1 Technologia_postaci_leku_Ia.doc

Technologia postaci leku I

Farmakopea – zbiór norm jakościowych, którym muszą podlegać postaci leku; opis postaci leku, opis form badania leków, informacje dotyczące przygotowania, informacje o dawkach leków, sposobie syntezy

Podział:

·         farmakopea europejska – farmakopee obowiązujące w wielu państwach

·         farmakopea narodowa – musi być w pełni zgodna z farmakopeą europejską

Farmakopea określa podstawowe wymagania jakościowe oraz metody badania produktów leczniczych i ich opakowań oraz surowców farmaceutycznych

Leku recepturowe nie podlegają rejestracji, ale muszą odpowiadać normom zawartym w FP, ich jakość musi być zgodna z wymaganiami farmakopealnymi.

Dotychczasowe farmakopee:

·         Dispensatorium Gedanensae – 1665

·         Dispendatorium Pharmakopea Cracoviensi – 1683

·         Farmakoper Polska I – Pharmacopea Regini Poloniace – 1817

·         Farmakopea Polska II – 1937, przedruk 1946

·         Farmakopea Polska III – 1954, suplementy wydano w 1956, 1959, 1962

·         Farmakopea Polska IV – tom I 1965, tom II 1970, suplement 1973

·         Farmakopea V – tom I – V w latach 1990 – 1999

·         Farmakopea VI – 2002

·         Farmakopea VII – tom I 2006

Farmakopea Polska V

·         Tom I – wydany w 1990 roku zawiera; wskazówki ogólne, fizykochemiczne i fizyczne metody badań, oznaczanie zawartości, metody biologiczne, odczynniki i roztwory mianowane

·         Tom II – wydany w 1993 roku zawiera: wybrane metody badań, 17 monografii ogólnych postaci leku, wymagania dla surowców chemicznych, w postaci 321 monografii szczegółowych, odczynniki i tabele

·         Suplement I wydany w 1995 roku zawiera 50 monografii szczegółowych preparatów galenowych, 15 monografii mieszanek ziołowych, listy surowców farmaceutycznych roślinnych, wykazane metody badań, odczynniki mianowane

·         Tom III wydany w 1996 roku zawiera wykaz odczynników i dawek, 150 monografii szczegółowych surowców farmaceutycznych (antybiotyków i substancji pomocniczych), wybrane metody badań

·         Tom IV wydany w 1998 roku zawiera 297 monografii szczegółowych leków jednoskładnikowych, zmiany i uzupełnienia monografii ogólnych postaci leków, uzupełniania do poprzednio wydanych tomów, wykaz dawek, odczynniki i roztwory mianowane

·         Tom V wydany w 1999 roku zawiera 204 monografii szczegółowych preparatów i surowców farmaceutycznych i wybranych materiałów medycznych, 6 monografii ogólnych postaci leków, 17 ogólnych metod badań, zmiany do poprzednich tomów, wykaz dawek, odczynniki mianowane, wykaz dawek i tabele

Farmakopea Polska VI (2002)

Działy:

I Wstęp

II Wskazówki ogólne

III Metody badań

IV Monografie

V Odczynniki i roztwory mianowane

VI Wykaz dawek

VII Tabele

I Wskazówki ogólne

·         omówienia i wskazówki ogólne,

·         wyjaśnienia pojęć,

·         sposoby i zasady postępowania

·         symbole i normy itp. dotyczące jednolitej interpretacji i prawidłowego postępowania przy korzystaniu z FP

II Metody badania

·         opis metod chemicznych, fizycznych i fizykochemicznych, biologicznych oraz farmakognostycznych, służących do badania kilku produktów leczniczych; metody służące do badania jednego lub dwóch składników są opisane w monografiach szczegółowych

IV Monografie

Dział określa wymogi jakościowe dla postaci leku (monografie ogólne) oraz dla konkretnych produktów leczniczych (monografie szczegółowe).

Monografie ogólne postaci leku zawierają definicje postaci(określenie postaci, sposobu otrzymywania, stosowanych substancji pomocniczych, wyglądu postaci, podział), metodykę i wymagania dotyczące badania jakości oraz warunki przechowywania

FP VI zamieszcza:

·         86 metod ogólnych badań

·         21 monografii ogólnych

·         1053 monografii szczegółowych

Monografie szczegółowe składają się z następujących części:

·         Tytuł łaciński

·         Tytuł polski

·         Nazwa międzynarodowa (w wersji angielskiej i francuskiej)

·         Nazwa chemiczna zgodna z IUPAC

·         Wzór sumaryczny i strukturalny, w przypadku związków racemicznych podano wzór jednego enancjomeru oraz wyjaśnienie „i enancjomer”

·         Masa atomowa lub cząsteczkowa

·         Definicja (zawartość, skład)

·         Zwięzły opis wyglądu i cech charakterystycznych

·         Sposób przyrządzania dla preparatów galenowych, mieszanek ziołowych lub innych wybranych preparatów

·         Właściwości fizykochemiczne (rozpuszczalność, pH, gęstość, temperatura kroplenia, lepkość, skręcalność, absorpcja, współczynnika złamania światła itp.)

·         Właściwości chemiczne (liczba kwasowa, liczba estrowa, liczba nadtlenkowa, liczba jodowa)

·         Tożsamość (reakcje charakterystyczne, potwierdzenie tożsamości metodami chromatograficznymi)

·         Czystość (metody ogólne badania, reakcje charakterystyczne, metody instrumentalne)

·         Zawartość lub siła działania (jeżeli podanych jest kilka równoległych metod obowiązkowe jest wykonanie przynajmniej jednej)

·         Inne badania potrzebne do określenia jakości składnika (czystość mikrobiologiczna, jałowość, badanie działania miejscowo – drażniącego)

·         Warunki przechowywania

·         Przynależność do wykazów: A (substancje bardzo silnie działające), B (substancje silnie działające), N (substancje odurzające)

·         Działanie i/lub zastosowanie

·         Dawki zwykle stosowane (dawki zalecane) i maksymalne

V Odczynniki i roztwory mianowane

Dział obejmuje odczynniki, substancje porównawcze, wskaźniki barwne, roztwory mianowane, płyny buforowe oraz wypełnienia kolumn chromatograficznych.

VI Wykaz dawek

Dział zawiera tabelaryczne zestawienie dawek zwykle stosowanych(dawek zalecanych) i dawek maksymalnych oraz działanie i/lub zastosowanie dla surowców farmaceutycznych oraz silnie działających surowców roślinnych.

VII Tabele

Dział obejmuje:

·         wykazy substancji leczniczych wg kategoryzacji A, B i N

·         tabele roztworów farmakopealnych

·         dopuszczalne wartości graniczne dla endotoksyn bakteryjnych w niektórych antybiotykach oraz w niektórych preparatach dl wstrzykiwań i wlewów

·         wartości przeliczeniowe elektrolitów, cukrów i alkoholi stosowanych w płynach infuzyjnych

Pojęcia Farmakopealne:

Surowiec farmaceutyczny – oznacza substancję lub mieszaninę substancji wykorzystywaną do sporządzenia lub wytworzenia produktów leczniczych

Substancja – (substancja farmakopealna) – oznacza umieszczony w FP ściśle określony związek chemiczny wymieniony w tytule monografii szczegółowej

Surowiec roślinny – oznacza surowiec farmaceutyczny pochodzenia roślinnego wymieniony w tytule monografii szczegółowej

Lek gotowy – preparat – oznacza produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu; nazwa leku gotowego zamieszczona w FP zawiera określenie substancji farmakopealnej i postaci leku

Postać leku – forma jaką nadano lekowi, spełniająca wymagania określone odpowiednią monografią ogólną

Roztwór – oznacza zawsze roztwór wodny; roztwory innych rozpuszczalników są wyraźnie określone

Woda – oznacza wodę oczyszczoną, jeśli nie zaznaczono inaczej przez dodanie odpowiedniego określenia

Ślepa próba – oznacza próbę wykonaną podobnie jak próba badanej substancji ze wszystkimi odczynnikami, ale bez dodania substancji oznaczanej; ma ona na celu ustalenia poprawki na obecność w stosowanych odczynnikach substancji podobnie reagujących jak substancja oznaczana

Tworzenie nazw łacińskich

·         Nazwy substancji obojętnych są rzeczownikami rodzaju nijakiego, II deklinacji, w większości jednowyrazowe np. Mannitolum

·         Nazwy kwasów są dwuwyrazowe i rozpoczynają się od słowa Acidum np. Acidum hydrochloridum

·         Nazwy soli są dwuwyrazowe i zaczynają się od nazwy kationu; tworzy się je podając kation (składnik zasadowy) w dopełniaczu, a anion (składnik kwasowy) w mianowniku; dla anionów wywodzących się z kwasów beztlenowych, używany jest rodzaj nijaki II deklinacji (-um), a dla anionów, wywodzących się z kwasów tlenowych, używany jest rodzaj męski III deklinacji (-as) np. Kalii bromidum, Natrii sulfas

·         Nazwy związków typu soli, wywodzące się ze związków amfoterycznych, tworzy się określając obydwa składniki w mianowniku, z tym że część nazwy dotycząca substancji podawana jest jako rzeczownik rodzaju nijakiego, część zaś nazwy określająca składnik potrzebny do tworzenia soli, w formie przymiotnikowej np. Sulfacetamidum natricum

·         Nazwy surowców roślinnych są dwuwyrazowe i tworzy się je podając jako pierwszy wyraz – nazwę rodzaju lub gatunku rośliny w dopełniaczu, jako drugi wyraz – nazwę części rośliny, podaną w mianowniku liczby pojedynczej np. Digitalis folium

·         Nazwy preparatów farmaceutycznych zaczynają się od nazwy surowca lub produktu, z którego otrzymano dany lek, podanej w dopełniaczu, po której następuje nazwa postaci podana w mianowniku np. Amitriptilini hydrochloridi iniectio

Tworzenie nazw polskich

·         Nazwy soli, wodorotlenków – anion w mianowniku a kation w formie rzeczownika użytego w dopełniaczu np. chlorek sodu, wodorotlenek sodu

·         W przypadku kationów występujących w różnym stopniu utlenienia, stopień ten wskazywany jest przez podanie wartościowości cyfrą rzymską, w nawiasie np. chlorek żelaza (III)

·         W nazwach prostych związków nieorganicznych, typu tlenków, używa się zwyczajowo liczebników polskich np. dwutlenek siarki

·         W nazewnictwie związków organicznych oraz związków nieorganicznych, typu połączeń koordynacyjnych i związków metaloorganicznych używa się liczebników greckich

·         W przypadku surowców roślinnych najpierw podawana jest nazwa organu, następnie nazwa rodzajowa bądź gatunkowa np. liść mięty

Dokładność wyrażeń liczbowych jest określana przez podanie odpowiedniej liczby cyfr po przecinku. Dopuszczalna tolerancja wyrażeń liczbowych wynosi +/- 0,5 jednostki ostatniej cyfry:

·         20 oznacza wartość nie mniejszą niż 19,5 i nie większa niż 20,5

·         20,0 oznacza wartość nie mniejszą niż 19,95 i nie większą niż 20,05

·         2,0 oznacza wartość nie mniejszą niż 1,95 i nie większą niż 2,05

·         0,20 oznacza wartość nie mniejszą niż 0,195 i nie większą niż 0,205

Określenie stężeń i zawartości

Procent % - oznacza ilość g składnika w 100 g mieszaniny; jeżeli stosunku procentowe wyrażone są w jednostkach objętości (ml) lub mieszanych (ml i g), jest to zawsze po znaku % wyraźnie zaznaczone: objętość / objętość (v/v), masa / objętość (m/v), objętość / masa (v/m). stężenie może być również wyrażone podając masę lub objętość składnika zawartą w 1 litrze lub mililitrze roztworu lub w 1 kg lub 1 g substancji

(1 + 9) oznacza, że w skład mieszaniny na 1 część jednego składnika przypada 9 części drugiego składnika (w jednostkach masy).

Stężenia roztworów odczynników wyraża się w g/l, podając w nazwie synonimowej stężenie w %, np. kwas winowy (5 g/l), kwasu winowego 0,5 % roztwór. Stężenia roztworów mianowanych wyraża się podając liczbę moli substancji w 1 litrze roztworu, np. kwas solny (0,1 mol/l). w badaniach zawartości wymaganą zawartość substancji leczniczej wyraża się w %. W badaniach czystości podaje się dopuszczalną zawartość zanieczyszczeń w %, jeżeli występują one w ilościach poniżej 0,01 % stosuje się μg/g.

Badanie rozpuszczalności

Stosuje się następujące pojęcia:

·         bardzo łatwo rozpuszczalny – 1 cz. rozpuszcza się w mniej niż 1 cz. rozpuszczalnika

·         łatwo rozpuszczalny - 1 cz. rozpuszcza się w 1 do 10 cz. rozpuszczalnika

·         rozpuszczalny - 1 cz. rozpuszcza się w 10 do 30 cz. rozpuszczalnika

·         dość trudno rozpuszczalny - 1 cz. rozpuszcza się w 30 do 100 cz. rozpuszczalnika

·         trudno rozpuszczalny - 1 cz. rozpuszcza się w 100 do 1000 cz. rozpuszczalnika

·         bardzo trudno rozpuszczalny - 1 cz. rozpuszcza się w 1000 do 10000 cz. rozpuszczalnika

·         praktycznie nie rozpuszczalny - 1 cz. rozpuszcza s...