

abstynencji – dobrowolnej lub wymuszonej. Częstotliwość i długość okresów

przyjmowania zależne bywają od typu środka, ciągłości podaży, możliwości

finansowych. W sumie decydującym czynnikiem jest tu miejsce narkotyków w stylu

życia. O narkomanie mówimy wtedy, gdy narkotyk staje się trwałym elementem stylu

życia, elementem, który ów styl życia konstytuuje. Pod pojęciem narkotyku rozumieć

będziemy substancje psychoaktywne inne niż alkohol i tytoń. Głównym przedmiotem

naszego zainteresowania będą osoby używające substancji nielegalnych, a więc takich,

których produkcja i sprzedaż są nielegalne. Przykładami takich substancji mogą być

marihuana, heroina, amfetamina czy kokaina. Oprócz substancji nielegalnych używane

w celu odurzenia są też takie substancje legalne jak leki uspokajające i nasenne (np.

benzodwuazepiny czy barbiturany), narkotyczne leki przeciwbólowe (np. morfina, czy

fortral) oraz substancje wziewne (np. kleje, rozpuszczalniki, czy niektóre środki

czyszczące). Wprawdzie substancje te są legalne, to jednak wejście w ich posiadanie w

celu niemedycznego stosowania wiąże się często z łamaniem prawa. Nie dotyczy to

oczywiście substancji wziewnych, które są dostępne bez żadnych ograniczeń, i których

używanie nie wiąże się potrzebą wchodzenia w konflikt z prawem.

CEL I PRZEDMIOT BADANIA

Celem badania było oszacowanie liczby osób używających problemowo narkotyków,

czyli narkomanów. Badanie miało też na celu analizę wzorów używania narkotyków

oraz problemów związanych z narkotykami w tej grupie. Podstawowymi pytaniami

badawczymi są zatem pytania o ogólną liczbę narkomanów, jak również liczebność

poszczególnych ważnych z praktycznego punktu widzenia kategorii narkomanów, jak

np. kobiety, młodzież, czy osoby używające narkotyków w zastrzykach.

Celem badania była również próba identyfikacji i analizy czynników wpływających na

rozmiary zjawiska, zarówno po stronie popytu jak podaży. W badaniu są zatem

poruszone takie kwestie, jak dostępność narkotyków, zarówno w wymiarze fizycznym

jak psychologicznym, doświadczenia problemów związanych z ich używaniem

gotowość do podjęcia prób zaprzestania używania narkotyków, oceny systemu

pomocy i potrzeby w tym zakresie, percepcja postaw społecznych wobec

narkomanów.

Wyniki badania powinny posłużyć jako jeden z elementów do ewaluacji polityki wobec

narkomanii. Badanie w części nawiązuje do badania zrealizowanego w 2004 r. Planując

wówczas schemat zbierania danych potrzebnych do diagnozy problemu używania

narkotyków w zastrzykach staraliśmy się uwzględniać informacje, które później

wykorzystane być mogą jako element monitoringu.

Problematyka badania koncentrowała się na opisie "biografii lekowej" badanych, ich

obecnej sytuacji życiowej (stan zdrowia, sytuacja rodzinna, źródła utrzymania,

mieszkanie, itp.), stylu życia, doświadczeń w adaptacji do środowiska, problemów i

trudności z jakimi przychodzi się im borykać.

Drugi obszar zagadnień poruszanych w wywiadach to kwestia dostępności narkotyków

oraz funkcjonowania nielegalnego rynku substancji psychoaktywnych.

Trzecim nurtem naszych zainteresowań była ocena postaw mieszkańców wobec

narkomanii i narkomanów. Rozpoznanie dominujących w społeczności postaw wobec

zjawiska będzie przydatne do określenia warunków realizacji programu. Ponadto

wykorzystać je można do formułowania celów dla edukacji publicznej.

Wreszcie czwartym wątkiem poruszanym w wywiadach były informacje potrzebne

bezpośrednio do planowania akcji, a więc dotyczące gotowości respondentów do

korzystania z jakichkolwiek form pomocy, oczekiwania co do ich kształtu i zakresu, a

także identyfikacja ewentualnych warunków, pod jakimi badani byliby skłonni wejść w

kooperację.

METODA I MATERIAŁ BADAWCZY

Badania były realizowane metodą wywiadów pogłębionych, których struktura

dyktowana była przygotowanymi wcześniej dyspozycjami. Pozostawiały one

prowadzącemu dużą swobodę w kształtowaniu scenariusza rozmowy, wyznaczały

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: