Piotr Szumlewicz
OJCIEC NIEŚWIĘTY
Wydawnictwo
Czarna Owca Sp. z o.o.
rok 2012
Spis tresci
01. Wstep - koniec zludzen
02. Janusowe oblicze pontyfikatu Jana Pawla II
03. Pedofilia za zaslona wladzy
04. Jan Pawel II i katolicki naród polski
05. Toksyczny i przereklamowany
06. Nie mozna rzadzic Kosciolem samymi zdrowaskami
07. Bez papieza bylibysmy nowoczesniejsi
08. „Nowy feminizm”, czyli stary dogmatyzm
09. Jan Pawel II grzeszyl przeciwko zyciu
10. Ewangelizacja Ameryki Lacinskiej
11. Pontyfikat straconych szans. Od personalizmu do dogmatycznego tomizmu
12. Papiez ludowo – obrzedowo - dekoracyjny
13. Toksyczny ojciec lesbijek i gejów
14. Jan Pawel II – slepa uliczka antykomunizmu
15. Jan Pawel II oddzielal ludzi od Boga
16. Autorytarne dzieci Jana Pawla II
17. Slowo o autorze i jego rozmówcach
01. Wstęp - koniec złudzeń - Piotr Szumlewicz
Czy to możliwe, aby w dużym demokratycznym kraju należącym do Unii Europejskiej największym autorytetem, cieszącym się powszechnym szacunkiem, była osoba, która tuszowała skandale pedofilskie, chroniła oszustów, współpracowała z krwawymi reżimami, kwestionowała prawa mniejszości i wspierała dyskryminacje kobiet? Odpowiedz na to pytanie jest twierdząca. Tak. Jest to możliwe. Mowa tutaj o Polsce, a tym autorytetem jest zmarły ponad sześć lat temu papież Jan Paweł II.
Papież: despota czy autorytet?
Juz ponad sto piecdziesiat lat temu jeden z ojców zalozycieli mysli liberalnej, John Stuart
Mill, pisal o prawie do krytyki jako jednym z glównych wyznaczników wolnego
spoleczenstwa: „Wezmy czlowieka, którego sad istotnie zasluguje na zaufanie, i zapytajmy,
dlaczego mu ufamy? Dlatego, ze nie odrzucal krytyki swojej opinii i postepowania”[1]. Mill
proponuje wiec proste kryterium rozstrzygajace o tym, kogo mozna uznac za autorytet.
Autorytetem jest nie ten, kto za takowy uchodzi, ale ten, kto potrafi swoimi czynami
i argumentami obronic poglady, które glosi, kto jest otwarty na dyskusje i chetny do
prezentowania swoich przekonan.
Niniejsza ksiazka przyjmuje krytyczna perspektywe Milla w refleksji nad zyciem
i dzielem Jana Pawla II. W powszechnym odczuciu polski papiez byl autorytetem. Niestety,
z analizy jego pogladów i dzialan wynika, ze nie zaslugiwal na to miano, a urzeczywistnienie
gloszonych przez niego pogladów a urzeczywistnienie gloszonych przez niego pogladów
groziloby wprowadzeniem w Polsce zasad panstwa wyznaniowego. Ponadto unikal on
dyskusji ze swoimi oponentami, nie staral sie przekonac do swoich racji tych, którzy watpili,
a jego pontyfikat byl okresem czystek i zabijania wewnetrznej debaty w obrebie Kosciola.
W swietle przedstawionych w tej ksiazce faktów Jan Pawel II byl zamkniety na krytyczne
argumenty i dogmatyczny, a wiele niewygodnych zjawisk zwiazanych z jego pontyfikatem
Kosciól katolicki ukrywa do dzis.
Po smierci papieza nie zostala w Polsce podjeta rzeczowa dyskusja na temat jego
pontyfikatu. Wciaz zdecydowana wiekszosc polityków i dziennikarzy ma do papieza
podejscie wyznawcze. Entuzjasci Jana Pawla II unikaja uczciwego rozliczenia jego
pontyfikatu, dbajac, aby niewygodne fakty nie przedostaly sie do opinii publicznej.
W kategoriach Milla oznacza to, ze Jan Pawel II nawet posmiertnie zajmuje pozycje despoty.
Autorytetem dla Milla byla osoba, która w otwartej debacie i w ogniu krytyki potrafila
obronic swoje dokonania. Despota unika debaty i zamyka usta oponentom. Papiez juz nie
zyje, ale wciaz nie ma rzeczowej dyskusji na temat jego osiagniec. Niniejsza ksiazka stanowi
próbe przelamania tego impasu i dokonania krytycznej analizy pontyfikatu Jana Pawla II.
Narodziny kultu
Aby utrwalic wizerunek Jana Pawla II jako niekwestionowanego autorytetu,
wiekszosc polskich mediów stosowala rózne, niekiedy ekwilibrystyczne triki chroniace
papieza przed krytyka. Warto zwrócic uwage, ze wiele lat przed smiercia tytulowano go
mianem „Ojca Swietego” lub „Jego Swiatobliwosci”, stawiajac go tym samym ponad
porzadkiem demokratycznej debaty. Jego zycie, poglady, dzialania polityczne, a nawet
smierc, nie byly w tym ujeciu czescia porzadku ludzkiego, lecz przyjmowaly charakter
religijnej misji. Jak slusznie wskazywal Karol Janowski w jednym z nielicznych tekstów
krytycznych wobec kultu papieza: „Krytyczna refleksja nad fenomenem papieza Polaka,
rzeczowa analiza jego pontyfikatu byla (i nadal jest) tlumiona badz przemilczana i wrecz
niedopuszczalna, watpliwosci potepiane, a krytyka (w tym satyra) scigane prawnie.
Ponadto zyskuje na mocy tendencja do lokowania jego mysli, gestów, wyrazen w obszarze
chronionym, z którego «nieuprawnione» czerpanie jest traktowane z którego
«nieuprawnione» czerpanie jest traktowane jako czyn nieetyczny, wzbudzajacy obrzydzenie
badz uwlaczajacy i profanujacy jego pamiec”[2].
Jego wplyw na spoleczenstwo badano nie w kategoriach socjologicznych, lecz
moralno-religijnych, i stad oparta na watlych przeslankach teza o powstaniu „pokolenia
JPII”. Ewolucja postaw Polaków, jak tez tym bardziej ich dzialan, nigdy nie wskazywala na
istnienie czegokolwiek w tym rodzaju, a mimo to powazni naukowcy debatowali o
„pokoleniu JPII”, którego glównym wyznacznikiem miala byc pamiec o niedawno zmarlym
papiezu.
Jan Pawel II od poczatku pontyfikatu byl przedmiotem kultu, podsycanego przez
media i przedstawicieli wszystkich znaczacych partii politycznych. Jak trafnie pisze
Janowski: „Jego postac adorowano, czemu ani on sam, ani Kosciól w Polsce sie nie
sprzeciwial (pomniki, nazwy ulic, placów i gór, patron szkól, przyznawanie honorowego
obywatelstwa przez miasta, specjalne adresy z wyrazami uwielbienia, tytuly honoris causa
oraz instytucje – w znacznej mierze finansowane z budzetu panstwa – kultywujace jego
wielkosc, swietosc i dokonania). Jeszcze za zycia Jan Pawel II byl kreowany na istote o
nadludzkich – Pawel II byl kreowany na istote o nadludzkich – nieogarnietych ludzkim
rozumem – cechach”[3].
W tym kontekscie warto zwrócic uwage, ze Jan Pawel II nie tylko nalezal do
najbardziej charyzmatycznych i medialnych papiezy ostatnich dekad, ale tez byl
przywódca niezwykle zarozumialym, który z wyrazna satysfakcja i bez zadnych oporów
pielegnowal rózne formy czci wlasnej osoby. Polskie media bynajmniej go w tym
balwochwalczym kulcie nie ograniczaly; przeciwnie – wrecz do niego zachecaly. Juz za zycia
Jana Pawla II slyszelismy, ze papiez byl zarówno wielkim duchownym, jak tez osiagnal
doskonalosc na wielu innych obszarach aktywnosci. Moglismy sie zatem dowiedziec, ze byl
wybitnym poeta, genialnym mezem stanu, najwiekszym bojownikiem o pokój, wspanialym
pedagogiem, najmadrzejszym filozofem czy niezwykle spostrzegawczym psychologiem.
Za zycia obdarzono papieza tyloma superlatywami, ze trudno znalezc taki obszar dzialania, w
którym nie bylby uznany za niepodwazalny autorytet. Kilka lat temu polscy czytelnicy mogli
sie nawet dowiedziec, ze Jan Pawel II byl najwiekszym swiatowym ekspertem od
spoleczenstwa informacyjnego. Taka teze postawila w swojej ksiazce Oblicza ubóstwa
w spoleczenstwie w swojej ksiazce Oblicza ubóstwa w spoleczenstwie informacyjnym[4]
profesor ekonomii Agnieszka Szewczyk. Nauki papieza stanowia dla niej przewodnik
do zbadania problematyki, na której Jan Pawel II z pewnoscia sie nie znal i która nigdy sie nie
zajmowal. Pod tym wzgledem autorka idzie dalej niz wielu badaczy bloku wschodniego
z poczatku lat piecdziesiatych, którzy co prawda obowiazkowo cytowali wypowiedzi Stalina
na kazdy mozliwy temat, ale czesto w swoich publikacjach przemycali tresci niemajace nic
wspólnego z „madrosciami” radzieckiego przywódcy.
Niestety, Szewczyk nie tylko na co trzeciej stronie obdarowuje nas obszernym cytatem
z dziel papieza, ale, co gorsza, jej wlasne przemyslenia i oceny wpisuja sie w poetyke
papieskich rozwazan. Na dodatek przeocza ona olbrzymia literature na wybrany przez siebie
temat, ograniczajac sie jedynie do tradycji katolickiej, wyznaczonej wlasnie przez postac
polskiego papieza i jego poprzedników. Stad tez w obszernej bibliografii mozna sie natknac
na dwadziescia osiem dziel Jana Pawla II i mnóstwo tekstów pisanych przez zwolenników
katolickiej ortodoksji. Najbardziej rzeczowymi i najczesciej przywolywanymi raportami na
temat spoleczenstwa informacyjnego sa dla autorki nie spoleczenstwa informacyjnego sa dla
autorki nie ekspertyzy OECD czy Eurostatu, ale sprawozdania papieskich instytutów
badawczych. Zamiast znanych analityków spoleczenstwa informacyjnego w roli
autorytetów pojawiaja sie… papieze: oprócz Jana Pawla II takze Pawel VI i Pius XII.
Ten przyklad jest niezwykle reprezentatywny dla podejscia do Jana Pawla II w Polsce.
Od lat pojawiaja sie zdumiewajace tezy na temat osiagniec papieza, a im jest ich wiecej, tym
wieksza jest obawa przed ich zakwestionowaniem. Kilka lat temu, gdy wbrew zywionym
w Polsce oczekiwaniom papiez nie zostal uhonorowany Pokojowa Nagroda Nobla, moglismy
uslyszec nieoczekiwane slowa pocieszenia: nie powinnismy byc rozczarowani, poniewaz
wielkosc papieza przewyzsza wszelkie ziemskie tytuly i nagrody. Nie jest on bowiem
zwyklym smiertelnikiem, który, jak „my wszyscy”, ma codzienne bolaczki i problemy. Papiez
„nie pochodzi z ludzkiego swiata”, co jednak nie przeszkadza mu byc wielkim poeta, mezem
stanu, bojownikiem o pokój, wychowawca, etykiem, filozofem czy socjologiem.
Niewatpliwie jest on najlepszy we wszelkich dziedzinach, wiec gdyby tylko zechcial,
otrzymalby trofeum w kazdej specjalnosci. Jednak jako otrzymalby trofeum w kazdej
specjalnosci. Jednak jako istota nadprzyrodzona nie oczekuje zadnych laurów, gdyz obce sa
mu ambicje zwyklych smiertelników. Z tej perspektywy przyznanie Nobla papiezowi jedynie
by go urazilo, cóz bowiem znacza nagrody za dzialania na rzecz ziemskiego pokoju dla istoty
tak wielkiej jak Karol Wojtyla?
Te z pozoru zabawne wydarzenia medialne dotyczyly jednak równiez spraw waznych.
Oto ktos osmielal sie zwrócic uwage, ze polski papiez chronil pedofilów. Jak reagowaly
media i politycy glównego nurtu? Wiekszosc lekcewazyla sprawe, a nieliczni, którzy ja
zauwazali, prezentowali te doniesienia jako niewiarygodne sensacje.
Niewygodne fakty dotyczace papieza byly przedstawiane jako mity, a mity dotyczace
jego rzekomej doskonalosci we wszystkich mozliwych dziedzinach – jako fakty. Zarazem
glosy krytyczne czestokroc byly infantylizowane. Czy naprawde Jan Pawel II mial
dyskryminacyjne poglady na temat kobiet? Niemozliwe, skoro ojciec swiety milowal
wszystkie kobiety. Ostatecznie bezkrytyczna aprobata pogladów papieza blokowala i wciaz
blokuje powazna debate nad wieloma problemami, utrzymujac dyskryminacyjny status
quo w odniesieniu do sytuacji kobiet, mniejszosci ,mniejszosci seksualnych czy ateistów.
Podobna strategie politycy i publicysci stosuja wzgledem papieskich kompetencji
filozoficznych. Na poczatku istnieli jeszcze watpiacy. Papiez wielkim filozofem? Patriota,
Polak, maz stanu – zgoda, ale filozof? Filozof – odpowiadano. Choc nie taki zwyczajny
– to medrzec nad medrcami. Dopiero gdy zdamy sobie sprawe, ze Karol Wojtyla osiagnal
pozycje nadprzyrodzonego autorytetu, stanie sie dla nas zrozumiala bezkrytyczna aprobata
nauk papieskich i ich filozoficznej tresci. Jezeli jednak przyjrzymy sie im blizej, okaza sie one
zbiorem banalnych i malo nowatorskich refleksji, które w zadnym wypadku nie moga
konkurowac z dorobkiem teoretycznym XX-wiecznej humanistyki. Sa to obiegowe formuly,
pojawiajace sie w wiekszosci wystapien przedstawicieli kleru. Trudno jest ich bronic czy
krytykowac je z perspektywy filozoficznej, bo nic konkretnego nie zawieraja; mozna
ewentualnie zastanawiac sie nad ich sensem ideologicznym lub religijnym. Tymczasem
prawie wszyscy polscy politycy i publicysci uznaja wystapienia Wojtyly za mowy
poruszajace najbardziej fundamentalne problemy filozoficzne wspólczesnosci.
W tej maskaradzie najwiekszym winowajca nie byl sam papiez, który, jak kazdy
przywódca, walczyl o wplywy i wladze, lecz jednomyslne polskie elity. Sam papiez pod
koniec zycia stal sie maskotka mediów, które nim manipulowaly, wykorzystywaly go do
nakrecania spirali ogladalnosci i czerpaly radosc ze zblizen kamery na postac umierajacego,
starego czlowieka. Odslanialy najbardziej intymne wymiary jego zycia, pokazywaly jego
slabosc, po czym zachecaly do dalszej konsumpcji papieza jako narodowego bóstwa,
przedmiotu komercyjnej czci. Papieskie zycie rozgrywalo sie wedle scenariusza, który
niemiecki pisarz Patrick Süskind nakreslil w swojej ksiazce Pachnidlo. Jej glówny
bohater to twórca perfum poszukujacy idealnego zapachu. Gdy wreszcie udalo mu sie
osiagnac wymarzony cel, wylal na siebie pachnaca substancje, a dziki tlum w szalenstwie
rzucil sie nan i go pozarl.
Polskie media ulegly podobnej fascynacji. Wlasna rzeczywistosc, pelna klamstw,
cynizmu i okrucienstwa, staraly sie wzbogacic, sycac sie obrazami cierpiacego starca, którego
choremu cialu przypisywaly nadprzyrodzone atrybuty. Rzeczywisty papiez w tej szalonej
maskaradzie odgrywal drugorzedna role. Pod koniec zycia nikt go juz w Polsce nie sluchal;
byl on jedynie przedmiotem autorytarnego kultu ze strony bezkrytycznych mediów.
Widzac ten smutny cyrk, chcialoby sie zawolac, ze król jest nagi, bo przeciez papiez
nie mial zadnego z atrybutów, które mu przypisywano. Nie byl mezem stanu, lecz przywódca,
który, jak inni wladcy, zabiegal o realizacje interesów swojego kraju; nie byl wielkim
etykiem, ale doktrynerskim obronca katolickiej ortodoksji; nie byl wielkim filozofem, lecz
jedynie przecietnym komentatorem swietego Tomasza; nie byl wielkim poeta ani
sportowcem. Tryumfujacy autorytaryzm. Nielatwo o krytyke autorytaryzmu w kraju, w
którym zgodnie z panujacym dyskursem autorytet stanowi skuteczne remedium na wszelkie
problemy. Papiez mial wyleczyc ludzi z ich wad i wytyczyc prosta, a zarazem pozadana
moralnie sciezke postepowania. W jej centrum sytuowala sie religia katolicka z hierarchia
koscielna oraz przeswiadczeniem o istnieniu „Pana” i poslusznych mu „wiernych”.
Przedluzeniem i dopelnieniem hierarchicznej religii byl model rodziny patriarchalnej,
w ramach której wladza mezczyzny jest naturalna i konieczna. Zachowany jest tu ten sam typ
relacji, co miedzy klerem i jego podwladnymi: oparte na irracjonalnych przesadach
arbitralne panowanie. Model ów dominuje równiez na polu ekonomicznym, gdzie pod
eufemistycznymi wezwaniami do pojednania kryje sie usankcjonowanie niesprawiedliwych
stosunków spolecznych.
Autorytaryzm panuje zreszta nie tylko w kosciele, domu i na rynku; przenika równiez
do edukacji, kultury i polityki, okreslajac mechanizmy reprodukcji spoleczenstwa.
A...
dukat07