Nalkowska_Zofia_-_Medaliony_(SCAN-dal_1124).pdf

ZOFIA NAŁKOWSKA

M EDALIONY

SCAN DAL

ProfesorSpanner

Tegoranabyliśmytamporazdrugi.Dzieńbyłpogodny,majowy,chłodnawy.Wiatr

od morza szedł rześki, coś sprzed lat przypominał. Za drzewami szerokiej, wyasfaltowanej

alei stal mur ogrodzenia, za nim ciągnął się rozległy dziedziniec. Wiedzieliśmy juŜ, co

przyjdzienamzobaczyć.

Tym razem towarzyszyło nam dwóch starszych panów. Ci przyszli w charakterze

„kolegów”Spanneraobajprofesorowie,obajlekarzeiuczeni.Jedenwysoki,siwy,otwarzy

szczupłej i szlachetnej, drugi równie duŜy, ale przy tym tęgi i cięŜki. Jego pełna twarz

wyraŜaładobrodusznośćijakbyzatroskanie.

Ubranibylidośćpodobnieinieponaszemu,raczejprowincjonalniewczarne,długie

wiosennepaltazdobrejwełny.Nagłowachmielimiękkie,równieŜczarnekapelusze.

Skromny, nietynkowany domek z cegły stał w rogu podwórza, na uboczu, jako

niewaŜnypawilonduŜegogmachu,wktórymmieściłsięInstytutAnatomiczny.

Naprzód zeszliśmy do rozległej, ciemnej piwnicy. W pochyłym świetle, idącym od

dalekich, wysoko umieszczonych okien, umarli leŜeli jak wczoraj. Ich ciała, nagie,

białokremowe, młode, podobne do twardych rzeźb, były w doskonałym stanie, mimo Ŝe

czekałytujuŜodszeregumiesięcynachwilę,wktórejwreszcieprzestanąbyćpotrzebne.

LeŜeli jak w sarkofagach, w cementowych, długich basenach z uniesionymi

pokrywamiwzdłuŜ,jedninadrugich.MieliręceopuszczonewzdłuŜciała,niezłoŜonena

piersiachwedługpogrzebowegorytuału.Agłowyodcięteodtorsówtakrówno,jakbybyliz

kamienia.

W jednym z tych sarkofagów leŜał na stosie umarłych znany juŜ „marynarz" bez

głowy młodzieniec wspaniały, wielkijak gladiator.Najegopiersi szerokiej wytatuowany

byłkonturstatku.Poprzezzarysydwóchkominówprzechodziłnapiswiarydaremnej:Bógz

nami.

Mijaliśmyjeden za drugimbasenypełne trupów, a obaj cudzoziemscypanowie szli

takŜe i takŜe patrzyli. Byli lekarzami i lepiej od nas rozumieli, co to znaczy. Na potrzeby

InstytutuAnatomicznegoprzyuniwersyteciewystarczyłbyzapasczternastutrupów.Tubyło

ichtrzystapięćdziesiąt.

Dwiekadziezawierałysamegłowybezwłose,odcięteodtamtychciał.LeŜałyjedne

na drugich twarze człowiecze, niby zesypane do dołu ziemniaki jak popadło; jedne

bokiem, jak się leŜy na poduszce, inne obrócone w dół albo na wznak. Były Ŝółtawe i

gładkie,teŜświetniezakonserwowane,teŜrówniutkoodkarkuodcięte,jakzkamienia.

WrogujednejkadzispoczywałanawznaktanieduŜa,kremowatwarzchłopca,który

umierającmógłmiećosiemnaścielat.Lekkoskośne,ciemneoczyniebyłyzamknięte,tylko

zaledwie spuszczone. Pełne usta, barwy tej samej co twarz, przybrały wyraz cierpliwego,

smutnegouśmiechu.Brwirówneiwyraźneunosiłysiękuskroniomjakbyzniedowierzaniem.

Oczekiwałwtejnajdziwniejszej,przechodzącejjegopojęciesytuacjinaostateczneorzeczenie

świata.

Dalejbyłyznowubasenyzumarłymi,apóźniejkadziezludźmiprzeciętyminapół,

pokrajanyminaczęściiodartymizeskóry.WjednymtylkobasenieleŜałyosobnoidaleko

nielicznezwłokikobiet.

Poza tym w podziemiu obejrzeliśmy jeszcze parę basenów pustych, zaledwie

wykończonych, bez pokryw. Oznaczały, Ŝe zapas trupów, potrzebnych Ŝyjącym, był

niedostateczny,Ŝeistniałzamiarpowiększeniacałejimprezy.

Późniejzobuprofesoramiprzeszliśmydoczerwonegodomkuitamwidzieliśmyna

wyziębłym palenisku ogromny kocioł, pełen ciemnej cieczy. Ktoś obyty z terenem uchylił

pokrywy i pogrzebaczem wyciągnął na wierzch ociekający płynem, wygotowany tors

człowieczy,odartyzeskóry.

W dwóch innych kotłach nie było nic. Ale w pobliŜu, na półkach oszklonej szafy,

leŜałyrzędemwygotowaneczaszkiipiszczele.

Widzieliśmy teŜ skrzynię, a w niej ułoŜone warstwami oczyszczone z tłuszczu,

spreparowane cienko płaty skóry ludzkiej. Na półce słoje z sodą kaustyczną, przy ścianie

wmontowanywmurkociołzzaprawąiduŜypiecdospalaniaodpadkówikości.

Wreszcie na wysokim stole kawałki mydła białawego i chropowatego i parę

metalowych,powalanychzeschłymmydłemforemek.

Nie wchodziliśmy juŜ tym razem na strych po drabinie, by oglądać tam zalegające

wysoko polepę zsypisko czaszek i kości. Zatrzymaliśmy się tylko na chwilę w tej części

dziedzińca, gdzie widać ślady spalonych całkowicie trzech budynków, szczątki pieców

metalowych typu krematoryjnego i bardzo licznych rur i przewodów. Wiadomo, Ŝe i

czerwony domek podpalono juŜ dwukrotnie. Za kaŜdym razem jednak powstający poŜar

zostałdostrzeŜonyiugaszony.

Wyszliśmy razem z profesorami, którzy od razu odłączyli się od nas i prowadzeni

przezkogośnieznajomegoudalisięwswojądrogę.

Przed Komisją zeznaje człowiek młody, chudy i blady, o wyraźnych oczach

niebieskich, przyprowadzony na badanie z więzienia. Nie mający pojęcia, czego od niego

chcemy.

Mówi z namysłem, powaŜnie i smutnie. Mówi jednak po polsku, tylko z akcentem

obcym,cokolwiekgrasejując.

Mówi,Ŝejestgdańszczaninem.Byłwszkolepowszechnej,późniejskończyłjeszcze

sześćklasizrobiłmaturę.Byłochotnikiem,byłharcerzem.Nawojniedostałsiędoniewolii

uciekł.Pracowałnaulicyprzyśniegu,potemwfabryceamunicji.TeŜuciekł.Rzecznaogół

dziejesięwGdańsku.

Niemieczamieszkałujegomatki,gdyojcazabralidoobozukoncentracyjnego.Ten

Niemiec dał mupracę w tutejszym Instytucie Anatomicznym. I tak dostał się doprofesora

Spannera.

Profesor Spanner pisał ksiąŜkę o anatomii i wziął go na preparatora trupów. W

uniwersyteciemiałwykłady,takikurspreparatorskidlastudentów.WydawałswojąksiąŜkę,

dlatejksiąŜkipracował.Jegozastępca,profesorWohlmahn,teŜpracowałjednakniemoŜe

powiedzieć,czydlajakiejśksiąŜki,czytak...

Taoficynabyławykończonawroku1943naPalarnię.Spannerwtedypostarałsięo

maszynydooddzielaniamięsaitłuszczuodkości.Zkościmiałybyćrobionekościotrupy.W

roku 1944 profesor Spanner kazał, Ŝeby studenci odkładali tłuszcz z trupów osobno. Co

wieczórposkończeniukursów,jakstudenciodeszli,robotnicyzabieralitalerzeztłuszczem.

ByłyteŜtalerzezŜyłamiizmięsem.Więcmięsowyrzucalialbopalili.Aleludziewmieście

skarŜylisiępolicji,więcwtedyprofesorkazał,Ŝebypaliliwnocy,bozaduŜysmródbył.

Studenci mieli takŜepowiedziane, Ŝeby skórę całkiem czyściutkojuŜ odjąć,później

tłuszcz czysto, później według ksiąŜki preparatorskiej muskuły aŜ do kości. Tłuszcz

wybieranyprzezrobotnikówztalerzypóźniejzostałleŜećcałązimę,apóźniej,jakstudenci

wyjeŜdŜali,byłprzezpięćsześćdniwyrobionynamydło.

ProfesorSpannerzbierałrównieŜskóręludzką.Mielijązestarszympreparatoremvon

Bergenwyprawiaćicośzniejrobić.

Starszy preparator von Bergen to był mój bezpośredni przełoŜony. Zastępcą

profesoraSpannerabyłdoktorWohlmann.ProfesorSpannerbyłcywil,alezgłosiłsiędoSS

jakolekarz.

GdziejestterazdoktorSpanner,więzieńniewie.

Spannerodjechałwstyczniu1945roku.JakodjeŜdŜał,kazałnamtłuszczzbieranyw

semestrze dalej wypracować, kazał namporządnie mydło i anatomię robić i sprzątać, Ŝeby

ludzkowyglądało.Receptuniekazałsprzątać,moŜezapomniał.Mówił,Ŝewróci,alejuŜnie

wrócił.Pocztę,jakwyjechał,posyłalimudoHalleanderSaale,AnatomischesInstitut.

Siedzi,zeznając,nakrześlepodścianą,naprzeciwkookien,wświetle.Jestcałkowicie

widocznywswychzastanowieniachinamysłach,wusilnejchęci,abydokładniepowiedzieć

wszystko,jakbyło,bynieopuścićnic.Onjestjeden,anasjestosóbkilkanaście:członkowie

Komisji,miejscowewładze,sadownicy.

Nadmiargorliwościsprawia,Ŝeniekiedybywaniejasny.

Cotojestrecept?

Receptwisiałnaścianie.Asystentka,którabyłazewsi,przywiozłastamtądreceptna

mydło i wypisała. Nazywała się Koitek. Asystentka techniczna. Ona teŜ wyjechała, ale do

Berlina. Oprócz receptu była jeszcze notatka na ścianie. To napisał von Bergen. Ona

dotyczyła zupełnego oczyszczenia kości do wyrobu kościotrupów. Ale kości się nie udały,

zniszczyłysię.AlbobyłazaduŜatemperatura,albozasilnypłynzatroszczyłsięjeszczetym

dawnymkłopotem.

Mydłozreceptuzawszesięudało.Tylkorazsięnieudało.Toostatnie,coleŜałow

Palarninastole,ononiejestudane.

ProdukcjamydłaodbywałasięwPalarni.KierowałprodukcjąsamdoktorSpannerze

starszympreparatoremvonBergen.Ztym,cojeździłpotrupy.Czyjeździłemznim?Takjest.

Jechałemtylkodwarazy.IdowięzieniawGdańskuteŜraz.

Trupyprzywozilinaprzódzdomuwariackiego,alepóźniejniestarczyłotychtrupów.

WtedySpannerrozpisałwszędziedoburmistrzów,Ŝebytrupówniegrzebać,tylkoŜeprzyśle

po zwłoki Instytut. Przywozili ze Stutthoffu z obozu, z Królewca na śmierć skazanych, z

Elbląga,zcałegoPomorza.Dopierojakwgdańskimwięzieniuwystawiligilotynę,tojuŜbyło

dosyćtrupów...

PrzewaŜnie to były trupy polskie. Ale raz byli i wojskowi niemieccy, ścięci w

więzieniu podczas uroczystości. A raz przywieźli cztery czy pięć trupów i nazwisko było

rosyjskie.

TrupyvonBergenprzywoziłzawszewnocy.

Cotobyłazauroczystość?

Uroczystośćbyławwięzieniu.Poświęceniegilotyny.ZaproszonybyłszefSpanneri

róŜnigoście.SzefwziąłstarszegopreparatoravonBergenimnie.Dlaczegomniewziął,nie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: