filozofia-wypisy z Tatarkiewicza.doc

filozof

poglądy

354

430

św. Augustyn

G         szczęście może dać jedynie Bóg

G         potrzebne jest tytlko poznanie Boga i własnej duszy

G         badania przyrody – b. ciekawe i b. próżne

G         fenomenalizm – możemy poznać zjawiska i jest to poznanie pewne

G         poznanie rzeczy wewnętrznych jest najpewniejsze [jestem i myślę]

G         umysł ma poznawać prawdy wieczne

G         iluminizm – Bóg udziela duszy wiedzy drogą oświecenia, łaska oświecenia przypada dobrym

G         poznanie ma charakter intuicyjny

G         istnieją prawdy wieczne, wszystko wieczne może istnieć jedynie w Bogu, zatem Bóg istnieje, tym samym istnieje także dusza nieśmiertelna, mająca udział w wieczności Boga poprzez prawdy wieczne

G         przewaga duszy nad ciałem i sił irracjonalnych duszy nad rozumem

G         infinityzm – Bóg jest nieskończony

G         personalizm – Bóg jest osobą, godną miłości

G         doskonałość stworzenia – teodycea

G         zło rozumiane negatywnie [jako brak dobra]

G         człowiek odpowiada za zło, ale nie za dobro, które jest darem łaski

G         Bóg ma przewagę nad światem, jest najważniejszym przedmiotem poznania, najwyższym dobrem i przyczyną wsszelkiego dobra

G         historia jako zmagania civitas Dei z civitas terrena

IX w.

Jan Szkot Eriugena

G         zgoda między rozumem a objawieniem

G         gnostycka koncepcja Pisma – dostosowywanie sensu Pisma do rozumowania

G         Bóg jest niczym, co rozum może objąć, ale jest jednocześnie źródłem wszystkiego

G         twórczość Boga jest Jego rozwojem, stworzenie świata jest aktem koniecznym

G         koncepcja stworzenia w procesie emanacyjnym – natura podzielona na 4 etapy

G         przekonanie o realności pojęć

G         nic nie istnieje poza Bogiem – teocentryczna koncepcja poznania

G         znany nam świat nie jest rzeczywisty, jest tylko symbolem rzeczywistosci

G         jest jedna predestynacja, bo Bóg jest jeden, dlatego nie może być przyczyną rzeczy przeciwnych

1033

1109

św. Anzelm

G         do poznania prawdy potrzebna jest i wiara, i rozum – przez wiarę do zrozumienia, a nie odwrotnie

G         racjonalność Boga i świata – próba uzasadnienia tajemnic wiary

G         skrajny realizm pojęciowy – nawet pojęciom ogólnym odpowiada rzeczywistość

G         dowody istnienia Boga – byt względny zakłada bezwzględny; szereg doskonałości nie może biec w nieskończoność

1091

1153

św. Bernard

G         obcowanie z Bogiem jest jedynym sposobem poznania prawdy

G         łaskę uzyskujemy przez pokorę i miłość, są one bardziej potrzebne od rozumowania

G         miłość ma 4 stopnie, ostatnim jest ekstaza

G         dualizm Boga i stworzenia, ekstaza upodabnia ale nie jednoczy z Bogiem

G         potępienie nauki rozumowej świeckiej i teologicznej [haniebna ciekawość]

1096

1141

Hugon od św. Wiktora

G         synteza scholastyki i mistyki

SZKOŁA W CHARTRES

G         kult czystego platonizmu

G         odzyskanie logiki Arystotelesa

G         indukcyjne pochodzenie zasad wiedzy

G         badania humanistyczne przeciwstawione teologicznym

G         zainteresowanie badaniami matematycznymi i przyrodniczymi

G         atomistyka Demokryta

1210

1294

Roger Bacon

ÿ     poznanie przez doświadczenie i eksperyment połącznone z matematycznym badaniem zjawisk

ÿ     doświadczać można nie tylko rzeczy przyrodzonych, ale także nadprzyrodzonych – wiedzę o Bogu tak jak o świecie zdobywamy na podstawie doświadczenia, jest to jednak dośw. wewnętrzne

ÿ     doświadczenie = poznanie nieabstrakcyjne, niedyskursywne, bezpośrednie

ÿ     wszystkie prawdy pochodzą z objawienia, granica między prawdami przyrodzonymi a nadprzyrodzonymi jest nieostra

1225

1274

św. Tomasz z Akwinu

ÿ     oddzielenie wiedzy od wiary, rozumu od objawienia

ÿ     rozum poznaje rzeczy materialne ale także Boga i Jego własności

ÿ     pewne prawdy wiary możemy jednak znać tylko dzięki objawieniu

ÿ     żadna z prawd wiary nie sprzeciwia się rozumowi, choć może go przekraczać

ÿ     filozofia przygotowuje do wiary, ponieważ buduje na zasadach rozumu, a nie objawienia

ÿ     rzeczy jednostkowe jako punkt wyjścia do wszelkiego poznania

ÿ     powszechniki mogą mieć trojaką postać [in re, post rem, ante rem]

ÿ     istota [essentia] Boga implikuje Jego istnienie [existentia], istota rzeczy stworzonych istnienia nie implikuje – Bóg jest bytem koniecznym i niezależnym, a stworzenie przypadkowym i zależnym

ÿ     substancje cielesne są złożone z formy i materii – materia jest źródłem mnogości i cielesności [forma jest aktem, materia potencją]

ÿ     Istnieie Boga wymaga dowodu, ale nie możemy wnioskować a priori z Jego istoty – opieramy się więc na doświadczeniu, wywodzimy istnienie Boga z Jego dzieł [e.g. ex motu – musi istnieć 1 przyczyna ruchu skoro mamy ruch]

ÿ     własności Boga można poznać rozumem, lecz nie bezpośrednio a przez nieskończone wzmożenie właściwości istot skończonch

ÿ     stworzenie świata – z niczego, wprost, jako akt woli, wg idei Bożych, w czasie

ÿ     Różnorodność świata odzwierciedla różnorodność Boga

ÿ     czyste inteligencje – anioły – st. pośredni między człowiekiem a Bogiem

ÿ     hilemorfizm – dusza i ciało są tak złączone jak forma z materią – przeciwieństwo rozdzielaniu duszy i ciała.

ÿ     poznanie – receptywne, poznanie niższe łączne z wyższym

ÿ     przedmioty materialne poznajemy bezpośrednio, duszę własną tylko pośrednio

1270

1308

Duns Szkot

ÿ     przewaga wiary nad rozumem – rozum nie może dowieść większości tez teologicznych

ÿ     nie można dowieść przymiotów Boga, choć można dowieść, że istnieje

ÿ     nie chciał przetworzyć wiary w wiedzę jak scholastycy

ÿ     przewaga intuicji nad abstrakcją

ÿ     przewaga jednostki nad ogółem – indywidualność jako podstawowa cecha bytu

ÿ     mnogość form w rzeczy

ÿ     przewaga woli nad myślą – wola może kierować rozumem

ÿ     prawda jest tylko jednym z dóbr

ÿ     Bóg jest wolą, wszystko,co ustanowił, jest słuszne i dobre bo to On je ustanowił