rzezba w portalach i glowiwocach kolumn.
rzezby wykladnikiem wiary.
symbolizm, anegdota, potwornosc.
zrodla ikonografii - znali za karolinska wielkie tematy bizantynsjie - chrystusa i marie na majestacie oraz epizody z zycia
jezusa. wplyw wywieraly motywy wschodnie - animalistyczne motywy sztuki ludow stepowych przynioene przez zlotnikow germanskich.
wplywy sie odrodzily w XII wieku dzieki krzyzowcom.
ae tez sila kreacyjna i gorliwosc tworcow. podkrecana dramatyzmem liturgii. lek przed grzechem i pieklem.
wazna rola - symnbole inspirowane przez komentatorow pisma swietego.
wszystko jest znakime jakiejs glebszej rzeczywistosci.
symbole - czterech ewangelistow - czlowike, wol, lew i orzel. te same oznaczaja cztery najwazniejsze epizody z zycia
chrystusa - wcielenie, meka, zmartwychwstanie, wniebowstapienie. a takze cztery przymioty ludzkei rozsadek, prace sile i kontemplacje.
inne zwierzeta - golab, jagnie. sily dobra.
koziol, kruk i bazliszek to szatan.
znaki zodiaku = uplyw czasu i por roku, prace miesecy.
postacie kobiece - siedem sztu wyzwolonych.
inne postacie - cnoty walczace z grzechami - tez kobiety - pokora, pycha, skromnosc, rozwiazlosc.
w8iekswzosc przedstawien rzezbairskich na portalach i kapitelach - czerpie z ST I NT, laczy je ze soba bogata
symbolika, ktora laczy epizody z nowego ze starym.
1. vezelay glowica - mistyczny mlyn oraz ziarno mojzesza i meke swietego pawla.
2. clermont ferrand - grzech ewy i odkupicielska rola marii
czesto sceny6 te zgrupowane sa w wielkie cykle, zwl dziecinstwo chr i narodzenie:
poklon pasterzy, poklon trzech kroli, rzez niewiniatek ucieczka do egiptu i cykl meka ukrzyzowanie zmartwychwstanie wniebowziecie.
dwa tematy jueszczE:
- apokalipsa ukazujaca przedwiuecznego w otoczeniu czworga zwierzat, 24 starcow
- sad ostateczny - srogi chrystus sedzia, fala wybranych i potepionych.
XII wiek, niezwykly rozwoj . w XI wieku rzezbiarze = relief zblizony do rytu, otoczony bordiura o prymitywnym rysunku, powoli
odzyskiwali karoli8nske umiejetnosci.
w poczatku XII wieku kjontury zaokragla sie, postacie zycia, gwaltownosc, malrastwo scienne udoskonala tympanonowe kompozycje.
rzezba XII wieku - horro vacui.
tworcy nie dbaja o realizm, cialo ludzkie podlega roznuym deformacjom. czasem jest to wyrazem ekspresyjnego symbolu, czasem
wynika z koniecnzosci dostosowania rzezby do miejsca. stad bierze sie zywosc rzezbonycg scen, taneczne pozy zgarbionych postaci
aby mogly wypelnic przestrzen w jakiej je zamknieta.
mierza sierealizm z fanjtazja, groza z groteska i werwa nadajac ekspresje.
regionalne szkoly rzezbiarskie:
1.burgundia - wplyw cluny z wielkiego opactwa macierzystego pozostalo 8 glowic z prezbiterium z konca XI wieku - cluny III. personifikacje
tonow muizycznych, cnoty i pory roku i zycie klasztorne. ta sztuka opanowuje cala burgundie. od daty ukonczenia cluny rzeby datuje
sie pozostala rzezbie.
vezelay, autun, saulieu.
VEZELELAY - tympanon. postac chrystusa w mandorli w chwili zeslania ducha swietego z ogromnymi rekami wyciagnietymi ku apostolom.
w nawie wspanialy zespol glowic o zroznicowanej tematyce i zadzwiwiajacej pewnosci ruchu i kompozucji figuralnej.
arabeska. wplywy cluny.
- portal zachodni to rozeslanie apostolow polaczone z przelaniem ducha swietego. olbrzymia postac tronujacego zbawiciela - geometryczny
i charyzmatyczny osrodek. na gorze jest szeroka rozlozona dlon i z niej promienieje swiatlo., po bokach sa ciasno dwie grupy apostolow. nadproze i kasetony
przedsstawiciele narodow zlaknionych slowa ewangelii - pigmeje, jednostopi, psioglowi - idea powszechnej ewangelizacji.
bezcielesnosc plaskich postaci. rozpiete draperie. dynamiczne napiecie. postawa chrystusa ni to stojaca ni to siedziaca,
lekko ugiete nogi -- nadrealna wizja. wiatr na krawedzi szat powiewa i jest moment wibracji.
SAULIEU, saint andoche - glowice, ucieczka z egipti
Autun - glowoice jezscze bardziej zywe. ucieczka z egpitu - rzezbiarz Gislebertus, podpisal sie. tympanon centralnego porraalu, nadproze
zadzwiaiajca EWA. rzezbiarz 1125-1135 wykonal kapitele, portal w fasadzie - GISLEBERTUS. i wlasnie w Cluny sie wyksztalcil.
a byla jako pomocnk mistrza w cluny, potem wspolpracowal w vezelay.
tympanon - sad ostateczny, sadystyczna wscieklosc demonow, ktore maja ciala szkieletow, dlonie obciagniete wyprezona skora,
rozpacz potepionych . przerazone oczy, zalamuja rece, zakrywaja twarze, niezsczesciu przeciwstawil szczesliwosc wybranych =
- zbawieni wokol aniolow obnejmuja jje wpol, chwytaja za szaty. na jednym z kapitelu szymon mag spada z twarza rozdarta smietelnym
wrzaskiem.
- kapitel, sw jozef i glowa mu ciazy z zafrasowania.
- kapitelz trzema krolami, budzeni sap rzez wyslanca
- EWA z nadproza nieistniejacego portalu - najsubtelniejsze, najbardziej kobiecy akt w calej sztuce srednwiecz.a meidzy roslinamio
ogrodu chce siegtnac ukradkiem po zakazany owoc, nasluchuje czy idzie Bog.
sztuka gislebertusa - syntetycznosc, subtelne zroznicowanie plazsczyzn, niewielka wypuklosc rzezby.
relief girauldusa z kapitelem w plaimpied - kuszenie chrystusa , pierwsza polowa XII wieku.
tympanon w charilieu, anzy le duc, semur en brionnais i nadproze w saint lazare w avalon
brionnais - domena gosci z semur, ktorzy okolo 1050 maja wlasne warsztaty rzezbiarskie i powstlay kapitele w kosciolach
anzy le duc, wyrazisty gleboki relief, smialy rubaszy rysunek i tematyka.
cluny II - opsiem kapiteli z obejscia choru
- cwiczeni aantycznej palestry - alegoria cwiczen duchiowych
- hodowla pszczol
- nma osi cnoty teologiczne i kardyanalne, czyli mlode kobiety, personifikacje por roku
- czterech nagich mlodziencow z dzbanami, z ktorych wypadaja pasma wody z rybami
- figowiec i jablon, migdalowiec i winorosl - obraz raju
- osiem tonow spiewu gregorianskiego pod postaciami muzykujacych kobiet i mezczyzn
swobodna forma, antykuizujaca, koryncka - smukle sylwetki.
portal zachodni- chrystus tronujacy w manrodli, unoszony przez anioli, otoczenie symboli ewangelistow - wniebowstapienie.
w nadprozu maria w otoczeniu apostolow, obok swiete niewiasty idace do grobu. na zewnatrz archiwolty sw piotr, patron opactwa. 1109-1113
miedzy wykonaniem kapiteli choru a tympanonu - stylowa ewolucja.
tympanon - pelnpolastyczny, smuklejsze proporcje figur i wydluzeone bardziej. cluny ma duzy wplyw na reszte rzezby burgundzkiej.
rzemieslinicy z cluny rozlazeli sie po burgundii i poza.
2. poitou i akwitania - nowy system fasad. podzialy slepymi arkadami, niszami, polkolumnami, gzymsami.
- katedra w angouleme, synteza wniebowstpaienia panskiego i sadu ostatecznego na calosci fasady. na dole ciezki plastyczny, na gorze
smielszy i plastyczny, rozwijal sie styl. we wniebowstapieniu podzial na sfery niemieska i ziemska, wzieto to z malarstwa.
- pozne stadium - notre dame le grand w poitiers, rzezba zespolona z architektura - intensywnie plastycznak, oblepia architekture,
wnetrza nisz i lico. pomiedzy wykroje archiwolt. wchodzi na oscieza i archiwolty okienne.
- aulnay - klinowe ustawienie figurek dostosowanych do struktury luku.
3. szkola owerniacka. przeciwienstwo zachodniej francji. skromne. brak wytwornej i ekspanzywnej wirtuoezrii. kapitele prezbiterium notre dame du port clermont ferrand a takze
w saint nectaire, mozat i brioude. twardosc skal wulkanicznych - postacie sa wposciagliwe, przysadzite, neizreczne.
- malowniczosc w serii rzezby na kapitelach w clermoint ferrand, ktorych tematem jest upadek ewy i adama. i zywot marii.
tympanon z kosciola sainte foy w conques- sad ostateczny.
- mozac - babeczki niosa naczynia ku grobowi chrystusa. kapitele z atlantami, centaurami itd.
- st foy w conques, sad ostateczny. zmontowane z 7 reliefow.
- moissac - portal poludniowy w st pierre cieszy sie wielka slawa, przedstawia na tympanonie wizje apokalipsy - wielki
chrustus blogoslawiajc, symbole ewangelistow, dominuje nad24 starcami, ktorych twarze zwracaja sie ku Bogu - reka z gory.
filar srodkowy zdobiony jest motywem opdwojnych lwow. na kapitelach wirydarza sceny ze starego i nowego testamentu przeplataja sie
z motywami zwierzecymi, roslinnymi i geometrycznymi.
- stary portal kosciola sainte marie w souillac - obecne w nawie glownej, splecione potwory na filarze srodkowym, wielkie figurty swietych
i prorokow, Izajasz tancujacy. mistrzowie z moissac i z cahor.
- poludniowy portal kosciola saint pierre w beaulieu sur dordogne - sad ostateczny
wplyw na Clermont - tam byl robert i bernard.
3. szkola tuluzanska - XI i XII wiek, ozywiona dzialalnosc artystyczna.
- 7 plyt marmurowych zdradzjaaych wplyw bizantyski przedstawiajace Boga na majestacie, anioly, apostolow - w kosciele
st sernin w tuluzie. tam jest tez portal porte miegeville,
4. rzezba prowansalska - wplywy rzymskie - postacie pelnoplastyczne z wielkiej fasady kosciola saint gille du gard i saint trophime w arles - 6
kolumn przed frontem, dlugi fryz, apostolowie na lwach. rzezby kruzganku przylegajacego do koscioloa.
spokojna wielkosc podkreslona trafnymi proporcjami i szlachetnocia draperii. ale owa godnosc nie wyklucza ruchu io zycia !!
5. langwedocja. poczatki rzezby wiaza sie z st sernin w tuluzie, porte des comtes podwojny portal w pd ramieniu transeptu, prawdziwym
przelomem jest warsztat bernarda gilduina. w tuluzie sygnowal marmurowy oltarz w 1096. chrystus na majestacie, apostolowie i anioly.
kapitele w kondygnacji empor. porte miegeville, nawa poludniowa - warsztat dla ktorego pkt wyjscia byla sztuka mistrza
gilduina. wniebowstapienie. rozwieniecie pokazania ciala ludzkiego
tuluza oddzialtywala na warsztat moissac, ktory w 1100 ukonczyl kruzganek, 76 kapiteli. portal moissac - tympanon
z powtornym przyjsciem jezusa
2
Dadainka