OGÓLNY SCHEMAT OPISU I ANALIZY PRZYPADKU
(rozpoznawanie i rozwiązywanie problemu edukacyjnego, wychowawczego)
Opis i analiza co najmniej dwóch przypadków rozpoznania i rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych jest obowiązujący w staraniach o uzyskanie stopnia nauczyciela dyplomowanego. Chciałabym podzielić się swoją wiedzą teoretyczną na ten temat, jak również zaprezentować własny opis i analizę jednego z dwóch przypadków. Zacznę więc od informacji teoretycznych, przedstawiając poszczególne etapy działania.
1. IDENTYFIKACJA PROBLEMU
· Nazwij krótko zjawisko (problem), którym się zająłeś
· Podaj podstawowe informacje nt ucznia (grupy, zdarzenia), którego dotyczy analiza
· Wymień główne objawy, wskazujące na istnienie problemu
· Uzasadnij, dlaczego zwróciłeś uwagę na to zjawisko i danego ucznia
2. GENEZA I DYNAMIKA ZJAWISKA
v Opisz historię powstania zjawiska (problemu) powołując się na dane z :
· obserwacji,
· wywiadu,
· analizy dokumentów,
· informacji od osób trzecich,
· innych źródeł.
v Przedstaw wnioski dotyczące powstania problemu
v Opisz rozwój zjawiska (problemu) w czasie:
· kiedy się zaczęło,
· jak długo trwa,
· jak przebiegało, zmieniało się (nasilenie, osłabienie)
3. ZNACZENIE PROBLEMU
· Odwołując się do wybranej teorii (ewentualnie także do własnych doświadczeń) opisz znaczenie jakie ma dane zjawisko (problem) dla funkcjonowania ucznia (grupy, szkoły)
4. PROGNOZA
· Przedstaw na podstawie własnych doświadczeń i literatury, przewidywania co do skuteczności swoich oddziaływań
® Prognoza negatywna – spodziewany stan w przypadku zaniechania oddziaływań
® Prognoza pozytywna – stan, którego spodziewasz się po wdrożeniu oddziaływań
5. PROPOZYCJE ROZWIĄZANIA
· Sformułuj cele
· Przedstaw zadania, jakie sobie postawiłeś:
® zadania naprawcze (terapeutyczne, korekcyjne)
® zadania profilaktyczne (zapobiegawcze)
· Przedstaw plan oddziaływań (kto? co? kiedy? jak?)
Uwaga: Analiza przypadku może kończyć się na tym etapie, jeśli pełni rolę jedynie diagnostyczną.
6. WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ
· Opisz ramowo przebieg stosowanych oddziaływań i ich skutki
· Przedstaw bardziej szczegółowo przykład, ilustrujący wybrane oddziaływania
7. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ
· Przedstaw zamierzone i niezamierzone skutki oddziaływań
· Porównaj prognozę pozytywną z uzyskanymi efektami
Uwaga: Analiza przypadku może dotyczyć również rozwiązań strukturalno – systemowych (programowych, organizacyjnych) w szkole.
ANALIZA I OPIS PRZYPADKU
Problem dotyczy chłopca w wieku 7 lat, odroczonego od obowiązku szkolnego z zaleceniem równoczesnego uczęszczania do przedszkola.
Dawidek został przyjęty przez grupę z radością, jednak po kilku dniach obserwacji zauważyłam, że chłopiec ma problemy natury edukacyjnej i wychowawczej. Był zawsze bardzo grzeczny, nie sprawiał trudności wychowawczych, ale też nie podejmował własnej aktywności. Pracował wolno, lecz zawsze doprowadzał pracę do końca. Pisał bardzo niestarannie, litery były niekształtne, często nie mieścił się w liniach, dużo kreślił. Wykonywanie prac plastycznych i technicznych sprawiało mu ogromną trudność. Mimo, że bardzo się starał, nie udawało się ich poprawnie wykonać. Rysował mało i niechętnie, gdyż trudności, jakie napotykał przy wykonywaniu precyzyjnych ruchów, nie sprzyjały rozbudzeniu zamiłowania do tej czynności. To, co zainteresowało mnie w tym przypadku była niezwykła sprawność chłopca pod kątem czytania i liczenia, które to czynności nie sprawiały mu żadnych problemów.
Wyniki badań psychologiczno – pedagogicznych, przeprowadzonych w poradni i dostarczonych przez matkę Dawidka wskazywały na przeciętny poziom rozwoju umysłowego, przy czym funkcje poznawcze wykształcone były nieharmonijnie. Prawidłowo kształtowały się: rozumowanie arytmetyczne, pamięć słuchowa, spostrzegawczość, myślenie logiczne oraz analiza wzrokowa. Słabiej rozwinięte funkcje to: wnioskowanie, rozumienie sytuacji społecznych oraz zasób słownictwa. Niski był również poziom syntezy wzrokowej. Badanie wykazało również skrzyżowaną lateralizację z przewagą prawej ręki i lewego oka. Tempo pisania określono jako wolne, a motorykę dużą i małą jako słabo rozwiniętą. Zaobserwowałam, że ruchy chłopca są mało płynne, nieskoordynowane, niezgrabne, a on sam niechętnie włącza się do zabaw ruchowych. Czynności samoobsługowe również słabo rozwinięte, wykonywane powoli, z trudnością, chłopiec ma problemy z samodzielnym włożeniem np. kurtki, stwierdzając, że nie ma drugiego rękawa (zawinięty do wewnątrz) - wnioskuję, że w dalszym ciągu jest ubierany przez matkę.
W trakcie zajęć plastycznych zauważyłam, że nie potrafi posługiwać się pędzlem, nożyczkami, lepić z plasteliny, nieprawidłowo trzyma również ołówek. W rysunkach widać było, że nacisk kredki jest zbyt silny, linie były grube, a w rysunku ludzkiej postaci brak było niektórych elementów (szyi, elementów twarzy, włosów). Odwzorowanie figur geometrycznych także nie było poprawne. Tempo pracy było nierówne.
Dawidek przejawiał postawę lękową, nie chciał podjąć się wykonania zadania, albo wycofywał się z niego, stwierdzając, że nie potrafi. Unikał działania „na forum” grupy, będąc niepewnym, co do reakcji dzieci. Moje zachęty nie przynosiły rezultatu lub powodowały działanie w napięciu. Brak wiary w siebie i swoje możliwości, dało w efekcie szczególną wrażliwość dziecka na uwagi dorosłych i kolegów. Tak więc u Dawidka, oprócz zaburzeń ruchowych wystąpiły zaburzenia emocjonalne. Chłopiec niechętnie włączał się do zabawy, częściej bawił się sam, co nie sprawiało mu najwyraźniej przykrości, a raczej przynosiło odprężenie i zadowolenie.
Z wywiadu przeprowadzonego z matką wywnioskowałam, iż dziecko jest często karcone za błędy i brak podstawowych wiadomości czy umiejętności, matce wyraźnie brakuje cierpliwości i konsekwencji w zachowaniu wobec syna. Jej głos jest często podniesiony, nigdy też nie chwali Dawidka. Wychowaniem chłopca zajmuje się również babcia oraz konkubent, w rodzinie jest jeszcze młodsza o 3 lata siostra Agnieszka. Chłopiec jest generalnie uważany za słabszego, nieporadnego, często jest porównywany z młodszą siostrą, która z wszystkim radzi sobie lepiej. Raczej nikt go nie chwali, częściej słyszy o tym, co zrobił źle, co znów mu się nie udało. Takie podejście nie pozwoliło mu uwierzyć we własne siły, wręcz przeciwnie, czuje się niedoceniony, niedowartościowany, ma niską samoocenę. W czasie rozmów matka deklarowała chęć współpracy, co potwierdzały również częste kontakty z psychologiem oraz uczestnictwo chłopca na zajęciach ruchowych na basenie.
Brak wiary w siebie jest ważnym problemem dla dziecka. Nie pozwala mu na rozwijanie zdolności, umiejętności, hamuje każdy rodzaj aktywności. Dziecko z niską samooceną woli unikać prezentacji własnej osoby czy swojej pracy. Spodziewa się jedynie krytyki, zwłaszcza, że ma takie doświadczenia i takie również jest podejście domu rodzinnego do trudności chłopca. Rodzice nie rozumieją, że takie postępowanie wobec niego niczego dobrego nie przynosi, wręcz wyrządza krzywdę. W pracy z dzieckiem o niskiej samoocenie ważne jest, by znaleźć jego mocne strony, pokazywać je, rozwijać i dzięki temu podnosić wiarę w jego wartość. Myślę, że podjęcie odpowiednich działań pedagogicznych będzie dynamizować prawidłowy rozwój chłopca. Jeśli spotka się z akceptacją, życzliwością oraz wyrozumiałością zarówno wśród uczniów, jak i innych osób w jego otoczeniu, wtedy nabierze pewności siebie, chętnie będzie chodzić do zerówki i uczestniczyć w jej życiu.
4. PROGNOZANegatywna:
· pozostawienie chłopca w takiej sytuacji doprowadzi do wycofania się, alienacji,
· dziecko zawsze już będzie czuło się gorsze, mniej wartościowe, co w konsekwencji może rzutować na jego dorosłe życie,
· straci motywację do podejmowania wyzwań i pokonywania trudności,
· efektem wtórnym jego trudności mogą być zaburzenia sfery emocjonalnej i osobowości dziecka,
· osiągnie niższe wyniki w nauce, aniżeli wskazują na to jego możliwości,
· pogłębi się jego niechęć do pisania i wszelkiego rodzaju aktywności plastycznej,
· będzie izolował się od grupy.
Pozytywna:
· chłopiec będzie osiągał wyniki adekwatne do jego możliwości,
· zwiększy się tempo i poprawność pisania,
· nabędzie podstawowych umiejętności związanych z samoobsługą,
· nabierze pewności siebie,
· poprzez osiągane sukcesy, podniesie swoją samoocenę,
· pewność siebie spowoduje, że będzie z odwagą podejmować wyzwania,
· będzie aktywnie uczestniczył w życiu grupy.
5. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ
· stosowanie się do zaleceń Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej,
· stała współpraca z matką chłopca,
· prowadzenie z dzieckiem pracy korekcyjno – kompensacyjnej,
· stwarzanie sytuacji pozwalających na osiąganie sukcesów,
· stałe kontrolowanie postępów chłopca i chwalenie za osiągane sukcesy,
· włączanie w życie grupy.
Pracę nad wdrażaniem moich działań rozpoczęłam od zastosowania się do zaleceń Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dotyczących propozycji pracy z Dawidkiem. Utrzymywałam stały kontakt z matką chłopca, która otrzymała wskazówki i zestaw ćwiczeń do pracy z synem w domu. Włączyłam chłopca do pracy korekcyjno – kompensacyjnej, podczas której wprowadzałam ćwiczenia usprawniające percepcję wzrokową np. układanki, puzzle, składanie elementów w całość, dopasowywanie elementów do całości, wyszukiwanie podobieństw i różnic w ilustracjach oraz ćwiczenia rozwijające sprawność motoryczną: gry zręcznościowe, naśladowanie różnych ruchów, rytmiczne ruchy ramion, ćwiczenia równoważne, a także całą gamę ćwiczeń rozwijających sprawność manualną. Było to m.in. odwzorowywanie figur geometrycznych, elementów dekoracyjnych i literopodobnych oraz szereg działań plastyczno – konstrukcyjnych, wśród których ulubionymi przez Dawidka stały się: malowanie palcami i lepienie z plasteliny. Dzięki różnorodności ćwiczeń i materiałów, z którymi pracował, chętnie podejmował wysiłek i starał się wykonać zadania najlepiej, jak potrafił.
W częstych rozmowach z matką informowałam ją o postępach chłopca. Mówiłam o tym, jak reaguje na pochwały z mojej strony, jak to napędza go do podejmowania wysiłku i do pracy. Chciałam uświadomić matce istotę moich działań oraz potrzebę takiego podejścia do chłopca również w domu. Zwróciłam jej uwagę na zauważone przeze mnie zdolności chłopca w zakresie edukacji matematycznej, w której stawał się wzorem dla innych dzieci. Doskonale radził sobie z zadaniami wymagającymi analizy i wyciągania wniosków. Sukcesy osiągane w tej dziedzinie motywowały go również do wysiłku i pracy nad umiejętnościami, które nadal tego wymagały, szczególnie rozwijaniem sprawności manualnej.
7. EFEKTY DZIAŁAŃ
Moje działania dość szybko przyniosły efekty. Chłopiec chętnie podejmował wysiłek dodatkowych ćwiczeń i zajęć w przedszkolu i w domu, rozwijał swoje umiejętności. Widziałam, że każdy, nawet najmniejszy sukces jest dla niego powodem do radości. Mama chłopca uświadomiła sobie, że naprawdę warto szukać w dziecku dobrych stron i je wzmacniać. Chłopiec wyzbył się zahamowań, stał się pewny siebie, , brał udział w zabawach, czasem sam je inicjował.
Dawidek opanował podstawowe umiejętności manualne, grafomotoryczne oraz samoobsługowe. Jego pismo stało się bardziej kształtne, mieści się w liniach, stara się nie kreślić. Pracuje jednak nadal bardzo wolno.
Równocześnie z nabywaniem nowych form aktywności obserwowałam u niego wzrost wiary we własne możliwości. Chłopiec coraz chętniej włączał się w życie grupy, przełamywał lęk przed „publicznym” wystąpieniem w czasie przedszkolnych uroczystości, stał się bardziej odważny i pewny siebie. Dziecko rozumie polecenia, doprowadza pracę do końca i jest z niej dumny, a ja jestem dumna z niego. Uważam, że nauka w szkole podstawowej będzie dla Dawidka źródłem radości i satysfakcji.
Harmonogram zajęć korekcyjno – kompensacyjnych przeprowadzonych
z Dawidkiem
Ćwiczenia kształcące syntezę wzrokową:
1. Wykrywanie różnic i podobieństw w dwóch obrazkach.
2. Wyszukiwanie podobieństw w zestawie obrazków – dziecko wskazuje obrazki identyczne spośród kilku.
3. ...
Atos35