Kresomózgowie- telencephalon
Budowa zewnętrzna kresomózgowia:
- kresomózgowie jest największą i najbardziej wysuniętą do przodu częścią mózgowia
- składa się z dwóch półkul mózgu (hemispheria cerebri) oraz niewielkiego kresomózgowia środkowego (telencephalon medium)
- do kresomózgowia środkowego należą: pole przedwzrokowe (area preoptica), blaszka krańcowa (lamina terminalis) oraz spoidła kresomózgowia: spoidło przednie, spoidło sklepienia i ciało modzelowate
- między przednimi częściami sklepienia i ciała modzelowatego leży przegroda przezroczysta ( septum pellucidum)
- najstarsze filogenetycznie części kresomózgowia to: twory węchomózgowia czyli opuszka węchowa, pasmo węchowe- które poszerza się w trójkąt węchowy, który przechodzi w istotę dziurkowaną przednią
Półkule mózgu- hemispheria cerebri
- obie półkule mózgu oddziela od siebie szczelina podłużna mózgu, na dnie której leży kresomózgowie środkowe
- na każdej półkuli są 3 powierzchnie: górno-boczna, przyśrodkowa i dolna
- powierzchnie te łączą się ze sobą brzegami: górnym, dolnym i przyśrodkowym
- w każdej półkuli wyróżnia się biegun przedni (czołowy), tylny (potyliczny) oraz boczny (skroniowy)
- powierzchnie półkul mózgu pokrywają bruzdy (sulci) o różnej głębokości, które oddzielają od siebie zakręty (gyri)
- grupy zakrętów ograniczone głębszymi bruzdami tworzą płaty
- wyróżnia się 4 zasadnicze płaty: płat czołowy (lobus frontalis), płat ciemieniowy (lobus parietalis), płat skroniowy ( lobus temporalis), płat potyliczny (lobus occipitalis)
- piątym płatem jest wyspa (insula), która leży w głębi bruzdy bocznej
- płat czołowy i częściowo ciemieniowy oddziela od płata skroniowego bruzda boczna (sulcus lateralis)
- płat czołowy od ciemieniowego oddziela bruzda środkowa (sulcus centralis)
- na powierzchni przyśrodkowej leży bruzda ciemieniowo- potyliczna
- bruzda ta oddziela płat ciemieniowy od potylicznego
Powierzchnia górno-boczna półkuli mózgu
- płat czołowy- zajmuję znaczną część przednią półkuli mózgu na wszystkich jej powierzchniach
- na powierzchni górno-bocznej tego płata są 3 bruzdy, ograniczające zakręty
- zakręt przedśrodkowy ogranicza bruzda środkowa i przedśrodkowa
- bruzdy czołowa górna i dolna układają się równolegle do brzegu górnego półkuli
- oddzielają je od siebie zakręty: czołowy górny i czołowy dolny
- płat ciemieniowy- na jego powierzchni są dwie bruzdy: zaśrodkowa i śródciemieniowa
- bruzda zaśrodkowa ogranicza zakręt zaśrodkowy
- bruzda śródciemieniowa oddziela płacik ciemieniowy górny od płacika ciemieniowego dolnego, który przechodzi w zakręty płata skroniowego
- w dolnej części płacika ciemieniowego są dwa zakręty: zakręt nadbrzeżny i zakręt kątowy
- płat skroniowy- leży poniżej bruzdy bocznej i wyróżnia się w nim: bruzdę skroniową górną i bruzdę skroniową dolną
- bruzdy te ograniczają trzy zakręty skroniowe
- zakręt skroniowy górny leży między bruzdą boczną i skroniową górną
- zakręt skroniowy środkowy leży między bruzdami skroniowymi: górną i dolną
- zakręt skroniowy dolny leży poniżej bruzdy skroniowej dolnej
- płat potyliczny- na jego powierzchni górno-bocznej tego płata bruzdy i zakręty nie mają stałego ukształtowania
Powierzchnia przyśrodkowa półkuli mózgu
- na tej powierzchni znajduje się wiele bruzd i zakrętów
- zakręt obręczy- otacza ciało modzelowate i ograniczają go bruzda ciała modzelowatego i bruzda obręczy
- zakręt czołowy przyśrodkowy- jest przedłużeniem zakrętu czołowego, a za nim leży płacik okołośrodkowy
- przed bruzdą ciemieniowo- potyliczną leży przedklinek (precuneus)
- na pow.przyśrodkowej płata potylicznego występuja bruzda ostrogowa
- między tą bruzdą, a bruzdą ciemieniowo- potyliczną leży klinek (cuneus)
- poniżej bruzdy ostrogowej leży zakręt językowy
- częściowo na pow.przyśrodkowej i dolnej jest położony zakręt hipokampa, który w przedniej części zgina się, tworząc hak (uncus)
Powierzchnia dolna półkuli mózgu
- na pow.dolnej w obrębie płata czołowego jest bruzda węchowa, pokryta opuszką węchową i pasmem węchowym
- przyśrodkowo od bruzdy węchowej znajduje się zakręt prosty
- natomiast bruzdy oczodołowe, położone bocznie od bruzdy węchowe, wyznaczają zakręty oczodołowe
- przez płat skroniowy i potyliczny biegnie bruzda potyliczno- skroniowa, która oddziela zakręt potyliczno- skroniowy boczny od przyśrodkowego
- przyśrodkowo od bruzdy potyliczno- skroniowej leży bruzda poboczna
- wyżej opisany zakręt językowy leży między bruzdą poboczną i ostrogową
- zakręt ten przechodzi w zakręt hipokampa, który ograniczają bruzda poboczna i bruzda hipokampa, oddzielająca go od zakrętu zębatego
- wyspa- położona jest na dnie bruzdy bocznej o przykryta przez płaty czołowy, ciemieniowy i skroniowy, które noszą nazwę wieczek (opercula)
- wyspę otacza bruzda okólna z wyjątkiem części przednio- dolnej tworzącej próg wyspy
- na pow.wyspy jest kilka zakrętów krótkich i jeden zakręt długi
Komora boczna- ventriculi laterales
- komory boczne leżą wewnątrz obu półkul mózgu
- komora ma kształt nieregularnej przestrzeni, w której wyróżnia się część środkową i trzy rogi: przedni, tylny i dolny
- część środkowa jest położona w płacie ciemieniowym, róg przedni- w płacie czołowym, róg tylny- w płacie potylicznym, a róg dolny- w płacie skroniowym
- w komorze znajduje się również jądro ogoniaste
- od strony przyśrodkowej do komory bocznej przez szczelinę naczyniówkową wpukla się splot naczyniówkowy komory bocznej
- przyśrodkowo od splotu naczyniówkowego jest sklepienie (fornix)
- w rogu dolnym komory bocznej jest tzw. hipokamp (hippocampus), wyniosłość spowodowana wpukleniem się do rogu bruzdy hipokampa
- w części przedniej hipokamp rozszerza się, tworząc stopę hipokampa
- hipokamp zawiera korę mózgu i pokryty jest warstwą istoty białej
- włókna tej warstwy przechodzą po stronie przyśrodkowej w strzępek hipokampa
- w rogu tylnym biegnie wzniesienie zwane ostrogą ptasią (calcar avis), które jest wywołane przez bruzde ostrogową
- płyn mózgowo- rdzeniowy odpływa z komory bocznej do komory trzeciej przez otówr międzykomorowy
Budowa wewnętrzna kresomózgowia
- kresomózgowie zbudowane jest z istoty szarej i istoty białej
- istota szara leży powierzchownie i tworzy korę mózgu (cortex cerebri)
- otacza on głębiej istotę białą oraz leżące w obrębie istoty białej skupiska istoty szarej, które tworzą jądra podkorowe
Kora mózgu- cortex cerebri
- kora mózgu pokrywa powierzchnię bruzd i zakrętów
- w korze mózgu wyróżnia się 3 części: korę dawną (paleocortex), korę starą (archecortex), i korę nową (neocortex)
- kora dawna i kora stara zajmują około 50% powierzchni półkuli i w przeciwieństwie do kory nowej są zbudowane z trzech warstw
- kora nowa jest najbardziej rozwinięta i zajmuje ponad 95% powierzchni półkul mózgu
- w korze tej wyróżnia się 6 warstw: drobinową, ziarnistą zewnętrzną, piramidową zewnętrzną, ziarnistą wewnętrzną, piramidową wewnętrzną, komórek rożnokształtnych
- w warstwie drobinowej jest mało komórek nerwowych, a więcej glejowych oraz są liczne wypustki komórek z głębszych warstw
- warstwa ziarnista zewnętrzna zawiera liczne komórki ziarniste, a największą grubość warstwa ta uzyskuje w polach czuciowych
- warstwa piramidowa zewnętrzna składa się z luźnych komórek piramidowych i jest najgrubszą warstwą kory
- warstwa ziarnista wewnętrzna składa się z gęsto ułożonych komórek ziarnistych i najlepiej warstwa ta jest rozwinięta w korze sfery czuciowej
- w warstwie piramidowej wewnętrznej są komórki piramidowe małe, średnie i duże, a w rejonie zakrętu przedśrodkowego są komórki olbrzymie Betza, z których wychodzą włókna dróg korowo-rdzeniowych i korowo-jądrowych
- warstwa komórek różnokształtnych zawdzięcza swą nazwę dzięki różnorodności kształtów komórek
Lokalizacja czynności w korze mózgu
- w korze mózgowej odbywaja się wyższe procesy somatyczne i psychiczne
- w korze powstają bodźce dla świadomych czynności, wszystkie świadome uczucia, jest ośrodkiem poznania i pamięci
- odbierane przez receptory bodźce powodują powstanie w korze mózgowej engramów, tj.obrazów pamięciowych
- funkcje pozostałej części kory wiążą się ze scalaniem czynności różnych pól recepcyjnych i są nazywane polami kojarzeniowymi
- pola rzutowe obejmują kory: ruchową, czuciową, wzrokową, słuchową, smakową i węchową
- kora ruchowa- w jej skład wchodzą: zakręt przedśrodkowy i przylegające do niego części zakrętów czołowego górnego, środkowego i dolnego oraz część płacika okołośrodkowego
- najniżej w pobliżu bruzdy bocznej jest pole dla mięśni głowy, wyżej- dla mięśni kończyny górnej i tułowia, a w przejściu na powierzchnię przyśrodkową półkuli mózgu- są ośrodki dla mięśni kończyny dolnej
- w tylnej części zakrętu czołowego środkowego jest korowy ośrodek spojrzenia w bok
- w tylnej części zakrętu czołowego dolnego jest ruchowy ośrodek mowy Broca
- kora czuciowa- zajmuje zakręt zaśrodkowy i część płacika okołośrodkowego
- w korze czuciowej są obszary kory ruchowej jak i czuciowej oraz ośrodki czuciowe dodatkowe- są w zakręcie przedśrodkowym i w przyległych częściach zakrętu czołowego górnego i środkowego oraz w płaciku okołośrodkowym
- natomiast ośrodki poznania przedmiotów przez dotyk jest w tylnej części płata ciemieniowego
- w korze czuciwej są również ośrodki ruchowe i czuciowe wtórne
- kora wzrokowa- obejmuje bruzdę ostrogową i częściowo klinek i nosi nazwę pola prążkowego
- występuje tutaj pole wzrokowe i pole wzrokowe wtórne, np.ośrodek czytania
- w przyległym do kory wzrokowej polu potylicznym są ośrodki rozumienia i pamięci widzianego obrazu
- kora słuchowa- zajmuje górną powierzchnię zakrętu skroniowego górnego
- występują tutaj zakręty skroniowe poprzeczne, w których kończy się droga słuchowa
- w części tylnej zakrętu skroniowego górnego jest ośrodek czuciowy mowy Wernickiego, w którym są gromadzone obrazy pamięciowe słyszanych słów
- kora smakowa- związana jest z wieczkiem czołowo-ciemieniowym, gdzie jest pole czuciowe dla twarzy
- kora węchowa jest związana z węchomózgowiem, które leży w przedniej części powierzchni podstawnej mózgu, przedniej części zakrętu hipokampa i w hipokampie
- ośrodki kojarzeniowe- związane są z procesami psychicznymi i położone są w płacie czołowym
- w tych ośrodkach tworzą się pojęcia, myśli, występuje koncentracja uwagi
Układ limbiczny i węchomózgowie
- układ limbiczny obejmuje starsze części kory mózgu wraz z niektórymi ośrodkami podkorowymi
- uważany jest za zespół ośrodków kontrolujących zachowanie emocjonalne i popędy
- do układu tego zalicza się: węchomózgowie, przegrodę kresomózgowia, płat limbiczny, który obejmuje zakręty otaczające ciało modzelowate, ciało migdałowate, niektóre jądra przodomózgowia
- do węchomózgowia należy opuszka węchowa- położona w przedniej części powierzchni dolnej płata czołowego
- opuszka węchowa zwęża się i przechodzi w pasmo węchowe- położone w bruździe węchowej
- pasmo to rozszerza się w trójkąt węchowy, który graniczy z istotą dziurkowaną przednią
- przednia część istoty dziurkowanej tworzy zakręt dziurkowany, natomiast tylna nosi nazwę zakrętu przekątnego, który przechodzi w zakręt przykrańcowy
- przegroda kresomózgowia obejmuje przegrodę przezroczystą i zakręt przykrańcowy
- przegroda przezroczysta (septum pellucidum) jest cienką ścianką, rozdzielającą rogi przednie komór bocznych
- zakręt przykrańcowy jest położony przed blaszką krańcową i poniżej dziobu ciałą modzelowatego
- ...
eklerek123