Zaburzenia mowy u dzieci nerwicowych i autystycznych.pdf

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=62

Zaburzenia mowy u dzieci nerwicowych i autystycznych

Wþadysþaw Pitak

Rok:

Wydawnictwo:

Miejsce wydania:

Dzieci nerwicowe

Literatura dotyczĢca zaburzeı nerwicowych jest bardzo obszerna. Pomimo licznych opracowaı

nie ustalono jednak jednolitej terminologii okreĻlajĢcej poszczeglne rodzaje tych zaburzeı.

Brak jest jednoznacznoĻci w rozumieniu takich pojħę jak: nerwowoĻę, nerwica, psychonerwica,

czy neurotycznoĻę. Czħsto sĢ one uŇywane zamiennie, a niekiedy jako zjawiska rŇne lub teŇ

kolejne stadia rozwojowe tego samego zaburzenia.

OkreĻlenie nerwicy jako czynnoĻciowego zaburzenia wprowadzone przez lekarza szkockiego

Cullena w 1776 r. i uĻciĻlone przez P. Dubois przetrwaþo do dziĻ wraz z towarzyszĢcym

przekonaniem, Ňe gþwnĢ przyczynĢ powstania nerwicy sĢ urazy psychiczne.

W ramach tej oglnej koncepcji powstaþo wiele teorii wyjaĻniajĢcych przyczyny i mechanizmy

tego rodzaju zaburzeı. Wedþug szkoþy neurofizjologicznej przyczynĢ nerwicy sĢ bodŅce zbyt

silne, nagþe lub dþugo trwajĢce, przekraczajĢce wytrzymaþoĻę ukþadu nerwowego i stwarzajĢce

dla niego zbyt trudne zadania. Szkoþa psychologiczna podkreĻla znaczenie warunkw

zewnħtrznych, a w szczeglnoĻci Ļrodowiska rodzinnego; jednak symptomy nerwicy wyprowadza

nie tyle ze zmian w zakresie funkcji ukþadu nerwowego, ile ze zmian patologicznych

zachodzĢcych na poziomie psychologicznych mechanizmw regulacji zachowaı.

Mimo pewnych rŇnic w poglĢdach na pochodzenie nerwicy badacze zgadzajĢ siħ z

twierdzeniem, Ňe podstawowym objawem tej dolegliwoĻci jest lħk. Jest on okreĻlany jako

bardzo silny stan napiħcia, charakteryzujĢcy siħ poczuciem zagroŇenia, a jednoczeĻnie

bezradnoĻci, niepokoju i bezsilnoĻci.

Lħk jest emocjĢ bezprzedmiotowĢ, czyli jednostka nie uĻwiadamia sobie Ņrdþa wywoþujĢcego

stan zagroŇenia, ale w celu unikniħcia przeŇywania jego uruchamia rŇne mechanizmy obronne,

np. ble gþowy, wymioty, ble brzucha, napady wstrzymywania oddechu.

CzħstĢ postaciĢ lħku u dzieci jest chodzenie we Ļnie i koszmary nocne. PojawiajĢ siħ one w

trudnych okresach rodzinnych. Inne symptomy lħku to napady wstrzymywania oddechu

poþĢczone niejednokrotnie z utratĢ przytomnoĻci lub napadem drgawek, pseudokrup (forma

kurczu krtani) oraz astmĢ uwarunkowanĢ emocjonalnie.

Kolejnym, podstawowym symptomem nerwicy jest egocentryzm. Nie naleŇy tu zaliczaę tzw.

egocentryzmu "normalnego", wystħpujĢcego u dziecka w wieku niemowlħcym, lecz po tym

czasie, kiedy dziecku stawiamy juŇ rŇne ograniczenia, uczymy najprostszych zachowaı

prospoþecznych, nastawiamy na dobro innych ludzi. NiewĢtpliwie na powstanie egocentryzmu

nerwicowego majĢ wpþyw takie czynniki Ļrodowiskowe jak wielkoĻę rodziny, czy pozycja dziecka

w rodzinie. W piĻmiennictwie szczeglnie czħsto podkreĻla siħ wpþyw jedynactwa na

powstawanie rozwj egocentryzmu.

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=62

Wedþug I. Obuchowskiej egocentryzm nerwicowy u dzieci przejawia siħ w dwojaki sposb:

- aktywny, gdy dziecko "siþĢ" dĢŇy do uzyskania korzystnych dla siebie celw, zdobywa je

sprytem, podstħpem itp.,

- bierny, gdy pþaczem, okazywaniem wþasnej sþaboĻci i ulegþoĻci, rezygnacji itp. zmusza

otoczenie do zaspokojenia jego interesw.

Egocentryzm nerwicowy jest - podobnie jak lħk - przejawem i zarazem skutkiem nerwicy.

Wydaje siħ przy tym, Ňe w stosunku do lħku jest on zjawiskiem wtrnym; stanowi jego wytwr.

Inne symptomy nerwicy, to wadliwe funkcjonowanie spoþeczne i wewnħtrzne. Zalicza siħ do

nich:

reakcje neurowegetatywne, np. przyspieszone bicie serca, pocenie siħ, drŇenie rĢk,

uczucie dusznoĻci, zawroty gþowy, itp.,

nagþe zmiany w zachowaniu siħ, np. zamilkniħcie, wybuch pþaczu, odmowa wykonania

polecenia, inne reakcje ĻwiadczĢce o negatywizmie,

dþugotrwaþe zmiany w zachowaniu, np. kþamanie, unikanie kontaktw spoþecznych.

Jednym z czħĻciej wystħpujĢcych objaww zaburzeı emocjonalnych w zachowaniu siħ dzieci sĢ

zaburzenia mowy, a przede wszystkim jĢkanie. RozpatrujĢc jego przyczyny, niektrzy autorzy

zwracajĢ uwagħ na fakt, Ňe jĢkanie pojawia siħ w okresie, gdy istnieje rozbieŇnoĻę miħdzy

wysokim juŇ poziomem myĻlenia dziecka (okoþo 3 roku Ňycia), a maþĢ stosunkowo sprawnoĻciĢ

aparatu mowy. Wedþug P. Pichon i S. Borel-Maisonny, jĢkanie rozpoczyna siħ najczħĻciej

pomiħdzy 3 a 5 rokiem Ňycia (u ponad 50 % przypadkw dzieci jĢkajĢcych siħ), inni autorzy

podajĢ wiek 2 do 4 lat ( Barker), albo od 4 do 6 lat (Spionek). Mimo pewnych rŇnic w

poglĢdach, wiek przedszkolny uwaŇany jest za etap rozwoju, w ktrym jĢkanie pojawia siħ

najczħĻciej. Stwierdza siħ je czħĻciej u chþopcw niŇ u dziewczĢt.

Patogenezħ jĢkania prbujĢ wyjaĻnię nastħpujĢce teorie:

genetyczna - podkreĻla rolħ dziedziczenia,

organiczna (lokalizacyjna) - jĢkanie jest schorzeniem anatomicznym na poziomie

mzgu,

funkcjonalna - jĢkanie jest dysfunkcjĢ fizjologicznĢ, wynikajĢcĢ z opŅnienia motoryki,

zaburzenia lateralizacji, a takŇe obwodw kontroli mowy,

psychogenna - podkreĻla role przeŇyę emocjonalnych.

Mimo ponownie wystħpujĢcych rŇnic zwiĢzanych z poglĢdami na temat etiologii zaburzenia,

moŇna wyodrħbnię kilka przyczyn oglnych i szczegþowych. Przyczyny oglne, to przede

wszystkim:

rŇnica, jaka istnieje w wieku przedszkolnym miħdzy tempem myĻlenia dzieci, a sþaba

oglnĢ sprawnoĻciĢ motorycznĢ (zwþaszcza miħĻni artykulacyjnych),

zaburzenia emocjonalne i uczuciowe (urazy i napiħcia):

a.) opŅnienie mowy u dzieci pozbawionych kontaktu z matkĢ (domy dziecka,

porzucenie, Ļmierę matki),

b.) zakþcone Ňycie uczuciowe (jĢkanie poprzedza chrypka histeryczna, afonia

histeryczna, mutyzm) ,

c.) nadpobudliwoĻę psychoruchowa (okoþo 70 % przypadkw),

NajczħĻciej obserwowanĢ postaciĢ jĢkania jest jĢkanie kloniczno - toniczne, w ktrym

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=62

NajczħĻciej obserwowanĢ postaciĢ jĢkania jest jĢkanie kloniczno - toniczne, w ktrym

wspþwystħpujĢ zarwno objawy kloniczne (wielokrotne powtarzanie tej samej gþoski lub

sylaby), jak i toniczne (zacinanie siħ na wypowiadanym wyrazie, zatrzymanie poþĢczone z silnym

emocjonalnym i miħĻniowym napiħciem). WzmoŇenie napiħcia emocjonalnego i miħĻniowego

moŇe spowodowaę pojawienie siħ wspþruchw w obrħbie miħĻni twarzy, szyi i koıczyn dolnych.

Pojawienie siħ wspþruchw z reguþy Ļwiadczy o nasileniu siħ jĢkania. JĢkanie kloniczne

uznawane jest przez niektrych autorw za przejaw powrotu do okresu gaworzenia, natomiast

doþĢczenie siħ objaww tonicznych i wspþruchw - za postħpujĢcy proces patologizacji dziecka.

JĢkanie jest czħsto tylko jednym z wielu objaww ĻwiadczĢcych o procesie nerwicowania siħ

dziecka, wywoþanych nieprawidþowymi warunkami Ļrodowiska rodzinnego. Z tego wzglħdu w

leczeniu jĢkania podkreĻla siħ, Ňe terapia powinna iĻę w dwch kierunkach :

1. Praca z dzieckiem - zmiana emocjonalnego stosunku dziecka do zjawiska jĢkania,

obniŇenie napiħcia emocjonalnego i miħĻniowego, podwyŇszenie wiary we wþasne siþy i

zaufania do moŇliwoĻci wyleczenia siħ , a takŇe okreĻlone ęwiczenia logopedyczne.

2. Praca z rodzicami - zmiana postaw w stosunku do dziecka, zapewnienie mu

spokojnej i Ňyczliwej atmosfery domowej bez napiħę i konfliktw.

Oddziaþywanie terapeutyczne powinno obejmowaę takŇe Ļrodowisko pozadomowe. Dziecko,

ktre uczħszcza do przedszkola, powinno byę otoczone szczeglnie troskliwĢ opieka. NaleŇy

zwrcię uwagħ na jego kontakty rwieĻnicze tak, aby nie staþy siħ one powodem dalszego

nerwicowania dziecka. Dziecko o osþabionym ukþadzie nerwowym þatwiej podlega dziaþaniom

wadliwych bodŅcw Ļrodowiskowych, reaguje na nie z wiħkszĢ siþĢ, a reakcje te utrzymujĢ siħ i z

trudem zanikajĢ.

Dzieci autystyczne

Dziecko, ktre nie nawiĢzuje kontaktw uczuciowych z dorosþymi i rwieĻnikami, ktrego

mimika twarzy jest maþo ekspresyjna; dziecko smutne, czħsto unikajĢce kontaktu wzrokowego,

czasem zþoĻliwe i wrogie do otoczenia - jest okreĻlane jako dziecko uczuciowo obojħtne.

D. T. Maclay pisze: "maþe dziecko stanowi integralnĢ czħĻę matki, a matka jest jednostkĢ

niekompletnĢ bez dziecka ." ( w : Psychoterapia dzieci. Warszawa 1973, PZWL, s. 19).

Komunikacja z matkĢ nastħpuje wraz z momentem, gdy dziecko zaczyna ssaę. JuŇ w tym

najwczeĻniejszym stadium wspþoddziaþywania, jakie zachodzi miħdzy nim i drugĢ istotĢ ludzkĢ,

w najwczeĻniejszym stadium formowania siħ jego osobowoĻci, zdarzyę siħ mogĢ okolicznoĻci

niekorzystne dla dziecka. Niemowlħ lub maþe dziecko, ktre doznaje rŇnych niedogodnoĻci,

cierpieı i lħkw, moŇe wycofaę siħ z komunikacji przebiegajĢcej miħdzy nim i matkĢ oraz

Ļwiatem albo dlatego, Ňe mylnie zrozumiaþo uczynki i uczucia matki, albo dlatego, Ňe odebraþo

adekwatnie jej uczucia negatywne.

Maþe dziecko niemal wcale nie ma i nie moŇe mieę do czynienia ze Ļwiatem zewnħtrznym w

sposb bezpoĻredni (zwþaszcza w okresie, kiedy jeszcze nie porusza siħ o wþasnych siþach), toteŇ

jego sposb ksztaþtowania obrazu Ļwiata zewnħtrznego odpowiada sposobowi, w jaki odbiera

psychiczne postawy osb poĻredniczĢcych miħdzy nim i Ļwiatem. Do powstania autyzmu

zwanego niemowlħcym lub wczesnodzieciħcym wystarcza, aby maþe dziecko byþo przekonane, iŇ

Ňyciem jego rzĢdzĢ bezwzglħdne, irracjonalne i przemoŇne moce, ktre majĢ totalna wþadzħ nad

jego egzystencjĢ i dla ktrych egzystencja jego nie przedstawia Ňadnej wartoĻci.

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=62

Wielu badaczy uznaje, Ňe bardzo silnym czynnikiem patogennym zaburzajĢcym rozwj dziecka

jest pozbawienie go kontaktu z matkĢ. WystħpujĢce pŅniej symptomy schizofreniczne sĢ wiħc

reakcjĢ na wydarzenia traumatyczne oraz brak podtrzymania emocjonalnego ze strony

dorosþych, a przede wszystkim matki.

Autyzm wieku dzieciħcego zajmuje specjalne miejsce pod wzglħdem etiologii jak i leczenia.

Choroba ta jest w pewien sposb pokrewna schizofrenii dorosþych. Za maþo jednak wiemy, aby

uznaę te dwie choroby za rwnoznaczne. Wiemy jednak, Ňe gþwnĢ cechĢ autyzmu jest ucieczka

od dostosowywania siħ do rzeczywistoĻci.

Pozostaþe cechy tej choroby psychiatrzy dzieciħcy opublikowali w zestawieniu dziewiħciu

punktw diagnostycznych, ktre w skrcie przedstawiajĢ siħ nastħpujĢco:

znaczne, trwaþe uszkodzenie wiħzi emocjonalnej z ludŅmi,

wyraŅna nieĻwiadomoĻę co do wþasnej toŇsamoĻci osobowej w stopniu nieadekwatnym do

wieku.

patologiczne zajmowanie siħ poszczeglnymi przedmiotami lub pewnymi

charakterystycznymi ich cechami bez zwracania uwagi na ich oglnie przyjħte funkcje.

nieustanne opieranie siħ zmianom w otoczeniu i walka o utrzymanie lub przywrcenie

poprzedniego ( dotychczasowego) stanu.

nieprawidþowe doznawanie zmysþowe ( przy braku uchwytnych zmian organicznych).

ostra, skrajna i pozornie nielogiczna nerwowoĻę jako czħste zjawisko.

utrata, brak rozwoju mowy lub zahamowanie mowy na etapie wþaĻciwym dla wieku

wczeĻniejszego.

wypaczenie wzorw ruchowych.

na tle ciħŇkiego opŅnienia mogĢ pojawiaę siħ przejawy normalnej lub prawie normalnej i

wyjĢtkowej czynnoĻci umysþowej albo sprawnoĻci.

PowyŇszy schemat diagnostyczny moŇna uzupeþnię o szerszy opis zaburzeı mowy. Dzieci

autystyczne majĢ bowiem ponadto tendencjħ do okazywania emocji ekstremalnych: Ļmiech i

pþacz mogĢ nastħpowaę po sobie w bardzo szybkim tempie. Podobnie majĢ kþopoty z ekspresjĢ

mimicznĢ. Prawdopodobnie nie przechodzĢ one przez fazħ, w ktrej uŇywajĢ intonacji do

emocjonalnych sygnaþw normalne dzieci. Sugeruje siħ, Ňe musi to byę zwiĢzane z

nieprawidþowym funkcjonowaniem pþkuli dominujĢcej, gdyŇ zdolnoĻę do rozrŇniania

sþuchowych wzorcw i jakoĻci tonw jest redukowana przy uszkodzeniu skroniowej prawej

pþkuli. Niektre dzieci majĢ mowħ przypominajĢcĢ mowħ z wrodzonĢ gþuchotĢ, a wiele z nich

okazuje swoje potrzeby poprzez krzyk, wycie lub pisk. Dzieci autystyczne (te, ktre mwiĢ) w

blisko 75% przypadkw przejawiajĢ echolaliħ, przy czym sþowa lub caþe zdania sĢ powtarzane z

tĢ samĢ intonacjĢ i akcentem. Niewyksztaþcenie identyfikacji osobowoĻci ujawnia siħ w

nieuŇywaniu zaimka "ja". JeŇeli te dzieci zwracajĢ siħ do kogoĻ z potrzebĢ, czyniĢ to w sposb

echolaliczny, np. "Czy chcesz pię?". U dzieci autystycznych bardzo dþugo utrzymujĢ siħ

nieprawidþowoĻci gramatyczne, jak np. opuszczanie gþosek w wyrazie. Wypowiedzi majĢ

charakter telegraficzny. Problem rozumienia mowy i produkowania jħzyka gramatycznego jest

zbliŇony do tych dzieci, ktre majĢ rozwojowe receptywne zaburzenia mowy; czħsto mwi siħ o

rozwojowej afazji. Wydaje siħ, Ňe jest to jedno z gþwnych uszkodzeı u dzieci autystycznych.

W terapii nie zaleca siħ rozpoznawania autyzmu dopki przypadek faktycznie nie zgadza siħ z

powyŇszym opisem, zwþaszcza w odniesieniu do defektu w pojmowaniu znaczenia wiħzi z

rodzicami lub innymi ludŅmi albo w pojmowaniu zabawek (przedmiotw) jako nadajĢcych siħ do

celowej manipulacji.

Psychologia.edu.pl :: portal psychologiczny

http://www.ipz.edu.pl/index.php?dz=czytelnia&op=opis&id=62

W nadziei jakiegoĻ sukcesu proponuje siħ leczenie Ļrodowiskowe lub psychoterapiħ dziecka. I

tutaj podstawowĢ zasadĢ jest wczesne rozpoczynanie terapii. Powinna ona nastĢpię jeszcze

przed ustaleniem rozpoznania, poniewaŇ ocena rokowania jest niemoŇliwa przed uzyskaniem

jakiegoĻ rozeznania w trakcie postħpowania terapeutycznego.

W terapii dziecka autystycznego szczeglnie pomocna moŇe byę praca logopedyczna,

wywoþujĢca ekspresjħ mimicznĢ i gesty dla substytutw mowy oraz rozwijanie rozumienia mowy

i produkowanie jħzyka gramatycznego, a takŇe ksztaþcenie identyfikacji osobowoĻci poprzez

eliminowanie echolalii.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: