davidosn.PDF

PoniŜszy tekst stanowi przekład hasła „Donald Davidson” zamieszczonego w Stanford Encyclopedia of Philosophy, którego autorem jest

profesor Jeff Malpas. Oryginałem, który posłuŜył do tłumaczenia jest wersja zarchiwizowana, znajdująca się pod poniŜszym odnośnikiem:

http://plato.stanford.edu/archives/fall2007/entries/davidson/

Przekład moŜe się róŜnić od wersji bieŜącej hasła w encyklopedii, która to wersja niekiedy ulega aktualizacjom, a zlokalizowana jest tutaj:

http://plato.stanford.edu/entries/davidson/

Dziękujemy redaktorom Stanford Encyclopedia of Philosophy za udzielenie pozwolenia na tłumaczenie i publikację tego hasła w Internecie.

Przekład: Piotr Agier

Konsultacja techniczna: dr Janusz Maciaszek

DONALD DAVIDSON 1

Donald Davidson był jednym z najwaŜniejszych filozofów drugiej połowy dwudziestego

wieku. Jego idee, prezentowane w artykułach począwszy od lat sześćdziesiątych, wywarły

głęboki wpływ na wiele dziedzin, począwszy od semantyki po epistemologię i etykę. Jego

myśl obejmuje wiele zagadnień, ale mimo to zachowuje jednolity i systematyczny charakter,

co nie jest zwykłym zjawiskiem w obrębie analitycznej filozofii dwudziestego wieku. Choć

Davidson zaciągnął intelektualny dług wobec W.V.O. Quine’a, myślenie jego łączy wpływy

(jakkolwiek nie zawsze są one wyraźne) z rozmaitych źródeł takich, jak wspomniany Quine,

C.I. Lewis, Frank Ramsey, Immanuel Kant i późny Wittgenstein. Mimo iŜ swoje pomysły

Davidson zazwyczaj opracowywał oddzielnie, to jednak łączą się one w ten sposób, Ŝe

dostarczają jednolitego ujęcia problemów wiedzy, działania, języka i umysłu.

Wieloaspektowość i jedność jego myśli w połączeniu z niekiedy lakonicznym stylem nie

czyni Davidsona autorem łatwym w czytaniu i rozumieniu. Jakkolwiek wymagająca okazuje

się niekiedy ta filozofia, nie umniejsza to ani jej wagi, ani wpływu, jaki wywierała i z

pewnością będzie wywierać. Za pośrednictwem Richarda Rorty’ego i innych, oraz dzięki

licznym przekładom, filozofia Davidsona zyskała publiczność daleko poza granicami

anglojęzycznej filozofii analitycznej. Spośród amerykańskich filozofów końca XX w. chyba

tylko Quine moŜe poszczycić się podobną recepcją i wpływem.

1) Szkic biograficzny

2) Działanie i umysł

3) Znaczenie i prawda

4) Wiedza i przekonanie

Bibliografia

Inne źródła internetowe

Wszystkie przypisy pochodzą od tłumacza.

SZKIC BIOGRAFICZNY

Donald Herbert Davidson urodził się 6 marca 1917 r. w Springfield, w stanie Massachusetts,

w Stanach Zjednoczonych. Zmarł niespodziewanie na skutek zatrzymania akcji serca, które

miało miejsce po operacji kolana 30 sierpnia 2003 r. w Berkeley, w Kalifornii. Będąc

fizycznie i filozoficznie aktywnym aŜ do śmierci, Davidson pozostawił po sobie wiele

waŜnych a niedokończonych prac, m.in. waŜną ksiąŜkę o naturze orzekania. Opublikowano ją

pośmiertnie (zob. Davidson 2005 b) razem z dwoma innymi tomami zebranych artykułów

(Davidson 2004, 2005 a) pod kierownictwem Marcii Cavell.

Davidson uzyskał licencjat na Harvardzie w 1939 r. Do jego wczesnych zainteresowań

naleŜały literatura i filozofia klasyczna. Jako student pozostawał teŜ pod silnym wpływem

A.N. Whiteheada. Rozpoczęte w 1939 r. badania nad filozofią klasyczną (magisterium w

1941 r.) zostały przerwane przez odbywaną w latach 42 – 45 słuŜbę w Amerykańskiej

Marynarce na Morzu Śródziemnym. Kontynuował je po wojnie, wieńcząc swą pracę w 1949

r., kończącą studia na Harvardzie rozprawą na temat Platońskiego Fileba (1990 b). W

międzyczasie jednak zainteresowania Davidsona uległy pod wpływem Quine’a znacznej

zmianie (pierwszy raz spotkali się na Harvardzie w latach 39 – 40). Zaczął odchodzić od

zagadnień w duŜej mierze literackich i historio-filozoficznych, które były wcześniej

przedmiotem jego uwagi, skłaniając się ku bardziej analitycznemu podejściu.

Choć swoją pierwszą posadę otrzymał w Queen’s College w Nowym Jorku, Davidson spędzał

wiele czasu w początkach swej kariery (lata 1951 – 1967) na Uniwersytecie w Stanford.

Następnie piastował stanowiska w Princeton (1967 – 1970), na Uniwersytecie Rockefellera

(1970 – 1976) oraz w Chicago (1976 – 1981). Od roku 1981 pracował na Uniwersytecie

Kalifornijskim w Berkeley. Otrzymał liczne nagrody i stypendia oraz odwiedził wiele

uniwersytetów na całym świecie. Był dwukrotnie Ŝonaty. Jego drugą Ŝoną (od 1984 r.) była

Marcia Cavell.

DZIAŁANIE I UMYSŁ

Racje jako przyczyny

Anomalizm psychologiczny

Problemy irracjonalizmu

Ontologia i forma logiczna

RACJE JAKO PRZYCZYNY

DuŜa część wczesnych badań Davidsona dotyczyła teorii decyzji (zob. Decision-Making: An

Experimental Approach [1957]) i dopiero na początku lat sześćdziesiątych zaczęły się

ukazywać drukiem te prace, z których jest najbardziej znany. I tak, jego pierwszą

filozoficznie doniosłą publikacją był klasyczny juŜ artykuł Actions, Reasons and Causes

(1963). Davidson broni w nim poglądu, iŜ tłumaczenie działań poprzez odniesienie do racji

(czyli coś, co robimy na przykład wtedy, gdy odwołujemy się do intencji lub motywów

działającego) jest równieŜ rodzajem wyjaśniania przyczynowego. Twierdzi bowiem, Ŝe racje

mogą tłumaczyć działania o tyle, o ile są ich przyczynami. Takie podejście pozostawało w

wyraźnej opozycji do powszechnego wówczas stanowiska Wittgensteinowskiego, zgodnie z

którym wyjaśnienie przyczynowe polega na ukazaniu jakiegoś zdarzenia jako zachodzącego z

prawidłowością podobną regularności praw przyrody (wyjaśniając np. gwizd czajnika

odwołamy się do pewnych praw opisujących m.in. zachowanie się gazów pod ciśnieniem).

PoniewaŜ racjonalne wyjaśnienie działań poczytywano za takie, które unikało zazwyczaj

odniesień do praw i wymagało raczej pokazania, w jaki sposób działanie wpisywało się w

układ racjonalnych zachowań, toteŜ wyjaśnienie operujące pojęciem racji uwaŜano za

odrębne i niezaleŜne od wyjaśnienia przyczynowego.

Mimo iŜ argument Davidsona skierowany jest przeciw stanowisku proweniencji

Wittgensteinowskiej, mówiącemu, Ŝe racje nie mogą stanowić przyczyn, to wykorzystuje on

jednak ponownie niektóre pojęcia Wittgensteina. Dwa z nich pełnią szczególnie istotną rolę w

omawianym stanowisku Davidsona. Są one zresztą znamienne, w tej czy innej formie, dla

jego myśli w ogóle. Pierwszym jest pojęcie „pierwotnej racji przyczynowej” ( primary reason )

– połączenie przekonania i pragnienia (lub „pozytywnego nastawienia”), w świetle których

wyjaśniane jest działanie. OtóŜ, moja czynność naciskania włącznika światła moŜe być

wyjaśniona poprzez odniesienie do mojego prz ek ona nia , Ŝe jego naciśnięcie spowoduje

zapalenie się światła, w połączeniu z odniesieniem do mojego prag ni en ia zapalenia światła

(w większości przypadków wyjaśniania nie zachodzi konieczność wyraźnego odniesienia

zarówno do przekonania jak i do pragnienia). Działanie staje się zatem zrozumiałe dzięki

zakorzenieniu w bardziej obszernym systemie postaw, które moŜna przypisać działającemu –

innymi słowy, dzięki zakorzenieniu w bardziej obszernej strukturze rac jonal no ś ci . Drugi

pojęcie dotyczy działania „zgodnego z opisem” ( under a description ) (wyraŜenie to pochodzi

z pracy G.E.M. Anscombe Intention , opublikowanej w 1959 r.). Tak jak to było w przypadku

idei pierwotnej racji przyczynowej, takŜe i tutaj pomysł jest prosty: jedno i to samo działanie

moŜe zawsze podpadać pod więcej niŜ jeden prawidłowy opis. Jest to o tyle waŜne, Ŝe

pokazuje, w jaki sposób to samo pojedyncze zachowanie, zgodnie z niektórymi opisami,

moŜe być rozumiane jako intencjonalne, zaś zgodnie z innymi – jako nieintencjonalne. I tak,

moje działanie polegające na naciśnięciu włącznika światła, moŜe być opisane jako akt

włączenia światła (opis, zgodnie z którym jest to czynność intencjonalna) oraz jako akt

ostrzeŜenia czyhającego na zewnątrz mojego domu w krzakach intruza (opis, zgodnie z

którym jest to czynność nieintencjonalna). Uogólniając, moŜna rzec, iŜ do tego samego

zdarzenia moŜna się odnieść poprzez znacząco róŜne opisy: ostrzeŜenie intruza jest tym

samym zdarzeniem, co naciśnięcie włącznika światła i tym samym, co wykonanie przeze

mnie ruchu ciała (lub jego części) w taki a taki sposób.

Davidson traktuje związek pomiędzy racją a działaniem (konkretną racją dla konkretnego

działania) jako połączenie zachodzące pomiędzy dwoma zdarzeniami (przekonaniem i

pragnieniem działającej osoby z jednej strony, a jej działaniem z drugiej), które mogą być

róŜnorako opisane. Połączenie to jest zarówno racjonalne, poniewaŜ para przekonanie –

pragnienie („pierwotna racja przyczynowa”) dostarcza racji dla działania, jak i przyczynowe,

poniewaŜ jedno zdarzenie stanowi przyczynę drugiego jeśli rzeczywiście jest dla niego racją.

Dokładnie rzecz biorąc, to dlatego, Ŝe racja znajduje się w relacji przyczynowej do działania,

moŜna wyjaśniać działanie poprzez odniesienie do racji. Kiedy bowiem działający ma wiele

róŜnych powodów działania, ale jednak skłania go do tego jedna racja w szczególności,

wówczas nie ma innego sposobu wskazania powodu jego działania, jak powiedzenie, Ŝe to ta

właśnie racja jest owego działania przy cz y n ą.

Związek pomiędzy racją i działaniem, rozumiany jako racjonalny, nie moŜe być opisany w

terminach jakiegokolwiek ścisłego prawa. PoniewaŜ jednak połączenie to jest równieŜ

przyczynowe, musi istnieć pewna regularność w rodzaju prawa przyrody, zgodnie z którą

dane zdarzenia występują, a której to regularności nie da się opisać w języku racjonalności

(wyjaśnienie moŜe być zatem przyczynowe, mimo iŜ nie wyszczególnia Ŝadnego ścisłego

prawa). Davidson moŜe więc utrzymywać, Ŝe racjonalne wyjaśnienie nie musi zakładać

wyraźnego odniesienia do jakiejkolwiek regularności w rodzaju prawa przyrody, jednocześnie

twierdząc, Ŝe jakaś regularność połączenia racjonalnego musi występować, choćby dlatego, Ŝe

jest ono przyczynowe. Ponadto, poniewaŜ Davidson odrzuca pomysł, zgodnie z którym

moŜna formułować wyjaśnienia racjonalne w terminach nauk predykcyjnych, jest teŜ

przeciwny moŜliwości dokonania redukcji wyjaśnienia racjonalnego do nie-racjonalnego 2 .

ANOMALIZM PSYCHOLOGICZNY

W rozmaitych tekstach Davidsona pojawia się bardziej rozwinięty argument na rzecz tego

ostatniego stwierdzenia, jak równieŜ na rzecz bardziej ogólnego stanowiska w filozofii

umysłu, którego ów argument stanowi część. Pierwsza i najlepiej znana jego prezentacją jest

zawarta w tekście Mental Events 3 (1970a), gdzie Davidson argumentuje na rzecz zgodności ze

sobą trzech zasad (wszystkie trzy zostały wstępnie naszkicowane w obrębie argumentu z

Actions, Reasons and Causes ): (i) przynajmniej niektóre zdarzenia mentalne wchodzą w

interakcje przyczynowe ze zdarzeniami fizycznymi – Z asada In te ra kc ji Prz y cz yn ow ej ;

(ii) zdarzenia, powiązane ze sobą jako przyczyna i skutek, podpadają pod ścisłe prawa (tj. pod

prawa, które są jasne i wyraźne, i na ile to moŜliwe, bez wyjątków) – Z as ada

N omol ogi czn e go C h ara kte ru Prz y cz yno w o ś ci ; oraz (iii) nie ma Ŝadnych ścisłych

praw (w przeciwieństwie do zwykłych generalizacji), odnoszących się do zdarzeń

umysłowych i fizycznych – Z asada An om aln ego C ha ra kt eru t e g o, co M ental n e .

UwaŜa się zazwyczaj, Ŝe dwie pierwsze zasady nie zgadzają się z trzecią oraz, Ŝe kiedy mowa

o zdarzeniach umysłowych i fizycznych w relacji przyczynowo-skutkowej, implikują one nie

„anomalizm” tego, co mentalne, ale raczej występowanie ścisłych praw w odniesieniu do

owych zdarzeń. Argumentacja na rzecz kompatybilności tych trzech zasad, jaką

przeprowadza Davidson, jest jednocześnie argumentacją na rzecz prawdziwości trzeciej

zasady, a mianowicie, na rzecz prawdziwości anomalnego monizmu.

Davidson utrzymuje, Ŝe zdarzenia są takimi indywiduami, Ŝe jedno i to samo zdarzenie moŜe

podpadać pod więcej niŜ jeden prawidłowy opis. Twierdzi teŜ, Ŝe zdarzenia, które wchodzą w

interakcje przyczynowe, muszą być powiązane jakimś ścisłym prawem. PoniewaŜ jednak

uwaŜa prawa za byty językowe, mogą one ujmować owe interakcje tylko wtedy, gdy

zdarzenia są nam dane w postaci konkretnych opisów. Dlatego, jak to juŜ było widoczne w

teorii działania Davidsona, ta sama para zdarzeń, zgodnie z jednym opisem, moŜe stanowić

konkretyzację jakiegoś prawa, zgodnie zaś z innymi opisami – nie. Na przykład, nie ma

Opisu racjonalnego, tj. odwołującego się do racji (zdarzeń mentalnych), nie da się zredukować, a więc

przetłumaczyć na język, w którym nie odwołujemy się do racji (a jedynie do zdarzeń fizycznych). Jest to rezultat

przekonania, Ŝe predykatów mentalnych nie da przetłumaczyć na predykaty fizykalne.

3 Przekład polski: Zdarzenia mentalne , tłum. Baszniak T., w: Stanosz B. (red.) Empiryzm współczesny ,

Warszawa 1991 oraz w: Davidson D. Eseje o prawdzie j ę zyku i umy ś le , Warszawa 1992.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: