Kiedrowska M., Marszałek P. - Stabilność finansowa - pojęcie, cechy i sposoby jej zapewnienia. Część I (2002).pdf - Dokumenty - gosia.olga

20 Systemy Bankowe

BANK I KREDYT marzec 2002

StabilnoÊç finansowa – poj´cie, cechy

Cz´Êç I

Magdalena Kiedrowska, Pawe∏ Marsza∏ek

Wprowadzenie

nansowych, przyczyniajàc si´ do lepszego dopasowa-

nia interesów inwestorów i oszcz´dzajàcych. Z∏agodze-

nie zasad wejÊcia na rynek finansowy, swobodne prze-

p∏ywy kapita∏ów, poprawa dost´pu do informacji oraz

nasilenie presji konkurencyjnej na instytucje finanso-

we doprowadzi∏y rynki finansowe do stanu zbli˝onego

konkurencji doskona∏ej 2 . Ponadto, poprzez zwi´ksze-

nie roli rynku redukcji uleg∏ udzia∏ banków w finanso-

waniu przedsi´wzi´ç inwestycyjnych, a przez to –

w pewnym stopniu – kreacja pieniàdza przez te insty-

tucje. Zdaniem J.C. Tricheta, oznacza to mniej inflacjo-

genne finansowanie gospodarki 3 .

Skala zmian, jak równie˝ ich si∏a i szybkoÊç spo-

wodowa∏y jednak „kruchoÊç” i niestabilnoÊç systemów

finansowych. Nastàpi∏ te˝ wzrost niepewnoÊci. Jak bo-

wiem zauwa˝a A. Crockett, praktycznie niemo˝liwe

jest dokonanie jakichkolwiek prognoz dotyczàcych dal-

szego rozwoju i przysz∏ego kszta∏tu systemu 4 . Rozwój

nowych instrumentów finansowych (zw∏aszcza instru-

mentów pochodnych), gwa∏towne przep∏ywy kapita∏o-

we oraz szybkie reakcje graczy rynkowych uczyni∏y ry-

nek finansowy wysoce zmiennym. Ponadto, pog∏´bi∏a

si´ korelacja mi´dzy cenami aktywów finansowych

oraz poziomem stóp procentowych w ró˝nych centrach

finansowych, co u∏atwia przenoszenie si´ szoków.

Koniec XX wieku przyniós∏ g∏´bokie przeobra˝enia go-

spodarki Êwiatowej. Wraz z nià zmienia∏y si´ równie˝

kszta∏t i zasady funkcjonowania systemów finanso-

wych. Zmiany te wywo∏ywa∏a przede wszystkim roz-

szerzajàca si´ na coraz to nowsze dziedziny globaliza-

cja, której drog´ torowa∏y deregulacja finansowa oraz

post´p technologiczny. Ten pierwszy czynnik –

wzmocniony w Europie utworzeniem wspólnego ryn-

ku, a nast´pnie ustanowieniem Unii Gospodarczej

iWalutowej oraz wprowadzeniem euro – pozwoli∏

na liberalizacj´ operacji finansowych i zwi´kszy∏ kon-

kurencj´ na rynku us∏ug finansowych. Post´p technolo-

giczny (szczególnie rozwój informatyzacji i telekomu-

nikacji) przyczyni∏ si´ natomiast do powstania nowych

us∏ug oraz technik finansowych, a tak˝e usprawni∏

i przyspieszy∏ dokonywanie rozliczeƒ. Zmiany te za-

owocowa∏y zwi´kszeniem p∏ynnoÊci oraz pog∏´bie-

niem si´ rynków finansowych. Znacznie wzros∏a kon-

kurencja mi´dzy instytucjami finansowymi, jak rów-

nie˝ mi´dzy poszczególnymi rynkami. Wzrós∏ popyt

na wi´kszà zyskownoÊç i przejrzystoÊç dzia∏aƒ operacji

finansowych. Wszystko to wymusza∏o innowacyjnoÊç

i adaptacyjnoÊç instytucji finansowych 1 .

Opisane tendencje przynios∏y bezsprzeczne korzy-

Êci. Znaczàco wzros∏a efektywnoÊç dzia∏aƒ instytucji fi-

2 J.C. Trichet: World-wide tendencies in financial systems. Deutsche Bundes-

bank Auszüge aus Presseartikeln, nr 49, Oktober 2000, s. 4.

3 Ibidem, s. 5.

4 A. Crockett: Managing changes in the European financial systems: lessons

from experience. Deutsche Bundesbank Auszüge aus Presseartikeln, nr 49,

Oktober 2000, s. 35.

1 Zob np.: J.C. Trichet: Preserving financial stability in increasingly globa-

lized world. Speech at European Financial Market Convention, Paris, Ju-

ne 2001.

i sposoby jej zapewnienia

BANK I KREDYT marzec 2002

Systemy Bankowe

Przeobra˝enia systemu finansowego wymog∏y

równie˝ koniecznoÊç przeformu∏owania roli i kszta∏tu

polityki gospodarczej, w tym przede wszystkim polity-

ki pieni´˝nej. Pojawi∏y si´ poglàdy, ˝e w warunkach

globalizacji prowadzenie przez dany kraj autonomicz-

nej polityki pieni´˝nej nie jest mo˝liwe. Odnosi si´ to

do dyskutowanego w literaturze tzw. trylematu gospo-

darki otwartej. Oznacza on, ˝e w gospodarce otwartej

niemo˝liwe jest jednoczesne utrzymanie ca∏kowitej

swobody przep∏ywów kapita∏owych i sta∏ego poziomu

kursu walutowego, przy jednoczesnym ukierunkowa-

niu polityki pieni´˝nej na cele wewn´trzne. Próby po-

godzenia tych sprzecznych celów skutkujà zak∏ócenia-

mi w stabilnoÊci gospodarki danego kraju 5 . Poglàd ten

jest szeroko rozpowszechniony, mimo ˝e – na co zwra-

cajà uwag´ P. Bofinger i T. Wollmershäuser – trylemat

dotyczy tylko skrajnych wariantów tych celów i mo˝li-

we jest przekszta∏cenie wspomnianego „trójkàta nie-

mo˝noÊci” w „trójkàt mo˝liwoÊci”. Rozwiàzaniem jest

tutaj przyj´cie przez bank centralny jednej ze strategii

managed floating 6 .

Wspomniana kruchoÊç systemów finansowych po-

woduje wi´kszà ich wra˝liwoÊç na szoki i kryzysy.

Konsekwencjà post´pujàcego zbli˝ania si´ poszczegól-

nych rynków jest równie˝ wzrost ryzyka „zara˝enia

si´” kryzysem (contagion risk) , z czym wià˝e si´ pro-

blem tzw. niewinnych ofiar – krajów, które doÊwiad-

czajà kryzysów z przyczyn przez siebie niezawinio-

nych. Problem ten dotyczy w najwi´kszym stopniu

paƒstw zaliczanych do grupy tzw. emerging markets

(krajów wschodzàcych) 7 .

Powa˝nà fal´ kryzysów przynios∏y lata 90. Najbar-

dziej spektakularnymi by∏y: kryzys w krajach nale˝à-

cych do Europejskiego Systemu Walutowego w latach

1992-1993, kryzys meksykaƒski w 1994 r., azjatycki

w 1997 r. czy wreszcie kryzys rosyjski rok póêniej. Cha-

rakterystyczne, ˝e kryzysy te wyst´powa∏y równie˝

na rynkach wschodzàcych, powodujàc oprócz proble-

mów gospodarczych rozpowszechnienie si´ ubóstwa,

a nawet zawirowania polityczne 8 .

Kryzysy finansowe oraz ich nast´pstwa dowiod∏y,

˝e czerpanie korzyÊci z wi´kszej efektywnoÊci funkcjo-

nowania rynków finansowych nie b´dzie mo˝liwe bez

zapewnienia odpowiedniego bezpieczeƒstwa narodo-

wych systemów finansowych, jak równie˝ stabilnoÊci

w skali mi´dzynarodowej. W pracach teoretycznych,

raportach i analizach coraz cz´Êciej zacz´∏o pojawiaç

si´ poj´cie stabilnoÊci finansowej (stabilnoÊci systemu

finansowego). SwoistoÊç tego zagadnienia sprawia, ˝e

trudno jest jednoznacznie oddzieliç kwestie praktycz-

ne, teoretyczne i polityczne. Niektóre poglàdy mo˝-

na bowiem zaliczyç do ka˝dej z tych grup.

Celem niniejszego opracowania jest scharakteryzo-

wanie cech, które powinien mieç stabilny system finan-

sowy, oraz sposobów ich zapewnienia. Po omówieniu

poj´cia i znaczenia stabilnoÊci finansowej we wspó∏-

czesnym systemie finansowym w opracowaniu przed-

stawiono cechy stabilnego i silnego systemu finanso-

wego, dzielàc je na dwie grupy – makro i mikro. Na-

st´pnie opisano najwa˝niejsze zjawiska wywo∏ujàce

niestabilnoÊç oraz konsekwencje tej ostatniej. Brak sta-

bilnoÊci finansowej zasadniczo zwi´ksza ryzyko wybu-

chu kryzysu, dlatego te˝ du˝o uwagi poÊwi´cono kwe-

stiom zwiàzanym z samymi kryzysami. Ostatnia cz´Êç

przedstawia dzia∏ania podj´te w celu stworzenia nowej

architektury mi´dzynarodowego systemu finansowego

(majàce zapewniç stabilnoÊç finansowà). W pierwszej

kolejnoÊci skupiono si´ na rozwiàzaniach problemów

na szczeblu mikro, nast´pnie na szczeblu makro

iwreszcie na szczeblu ponadnarodowym.

Poj´cie i znaczenie stabilnoÊci finansowej

Tak mocno obecnie akcentowane znaczenie stabilnoÊci

finansowej dla efektywnego funkcjonowania zarówno

narodowych systemów finansowych, jak i ca∏ej gospo-

darki Êwiatowej nie jest sprawà nowà. Ju˝ w okresie po-

wojennym stabilnoÊç finansowà wymieniano jako je-

den z czterech podstawowych warunków zrównowa˝o-

nego wzrostu gospodarczego, zapewniajàcego wysoki

stopieƒ zatrudnienia wszystkich czynników produk-

cji 9 . Na poczàtku lat 70. R. McKinnon jako wynik swo-

ich badaƒ przedstawi∏ wniosek, ˝e stabilne i silne sys-

temy finansowe wspierajà szybszy wzrost gospodarczy-

10 . Równie˝ wielu wspó∏czesnych ekonomistów pod-

kreÊla, ˝e stabilnoÊç systemu finansowego jest niezb´d-

nym warunkiem prawid∏owego funkcjonowania syste-

mu gospodarczego. Wp∏yw systemu finansowego

na tempo wzrostu uwzgl´dniano na przyk∏ad w mode-

lach wzrostu endogenicznego 11 . Niektóre elementy od-

5 A. Wojtyna: Kryzysy finansowe a skutecznoÊç polityki makroekonomicz-

nej. „Bank i Kredyt”, nr 7-8/2001, s. 98.

6 P. Bofinger, T. Wollmershäuser: Managed floating: Understanding the new

international monetary order. Würzburg Economic Paper No. 30, Septem-

ber 2001.

7 Terminem tym okreÊla si´ kraje, które nie by∏y wczeÊniej – z ró˝nych przy-

czyn – integralnà cz´Êcià gospodarki Êwiatowej, podj´∏y jednak reformy

zmierzajàce do zliberalizowania swoich gospodarek i otwarcia ich na wy-

mian´ mi´dzynarodowà. Podj´te reformy umo˝liwi∏y im wejÊcie

na Êcie˝k´ zrównowa˝onego wzrostu gospodarczego (W. Ma∏ecki, A.

S∏awiƒski, R. Piasecki, U. ˚u∏awska: Kryzysy walutowe. Warszawa 2001

Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 9).

8 Gospodarki tych krajów ponios∏y najpowa˝niejsze konsekwencje zaburzeƒ.

Kryzys meksykaƒski i azjatycki doprowadzi∏y do spadku poziomu PKB

rz´du 10% (F.S. Mishkin: Financial Policies and the Prevention of Finan-

cial Crises in Emerginig Markets Countries. NBER Working Papers 80878,

Cambridge, January 2001, s. 1).

9 Jako pozosta∏e warunki wymieniano: wysokà wydajnoÊç, wysoki poziom

zatrudnienia oraz wspó∏prac´ mi´dzynarodowà (G. Brown: The conditions

for high and stable growth and employment. “The Economic Journal”, No.

111, May 2001, s. C30-C44).

10 Za: K. Virolainen: Financial stability analysis at the Bank of Finland. BIS

Papers No. 1, Basle, March 2001, s. 186-196.

11 A. Wojtyna: Polityka ekonomiczna a wzrost gospodarczy. „Gospodarka Na-

rodowa” nr 6/1995, s. 5-6.

22 Systemy Bankowe

BANK I KREDYT marzec 2002

noszàce si´ do stabilnoÊci finansowej zawarto te˝

wtzw. konsensusie waszyngtoƒskim 12 .

StabilnoÊç finansowa jest te˝ ÊciÊle zwiàzana z innym

celem polityki gospodarczej, a mianowicie stabilnoÊcià

cen. W bardzo obszernej literaturze dotyczàcej relacji mi´-

dzy tymi kategoriami 13 najcz´Êciej wskazuje si´ na kom-

plementarnoÊç stabilnoÊci finansowej i stabilnoÊci cen.

Nie ulega wàtpliwoÊci, ˝e zak∏ócenia w systemie finanso-

wym mogà znacznie utrudniç zachowanie stabilnego po-

ziomu cen. Z drugiej zaÊ strony korzystne kszta∏towanie

si´ poziomu cen b´dzie sprzyja∏o stabilnoÊci finansowej.

Trzeba jednak pami´taç, ˝e komplementarnoÊç ta dotyczy

d∏ugiego okresu. W krótkim okresie stabilnoÊç finansowa

i stabilnoÊç cen mogà stanowiç cele konkurencyjne.

Oczywiste sà równie˝ powiàzania mi´dzy stabil-

noÊcià finansowà a kwestiami wspó∏pracy mi´dzynaro-

dowej, równowagi bilansu p∏atniczego i zad∏u˝enia za-

granicznego poszczególnych krajów. Dlatego uzasad-

nione wydaje si´ twierdzenie, ˝e zapewnienie stabilno-

Êci systemu finansowego jest warunkiem koniecznym

realizacji wszystkich czterech tradycyjnie postrzega-

nych celów polityki gospodarczej.

Mimo niekwestionowanego znaczenia, poj´cie sta-

bilnoÊci finansowej nie jest jednolicie rozumiane. Naj-

cz´Êciej przez stabilnoÊç finansowà rozumie si´ brak

(nieobecnoÊç) kryzysów finansowych 14 . Nawet tak pro-

ste sformu∏owanie budzi wàtpliwoÊci, a to ze wzgl´du

na niejednorodnoÊç pojmowania kryzysu finansowe-

go 15 . Na potrzeby niniejszego opracowania przyjmuje

si´ za M. Bordo et al., ˝e kryzysami finansowymi sà

epizody gwa∏townych zmian na rynku finansowym,

zwiàzane z niedoborem p∏ynnoÊci i niewyp∏acalnoÊcià

uczestników rynku i (lub) interwencjami w∏adz pu-

blicznych majàcymi temu zapobiec 16 .

Jak jednak podkreÊla A. Crockett, nie nale˝y za-

wsze uto˝samiaç braku stabilnoÊci z kryzysem. Nie za-

wsze bowiem niestabilnoÊç wywo∏uje kryzys. Dlatego

te˝ autor ten definiuje stabilnoÊç finansowà jako stan,

w którym dzia∏alnoÊç gospodarcza nie jest zak∏óca-

na przez zmiany cen aktywów ani przez problemy in-

stytucji finansowych w wywiàzywaniu si´ z ich zobo-

wiàzaƒ 17 . Crockett zwraca te˝ uwag´, ˝e zagro˝eniem

dla stabilnoÊci mogà byç tylko znaczàce w sensie ilo-

Êciowym zmiany cen aktywów oraz problemy dotykajà-

ce wielu instytucji finansowych. Okresy wzrostów lub

spadków cen aktywów, jak równie˝ upad∏oÊci pojedyn-

czych instytucji sà bowiem nieod∏àcznà cechà ˝ycia go-

spodarczego.

Inne podejÊcie prezentuje J.C. Trichet, postrzegajàc

stabilnoÊç finansowà jako zdrowà sytuacj´ oraz harmonij-

ne wspó∏dzia∏anie rozmaitych instytucji finansowych,

w po∏àczeniu z bezpiecznym i przewidywalnym funkcjo-

nowaniem rynków pieni´˝nych 18 . J.K. Solarz uwa˝a nato-

miast, ˝e stabilnoÊç finansowa jest stanem dynamicznej

itrwa∏ej równowagi na powiàzanych ze sobà rynkach fi-

nansowych. Wyró˝nia on przy tym bie˝àcà i przysz∏à sta-

bilnoÊç systemu finansowego. Pierwsza wyznacza akcep-

towalny zakres zmian stanów na poszczególnych ryn-

kach. StabilnoÊç przysz∏a (perspektywiczna) odnosi si´

natomiast do braku istotnych s∏aboÊci, mogàcych unie-

mo˝liwiç w∏aÊciwà i terminowà reakcj´ instytucji poÊred-

nictwa finansowego na szoki asymetryczne 19 .

Niezale˝nie od ró˝nic definicyjnych, nie budzi za-

strze˝eƒ fakt, ˝e stabilnoÊç finansowa jest fundamental-

nym warunkiem funkcjonowania gospodarki ka˝dego

kraju. Tworzy ona podstawy do racjonalnych decyzji

oalokacji kapita∏u, a przez to sprzyja procesom inwe-

stycyjnym i oszcz´dzaniu. Brak pewnego i bezpieczne-

go systemu finansowego wià˝e si´ natomiast z niepew-

noÊcià i ryzykiem, zniech´ca do zawierania d∏ugookre-

sowych umów oraz uniemo˝liwia w∏aÊciwe funkcjono-

wanie instytucji poÊrednictwa finansowego.

Pojawiajàce si´ w minionych latach zak∏ócenia sta-

bilnoÊci – a przede wszystkim zwiàzane z nimi koszty

– zwróci∏y uwag´ spo∏ecznoÊci mi´dzynarodowej

na koniecznoÊç poznania êróde∏ niestabilnoÊci i ich po-

tencjalnych konsekwencji dla poszczególnych rynków

czy paƒstw. Wiele krajów mia∏o przy tym konkretne

powody (mo˝liwoÊç udzia∏u w rynku Êwiatowym,

szybszy wzrost gospodarczy itp.), by zapewniç stabil-

noÊç swoich systemów finansowych. Szczególne zna-

czenie mia∏o to dla emerging markets, które upatrywa-

∏y w stabilnoÊci systemu finansowego szans´ utrwale-

nia i kontynuacji procesów rozwojowych. Zacz´to wi´c

poszukiwaç p∏aszczyzny porozumienia w dziedzinie

zapewnienia stabilnoÊci finansowej. Priorytetowe zna-

czenie nadano pracom, których celem by∏a identyfika-

cja cech, jakie powinien mieç bezpieczny i stabilny sys-

tem finansowy. Dokonano równie˝ znacznego post´pu

wmonitorowaniu i wykrywaniu potencjalnych zabu-

rzeƒ systemów finansowych, jak równie˝ we wprowa-

dzaniu sprzyjajàcych temu regu∏, procedur i instytucji.

12 Zawiera on warunki uznawane za konieczne do osiàgni´cia zrówno-

wa˝onego wzrostu (zob. A. Wojtyna: Polityka... , op.cit., s. 6).

13 Zob. np.: S. Cechetti, S. Krause: Financial structure, macroeconomic sta-

bility and monetary policy, NBER Working Papers 8354, Cambridge, Sep-

tember 2001; M. Goodfriend: Financial stability, deflation and monetary

policy. Federal Reserve Bank of Richmond Working Papers, No. 01-01, Ja-

nuary 2001.

14 Zob. np.: J. Fidrmuc, F. Schardax: Increasing integration of applicant coun-

tries into international financial markets: implications for financial and

monetary stability. BIS Conference Paper, No. 8, Basle 2000, s. 92.

15 Niekiedy na przyk∏ad, co jest swoistym nieporozumieniem, stosuje si´

poj´cia kryzysu finansowego i kryzysu walutowego jako synonimy.

16 M. Bordo, B. Eichengreen, D. Klingebiel, M. S. Martinez-Peira: Is crisis pro-

blem growing more severe? Economic Policy. A European Forum, No.

32/2000, s. 55.

17 A. Crockett: Theory and practice of financial stability. W: Essays in inter-

national finance, No. 203, Princeton 1997, s. 2.

18 J.C. Trichet: Introductory Remarks.W: Independence and Accountability.

Developments in Central Banking, Banque de France – Bicentennial Symp-

sium, Paris, May 2000, s. 195-200.

19 J.K. Solarz: Mi´dzynarodowy system finansowy. Analiza instytucjonal-

no-porównawcza. Warszawa 2001 Biblioteka Mened˝era i Bankowca, s.

183-184

BANK I KREDYT marzec 2002

Systemy Bankowe

Wzrost zainteresowania stabilnoÊcià finansowà

przejawia si´ mi´dzy innymi zaanga˝owaniem w bada-

nia nad kryzysami finansowymi wielu mi´dzynarodo-

wych organizacji, tworzeniem ró˝nego rodzaju stowa-

rzyszeƒ i grup roboczych, zajmujàcych si´ analizà

zmian zachodzàcych w gospodarce Êwiatowej, jak rów-

nie˝ powstawaniem nowych instytucji odpowiedzial-

nych za popraw´ stabilnoÊci systemu finansowego.

Zapewnienie stabilnoÊci finansowej nie mo˝e byç

jednak celem samym w sobie. Jak bowiem podkreÊla

A.G. Heldane et al., zachodzi wymiennoÊç mi´dzy sta-

bilnoÊcià systemu finansowego a jego efektywnoÊcià.

Przywiàzywanie zbyt du˝ej wagi do bezpieczeƒstwa

i przewidywalnoÊci mo˝e przynieÊç ograniczenie efek-

tywnoÊci. I przeciwnie, dà˝enie do zapewnienia jak

najwi´kszej efektywnoÊci mo˝e tworzyç êród∏a poten-

cjalnych zak∏óceƒ stabilnoÊci, mogàcych rozwinàç si´

w kryzys finansowy 20 . Wybór odpowiednich proporcji

mi´dzy tymi dwoma elementami decyduje o kszta∏cie

rozwiàzaƒ instytucjonalnych, jak równie˝ okreÊla prio-

rytety w∏adz na wypadek koniecznoÊci dokonania wy-

boru.

wiarygodnie i szybko, mimo wyst´pujàcych zak∏óceƒ),

(3) „zewn´trzna” stabilnoÊç (system nie wzmacnia po-

jawiajàcych si´ szoków zewn´trznych ani sam nie wy-

wo∏uje szoków finansowych).

Próba rynków jest jednym ze sposobów okreÊlenia

cech, sprawiajàcych, ˝e dany system jest stabilny. Mo˝-

na tego dokonaç równie˝ w inny sposób. W literaturze

przedmiotu stabilny system finansowy najcz´Êciej jest

opisywany za pomocà:

– warunków, jakie powinien spe∏niaç taki system 23 ,

– zestawu standardów, dotyczàcych ca∏ego syste-

mu finansowego – np. Macroprudential Indica-

tors i Aggregated Microprudential Indicators 24 ,

Special Data Dissemination Standard (MFW) -

lub tylko pewnego jego obszaru, np. Core Princi-

ples for Effective Banking Supervision

(BCBS) 25 w odniesieniu do banków, Objectives

and Principles of Securities Regulation (IO-

SCO) wobec rynków papierów wartoÊciowych,

Insurance Core Principles (IAIS) w odniesieniu

do ubezpieczycieli 26 ,

– elementów narodowych systemów oceny syste-

mu finansowego, np. wykorzystywanego przez

Bank Norwegii modelu RIMINI 27 lub financial

stability analisys Banku Finlandii 28 .

Ka˝da z tych metod przedstawia pewien zbiór

cech, uwa˝anych za „wzorcowe” i niezb´dne do uzna-

nia danego systemu za stabilny. W opracowaniu przed-

stawione zostanà najwa˝niejsze z nich. Zgodnie z aktu-

alnà literaturà przedmiotu, cechami takim sà:

1) w skali makro

– stabilizujàca polityka gospodarcza, czyli:

– zdrowe podstawy ogólnogospodarcze,

– spójnoÊç instrumentów polityki monetarnej i fi-

skalnej,

– przygotowana i sekwencyjna liberalizacja finan-

sowa.

2) w skali mikro

– odpowiednia struktura i w∏aÊciwe funkcjonowa-

nie rynku, czyli:

– zdrowe ramy prawne,

– wiarygodnoÊç i przejrzystoÊç (odpowiednie zasa-

dy rachunkowoÊci i informacji),

– nale˝yte zarzàdzanie i nadzór w∏aÊcicielski (cor-

porate governance),

– skuteczny nadzór i kontrola,

Cechy stabilnego systemu finansowego

Stabilny system finansowy

Stabilny i silny system finansowy powinien w∏aÊciwie

wype∏niaç trzy podstawowe funkcje, a mianowicie 21 : (1)

motywowaç uczestników systemu finansowego do nale-

˝ytego dzia∏ania, (2) generowaç swobodnie dost´pnych

informacji, wywierajàcych wp∏yw na decyzje finansowe

oraz (3) zapewniaç instytucjom i podmiotom indywidu-

alnym mo˝liwoÊç skutecznego reagowania na bodêce

rynkowe i wykorzystywania dost´pnych informacji.

W∏aÊciwie skonstruowany system finansowy jest

najlepszym zabezpieczeniem przed kryzysami finanso-

wymi i ich konsekwencjami. Sprawia on, ˝e ryzyko wy-

stàpienia kryzysu zmniejsza si´ nawet w trudnych wa-

runkach gospodarczych. Taki system musi przejÊç z po-

wodzeniem „prób´ rynków” (test of markets), która

wyka˝e, czy spe∏nia on odpowiednie warunki. Do wa-

runków tych nale˝à 22 : (1) odpowiednia elastycznoÊç

(system funkcjonuje efektywnie, alokujàc kapita∏y na-

wet w warunkach gwa∏townie zmieniajàcych si´ oko-

licznoÊci), (2) pr´˝noÊç (transakcje sà przeprowadzane

23 Np. D. Folkerts-Landau [i inni]: Toward a framework for financial stability.

IMF, Washington DC 1998; J. Fidrmuc, F. Schardax: Increasing ..., op. cit.;

Financial Stability in Emerging Market Economies ..., op.cit.

24 O. Evans, A. M. Leone, M. Gill, P. Hilbers: Macroprudential Indicators of

Financial System Soundness. IMF, Washington DC, April 2000.

25 W.R. White: What Have We Learned From Recent Financial Crises and Po-

licy Responses? BIS Working Papers, No. 84, Basle, January 2000.

26 Report of the Working Group on Strenghtening Financial System Soudness,

BIS, October 1998.

27 Ø. Eitrheim, B. Gulbrandsen: Amodel based approach to analysing finan-

cial stability. BIS Paper No. 1, Basle, March 2001, s. 311-330.

28 K. Virolainen: Financial stability ..., op.cit., s. 186-196.

20 A.G. Haldane, G. Hoggart, V. Saprta: Assesing financial system stability, effi-

ciency and structure at the Bank of England. BIS Papers No. 1, Basle 1998, s. 1.

21 Financial Stability in Emerging Market Economies. A Strategy for Formula-

tion, Adoption and Implementation of Sound Principles and Practices to

strenghten Financial Systems. BIS – IMF, Basle – Paris, April 1997, s. 9-10,

21. W innym uj´ciu uznaje si´, ˝e funkcjami systemu finansowego jest

transformacja p∏ynnoÊci oraz ryzyka.

22 Zob. np.: D. T. Brash: Promoting financial stability: the New Zealand ap-

proach . BIS Review, 53/2001.

24 Systemy Bankowe

BANK I KREDYT marzec 2002

– dyscyplina rynkowa,

– odpowiednia sieç bezpieczeƒstwa.

Pierwsza grupa sk∏ada si´ z makroekonomicznych

warunków odnoszàcych si´ równie˝ do sfery realnej.

Wywierajà one presj´ na podejmowane decyzje finan-

sowe oraz na otoczenie, w którym funkcjonuje system

finansowy. Drugà grup´ tworzà czynniki odpowiadajà-

ce za si∏´ i stabilnoÊç (robustness) samego systemu fi-

nansowego. Dotyczà one g∏ównie rynku kapita∏owego,

instytucji finansowych oraz regulacji, na podstawie

których przeprowadzane sà transakcje finansowe. Obie

grupy czynników okreÊlajà kszta∏t systemu finansowe-

go. Od nich zale˝y, czy system b´dzie w stanie spe∏niaç

wspomniane postulaty dotyczàce w∏aÊciwego funkcjo-

nowania.

W∏adze monetarne muszà mieç swobod´ realizacji nad-

rz´dnego celu stabilnoÊci cen, a w∏adze fiskalne muszà

mieç zdolnoÊç kontroli wydatków publicznych i egze-

kwowania dochodów. Dla w∏aÊciwego funkcjonowania

obu omawianych polityk niezb´dne jest tak˝e zapew-

nienie odpowiednich rozwiàzaƒ instytucjonalnych.

Wlatach 80. i 90. w szerokim zakresie dokonywa∏a

si´ liberalizacja i deregulacja systemów finansowych. Se-

kwencja wydarzeƒ z tym zwiàzanych oraz nast´pstwa li-

beralizacji zostanà przedstawione w dalszej cz´Êci opra-

cowania. W tym miejscu wypada zasygnalizowaç, ˝e pro-

ces ten znaczàco wp∏ywa∏ na warunki prowadzenia poli-

tyki makroekonomicznej. Jak pokaza∏y doÊwiadczenia

wielu paƒstw, niew∏aÊciwie przeprowadzony proces li-

beralizacji zwi´ksza∏ ryzyko wystàpienia szoków i powo-

dowa∏ du˝à niestabilnoÊç. Cz´sto prowadzi∏o to do po-

wa˝nych kryzysów. Pojawi∏ si´ problem, czy mo˝-

na uniknàç kosztów niew∏aÊciwie przeprowadzonej dere-

gulacji rynków finansowych. Mimo ˝e specyfika warun-

ków gospodarczych i systemów finansowych poszczegól-

nych paƒstw znacznie utrudnia stworzenie uniwersalnej

recepty na przeprowadzanie liberalizacji, sformu∏owano

pewne g∏ówne zasady, pozwalajàce na unikni´cie desta-

bilizacji systemu finansowego, a mianowicie 32 :

– przeprowadzanie liberalizacji w odpowiednich

warunkach gospodarczych, w ramach ca∏oÊcio-

wej strategii, majàcej na celu zapewnienie bodê-

ców do w∏aÊciwych zachowaƒ uczestników ryn-

ku i efektywnej dyscypliny rynkowej 33 ;

– wzmocnienie nadzoru i zaostrzenie regulacji

ostro˝noÊciowych przed przeprowadzeniem li-

beralizacji;

– sekwencyjnoÊç procesu liberalizacji (sequential

liberalization) dostosowana do tempa rozwoju

ca∏ego rynku finansowego (wykluczenie cz´Êcio-

wej liberalizacji, która zwi´ksza ryzyko wystà-

pienia kryzysu).

Przytoczone zasady odnoszà si´ przede wszystkim

do paƒstw wschodzàcych i transformujàcych si´, które

jeszcze nie przeprowadzi∏y pe∏nej liberalizacji. Jakkol-

wiek w warunkach globalizacji rynków finansowych

iciàg∏ego rozwoju instrumentów pochodnych, postulo-

wana stopniowa liberalizacja jest praktycznie niemo˝li-

wa 34 , uwzgl´dnianie tych zasad pozwala minimalizo-

wanie potencjalnych problemów.

Makroekonomiczne cechy stabilnoÊci finansowej

StabilnoÊç makroekonomiczna jest warunkiem wst´p-

nym stabilnoÊci ca∏ego systemu finansowego. W znacz-

nym stopniu zmniejsza jego wra˝liwoÊç na szoki (jednak

nie eliminuje ryzyka wybuchu kryzysu) i u∏atwia dà˝e-

nia do poprawy sytuacji rynku finansowego w razie

ewentualnych zaburzeƒ. StabilnoÊç makro oznacza

przede wszystkim zdrowe podstawy ogólnogospodarcze.

Zapewnienie ich wymaga takiej polityki makroekono-

micznej paƒstwa, która dà˝y do osiàgni´cia zrównowa-

˝onej stopy wzrostu gospodarczego (zbli˝onej do poten-

cjalnej). Konieczna jest wi´c odpowiednia konsekwencja

wrealizacji celów polityki monetarnej (stabilny poziom

cen) i fiskalnej (zdrowe finanse publiczne i rozwa˝na po-

lityka zarzàdzania d∏ugiem publicznym), prowadzenie

racjonalnej polityki strukturalnej i dbanie o równowag´

bilansu p∏atniczego. Efektem dzia∏ania w∏adz powinny

byç stabilne i przewidywalne wskaêniki gospodarcze

oraz odpowiedni poziom oszcz´dnoÊci narodowych

(prywatnych i publicznych), pozwalajàcy na finansowa-

nie wi´kszoÊci inwestycji ze êróde∏ krajowych 29 .

StabilnoÊci systemu finansowego sprzyja te˝ odpo-

wiednia koordynacja i dyscyplina polityki monetarnej

i fiskalnej 30 . Konieczne jest precyzyjne ustalenie relacji

mi´dzy obszarami oddzia∏ywaƒ a celami tych dziedzin

polityki gospodarczej oraz taki dobór instrumentów,

który zapewni ochron´ przed zmiennoÊcià poziomu

cen (w szczególnoÊci cen ˝ywnoÊci), mi´dzynarodo-

wych stóp procentowych i kursów walutowych (po-

wstajàcych g∏ównie za poÊrednictwem instrumentów

pochodnych), co pozwoli zmniejszyç ryzyko funkcjo-

nowania kredytodawców i kredytobiorców. Zastosowa-

ne instrumenty polityki pieni´˝nej i fiskalnej muszà

byç spójne i zgodne z przyj´tym re˝imem kursowym 31 .

32 Por.: M. Goldstein, P. Turner: Banking crises ..., op.cit., s. 43-44, Financial

Stability in Emerging Markets Economies ..., op. cit., s. 47-48.

33 Wymaga to zaprogramowania adekwatnego do przebiegu procesu liberali-

zacji tempa wprowadzania odpowiednich przepisów prawnych, przejrzy-

stych regu∏ dzia∏alnoÊci gospodarczej, standardów ksi´gowoÊci i rewizji

(audytu), prawa prywatnej w∏asnoÊci, dobrze zaprojektowanego systemu

gwarantowania depozytów (DIS – deposit insurance scheme) , tworzenia

w∏aÊciwej struktury instytucjonalnej. Por.: M. Sasin: Financial Systems, Fi-

nancial Crises, Currency Crises W: M. Dàbrowski (ed.): Currency Crises in

Emerging Markets – Selected Comparative Studies. CASE Reports, No. 41,

Warsaw 2001, s. 70.

34 W. Ma∏ecki, A. S∏awiƒski, R. Piasecki, U. ˚u∏awska: Kryzysy finansowe.

op.cit., s. 180.

29 Financial Stability in Emerging Market Economies ..., op.cit., s. 21, 24.

30 M. Goldstein, P. Turner: Banking Crises in Emerging Economies: Origins

and Policy Options. BIS Economic Papers, No. 46, Basle, October 1996,

s. 32.

31 Szerzej: F. S. Mishkin: Financial Policies ..., op.cit., s. 33-36.

Kiedrowska M., Marszałek P. - Stabilność finansowa - pojęcie, cechy i sposoby jej zapewnienia. Część I (2002).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: