1. Pojęcie i geneza globalizacji.
Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub "wolnym handlem". W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej.
Globalizacja to najważniejszy z procesów zachodzących we współczesnym świecie. Dokonuje się pod wpływem postępu technologicznego i ogólnocywilizacyjnego i sprawia że zjawiska procesu nabierają takich cech, które muszą uwzględniać wszystkie państwa i grupy społeczne. Jest to zjawisko złożone.
Globalizacja jest to pojęcie odnoszące się do opisu zasadniczych trendów w światowej ekonomii i kulturze. Polega na rozprzestrzenianiu się analogicznych zjawisk w różnych regionach globu, niezależnie od kontekstu geograficznego i kulturowego oraz stopnia zaawansowania gospodarczego tych regionów, co w konsekwencji prowadzi do ujednolicania się obrazu świata jako homogenicznej całości, która składa się z wzajemnie powiązanych elementów.
1953- Pojęcie „globalizacja" pojawiło się po raz pierwszy w Niemczech w gazecie "Frankfurter Allgemeine Zeitung".
1959- Po raz kolejny pojęcia "globalizacja" użyto w The Economist-. wyrażone ono zostało w kontekście ekonomicznym, a konkretniej chodziło o „wzrost zglobalizowanej ilości import_owych samochodów".
1961-(wg wikipedii) pojęcie to znalazło się w słowniku Webstera (Webster's Third New International Dictionary of the English Language Unabridged) ; wcześniej używany był termin "globalny" o ekologicznych i społecznoekonomicznych konotacjach. Ponieważ termin ten ma wiele znaczeń, różne też są podejścia do jego historii. W ogólnym ujęciu ekonomii i ekonomii politycznej historia globalizacji to historia narastającej wymiany handlowej pomiędzy państwami, opartej na stabilnych podstawach instytucjonalnych, które pozwalają jednostkom i firmom w różnych krajach wymieniać pomiędzy sobą towary i usługi.
1961-(wg Cesarza) po raz pierwszy w słowniku pojawiło się słowo GLOBALNY i dotyczyło ono kuli ziemskiej.
W latach 90tych słowo to uzyskało ogromna popularność – zaczęło pojawiać się w mediach i programach ruchów społecznych.
FALA TAFFLENA?????
Już w starożytnej Grecji mieliśmy do czynienia z procesem globalizacji. Hellenizm- ówczesny świat. Karolingowie- podboje kolonialne.
1500-1800 – zachodzą procesy zwane dzisiaj globalizacja. Migracje ludności, wspólna polityka, wojna secesyjna.
XX w. - mamy do czynienia z globalną gospodarką, handel międzynarodowy, pierwsze sygnały o patologiach towarzyszących globalizacji:
Zakresy procesów globalizacji-
Beck wyróżnił 7 płaszczyzn globalizacji -
kryterium przedmiotowe: technologiczna, komunikacyjna, kultury, ekologiczna, gospodarcza, organizacji pracy, społeczność obywatelska.
Pietraś: nurty/ścieżki globalizacji: gospodarcza, informacyjna, kulturowa, ekologiczna.
Globalizacja jest kształtowana przez różne czynniki ale najbardziej aktywny jest czynnik postępu w nauce i technice. Rosnąca wymiana międzynarodowa powoduje mobilność kapitału i bardzo trudno prowadzić gospodarkę opartą o
Rośnie rola organizacji międzynarodowych (Banku Światowego, Międzynarodowej Organizacji Handlu). Mamy coraz mniej wrogów i przyjaciół są tylko konkurenci. Pewne procesy zachodzą na zasadzie lawinowej.
-zmiana w funkcjonowaniu grup społecznych i partii politycznych,
-następuje ściśnienie czasu i przestrzeni,
-powstaje transnarodowa przestrzeń międzynarodowa,
-odterytorialnienie w stosunkach międzynarodowych- trudno zlokalizować centrum informacji, kapitału,
Wpływ globalizacji na stosunki międzynarodowe:
-trudności w budowaniu ładu międzynarodowego,
-pogłębienie współzależności – wszystkie państwa są powiązane,
-przenikalność granic,
-nakładanie się procesów wewnętrznych i zewnętrznych,
-osłabienie suwerenności państw,
-ograniczenie pola manewru polityki zagranicznej państw,
-degradacja gospodarek narodowych,
-wzrost potęgi korporacji (szybszy rozwój niż państwowych),
-aktywizacja podmiotów pozarządowych,
-zagrożenia pozamilitarne,
-łatwiejszy dostęp do groźniejszych broni,
-powiększanie dysproporcji między państwami,
zachwianie równowagi kulturowej,
-zmiany w środowisku naturalnym,
-wzrost napięć wewnętrznych,
-wzrost zapotrzebowania na kolektywne mechanizmy działania,
-osłabienie roli ONZ,
presja na prawo międzynarodowe, powstają regionalne normy prawa,
-pojawienie się dysproporcji asymetrycznych,
społeczeństwo obywatelskie zamienia się w społeczeństwo konsumentów,
Wielkie konferencje:
1992- Rio de Janeiro- konferencja ONZ poświęcona ochronie środowiska,
1994- światowa konferencja ludnościowa w Kairze,
1995- Światowa konferencja kobiet w Pekinie,
ruchy antyglobalistyczne atakują WTO, łączą walkę z globalizacją przeciwko imperializmowi,
-grupy anarchistyczne uznały globalizację za niekorzystną.
2. Pozytywne i negatywne skutki globalizacji:
Pozytywne:
-jest to proces obiektywny, rozwijający się bez int. Państw,
-zapewnia wszystkim państwom korzystanie z postępu technologicznego,
-błyskawiczne rozprzestrzenianie się informacji,
-brak możliwości odizolowania społeczeństwa od informacji itd..,
-korzystanie z postępu technologicznego,
-sprzyja inwestycją zagranicznym, np.: korporacje transnarodowe znalazły najlepszy moment w czasie globalizacji,
-gwałtowny postęp zarządzania- uczenie się technik zarządzania,
-dzięki globalizacji można poznać dorobek innych państw i ich społeczeństw,
-ułatwienie wędrówki idei, wartości,
-łatwość komunikowania się,
-widoczna presja opinii publicznej (sankcje natury psychologicznej),
-przyspieszenie rozwoju cywilizacyjnego świata,
-znoszenie zbędnych barier między narodami,
-przyczyniła się do ożywienia lokalnego,
-wzrost dobrobytu,
-wzajemne uczenie się i inspiracje,
-kurczenie się czasu i przestrzeni,
-zwiększenie możliwości działania organizacji pozarządowych
Negatywne:
-wzrost możliwości działania wielkich mediów- światowy rynek informacji, opinii, rozrywki został zdominowany przez dosłownie kilka koncernów,
-marginalizacja pewnych regionów i krajów,
pogłębianie się nierówności rozwojowych,
-kulturowa homogenizacja,
-rosnąca żywiołowość przepływów kapitałów w ramach globalnego systemu finansowego,
-coraz trudniejsza do wykrycia korupcja,
-globalny terroryzm,
-nielegalny handel, stracenie kontroli nad handlem międzynarodowym,
-zorganizowana przestępczość międzynarodowa (handel narkotykami, ludźmi),
-mafia i terroryzm międzynarodowy, - wchodzenie w struktury państwa, konfrontacje,
-niekontrolowane migracje,
-zanieczyszczenie środowiska naturalnego,
-deterytorializacja państwa- daleko idąca utrata kontroli przez państwo nad procesami zachodzącymi na jego terytorium, (osłabianie ochronnej funkcji granic)
-uniformizacja kultury,
-zagrożenia dla tożsamości kulturowej,
-konflikty zbrojne wewnątrz państw,
-zagrożenia suwerenności, granice stają się przenikalne, niewydolny system decyzyjny,-procesy globalizacji ograniczają możliwości wykonywania zasady suwerenności przede wszystkim w odniesieniu do państw słabszych i biedniejszych,
-wpływ na prawa narodów do samostanowienia- narasta niechęć społeczności międzynarodowej do uznawania prawa do samostanowienia tych narodów, które jeszcze nie zdążyły "wybić się na niepodległość"
-mamy do czynienia w życiu międzynarodowym z centralizacją podejmowania decyzji, decyzje w najważniejszych sprawach globalnych przechodzą w gestię kilku państw oraz różnych kategorii uczestników pozarządowych,
-globalizacja to klęska demokracji,
-potęgowanie dysproporcji,
-niezwykły wzrost potęgi USA,-zyskują hegemonię w polityce światowej w czterech wymiarach: są regulatorem układu sił w sferze militarnej, są gospodarczą lokomotywą świata, maja prymat technologiczny, są atrakcyjnym modelem życia społecznego oraz kultury masowej,
-pojawienie się wielu potężnych podmiotów pozapaństwowych,
-osłabienie mocy instytucji międzyrządowych,
-poważnym problemem w ocenie wpływu globalizacji na porządek międzynarodowy pozostaje identyfikacja tych jego parametrów, zmiennych, które powinny być wzięte pod uwagę choćby ten wpływ możliwie najbardziej precyzyjnie określić,
4. Pojęcie i geneza problemów globalnych.
PROBLEMY GLOBALNE- liczne zagrożenia, nowe lub wcześniej istniejące o innej intensywności. Są to autentyczne, realne a nie wydumane problemy występujące w wielkiej skali, nawet w skali całej ludzkości chociaż z niejednakowym nasileniem w poszczególnych krajach. Nie można się od nich ustrzec, uchylać, nie brać pod uwagę, uchylić od ustosunkowania od nich i potrzeby ich rozwiązania. Problemom globalnym ludzkości poświęca się coraz więcej uwagi. Stają się elementem współczesnego myślenia w działalności naukowej znajdują swoje odbicie w działalności praktycznej polityków, ekonomistów, techników.
Problemy globalne charakteryzują się określonymi cechami:
1.OGÓLNOŚWIATOWA SKALA- dotyczą całej ludzkości, mają charakter ponadpaństwowy i ponadregionalny oraz w większym lub mniejszym stopniu oddziaływają na rozwój wszystkich społeczeństw, nie oznacza, że dotyczy całego świata, muszą przekroczyć granice kontynentu w znaczeniu regionu. Może dotyczyć wielu państw na kilku kontynentach.
2.OLBRZYMIA WAGA- posiadają charakter poważnych zagrożeń lub wyzwań, a w przypadku zagrożeń mogą również zagrażać gatunkowi ludzkiemu.
3.SPOSÓB ROZWIĄZYWANIA- problemy globalne nie rozwiąże żadne indywidualne państwo. Warunkiem efektywności rozwiązania jest ścisła współpraca jak największej liczby państw, we wszystkich możliwych ramach organizacyjnych. Są to problemy długiego trwania.
Geneza problemów globalnych:
Historia ludzkości stanowi gale występowania kilku zmiennych i stałych relacji między nimi: człowiek-przyroda, człowiek-społeczeństwo i społeczeństwo-przyroda. Człowiek stale dążył do podporządkowania sobie przyrody, zwiększania jej służebnej roli, uniezależnienie się od niej tak dalece jak to jest możliwe. Znajdowało to odbicie w warunkach życia człowieka, funkcjonowania społeczeństwa w różnych krajach i czasach. Ogólny kierunek rozwoju był wyraźnie dostrzegany: coraz większy wpływ człowieka na przyrodę, rozszerzanie zakresu praw i wolności człowieka, dążność do bardziej sprawiedliwych warunków społecznego życia oraz rozwój cywilizacji. Obecnie znajdujemy się w takim momencie, w którym występują zagrożenia wcześniej niespotykane oraz wzajemne zależności. Ujemne zjawiska, zagrożenia, jeśli nie będzie się im przeciwdziałać, będą hamować rozwój ludzkości i będą się kumulować.
Ich pojawienie się sygnalizowano w ostatnich dziesięcioleciach XIX w. Koniec XIX w. To apogeum rewolucji naukowo-przemysłowej. Nauka zacznie tworzyć środki, które nie występowały w przyrodzie. Po I wojnie światowej Rosjanie rozpoczęli rewolucje naukowo-techniczną:
I etap- automatyzacja – automatyczna fabryka traktorów w Harkowie,
II etap- Następnie po II wojnie światowej- broń jądrowa, energia jądrowa, termojądrowa,
III etap- maszyna licząca, szybkość liczenia, komputeryzacja, pojawienie się komputerów, nauka staje się główną zmienną. Epoka technologiczna trwa 10 lat. Linia PP od pomysłu do przemysłu. Powstanie nowych źródeł energii.
Skutki były widoczne i jednostki perspektywistycznie myślące je widziały. Brakowało rygoru opisu naukowego. Przeważały opinie negatywne.
W latach 60tych problemy globalne stały się rzeczywistością. Można dostrzec pewną prawidłowość: najpierw problemy globalne, zagrożenia dla ludzkości sygnalizują wybitne jednostki, pojawiają się instytucje w rodzaju Klubu Rzymskiego, a następnie rodzą się ruchy społeczne.
Najczęściej wymieniane wyzwania i problemy globalne współczesnego świata:
-groźba zniszczenia ludzkości w wypadku wojny jądrowej lub inaczej jest to problem wojny czy pokoju,
-ochrona środowiska naturalnego człowieka, inaczej nazywana problemem ekologicznym,
-szybki przyrost ludności w skali globu ziemskiego, inaczej problem demograficzny ludzkości,
-problem wyżywienia ludzkości- problem zwalczania głodu,
-zagrożenie narkomanią, AIDS i innymi groźnymi chorobami,
-narastanie rozpiętości pomiędzy krajami szybko rozwijającymi się ekonomicznie, a krajami słabo rozwiniętymi,
-narastanie zjawiska wyczerpywania się zasobów surowcowych,
-terroryzm międzynarodowy i wewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa,
Raport Człowiek i jego środowisko U Thant sekretarz generalny ONZ – uwidoczniono problemy społeczności międzynarodowej, istnienie problemów globalnych,
1969- poinformowanie o stworzeniu katalogu tych problemów
Klub Rzymski – organizacja pozarządowa ok. 100 osób (politycy, dziennikarze, działacze kultury...) Raz w roku spotkanie dotyczące problemów globalnych, następnie wyznaczają przedstawiciela lub zalecają specjalistom napisanie raportu po zbadaniu aktualnego problemu globalnego.
Sporządzono szereg katalogów:
U Thant-
Problemy globalne wg pierwszego prezesa Klubu Rzymskiego – Aurelia Peccei Przyszłość jest w naszych rękach
-niekontrolowany przyrost ludności, przedziały i podziały między różnymi narodami, niesprawiedliwość społeczna, głód i niedożywienie, ubóstwo, bezrobocie, obsesja rozwoju ekonomicznego, inflacja, kryzys ekonomiczny, analfabetyzm, anachroniczny system edukacji, kryzys demokracji, zaburzenia równowagi finansowej, protekcjonizm, rozrost i upadek miast, przestępczość, porzucane tereny rolnicze, narkomania, wyścig zbrojeń, wzrost agresywności, podeptanie praw człowieka, szaleństwo nuklearne, brak poszanowania prawa, korupcja polityczna, biurokratyzacja, upadek wartości moralnych, niszczenie przyrody, osłabienie wiary,
Stanisław Lem- suwerenność państw jest coraz bardziej zagrożona przez ponadpaństwowe monopole, korporacje, banki kursy walut, przejawia się „prawo do panoszenia się głupoty", chaos, irracjonalne działania ludzi.
Raport ONZ Człowiek i jego środowisko U"Thant,:
1.WYŚCIG ZBROJEŃ- do 1969r. Będzie wyścig zbrojeń, od 69 równowaga,Salt I,
2.EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA-
3.ZAGROŻENIA EKOLOGICZNE- zaczęto dostrzegać, że zanieczyszczenia w niektórych regionach mają krytyczny stan,
4.RÓŻNICE W POZIOMIE ROZWJU- rosnące dysproporcje.
Klub Rzymski:
I raport Granice wzrostu- stwierdzono występowanie 5 problemów globalnych: demograficzne, ekonomiczne, surowcowe, ekologiczne, żywnościowe,
II raport- dysproporcje w rozwoju gospodarczym, eksplozja demograficzna, żywnościowe, kryzys surowcowo-energetyczny,
III raport
W 1976- dwukrotna dewaluacja dolara, wielki wstrząs na rynku światowym, problemy ekonomiczne zaczynają dominować,
P. Cnellar- w latach 80tych stworzył nowy katalog:
Bieda, międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, zagadnienia rozbrojenia, likwidacja kolonializmu, regulacja kwestii praw człowieka, zagadnienia społeczne, ekonomiczne, humanitarne, przestrzeganie praw człowieka i prawa międzynarodowego.
Liczba problemów rośnie. Nowe problemy: różnice i podziały społeczeństwa, bezrobocie, inflacja, kryzys demograficzny, analfabetyzm, alienacja, przestępczość, korupcja polityczna, biurokracja, narkotyki, tortury, gwałty.
Prezydent USA- AIDS, gospodarka światowa, wyścig zbrojeń,
Bush- rozwój nacjonalizmu, terroryzmu i narkotyki, upadek ZSRR i konsekwencje, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia,
Nie ma hierarchii problemów globalnych. Nie ma jednego katalogu. Skutki globalne ujawniły problemy globalne oraz wpłynęły na stosunki międzynarodowe:
1.Państwa nie są jedynymi i decydującymi uczestnikami stosunków międzynarodowych.
2.Pokazały nie rządowy charakter działań międzynarodowych.
3.Zakwestionowały podział wschód-zachód (zniknięcie tej linii)
4.Pokazały jakie znaczenie mają Ruchy Międzynarodowe.
5.Pokazały znaczenie Ruchów Religijnych (ich autorytet jest bardzo znaczący).
6.Pobudziły zainteresowanie linią Płn.- Płd.
7.Zwróciły uwagę na sprawy ochrony środowiska.
8.Zakwestionowały znaczenie siły militarnej.
Problem wojny, pokoju i zbrojeń:
Ten problem pojawił się z całą ostrością po Hiroszimie i Nagasaki, gdy groźba zniszczeń związanych z użyciem broni nuklearnej stała się monstrualna. Na pierwszym miejscu soi zapewnienie światu pokoju i wyeliminowanie wojen.
Na ten problem składają się takie kwestie jak:
-zbudowanie globalnego, wzajemnego bezpieczeństwa państw i odejście od klasycznego podejścia- poszukiwanie bezpieczeństwa pojedynczego państwa,
-zakaz produkcji, użycia i posiadania broni chemicznej,
-dążność do radykalnego zmniejszenia broni konwencjonalnej, redukcja wydatków wojskowych, wycofanie wojsk stacjonujących na obcych terytoriach,
-dążność do rozwiązywania konfliktów tylko w sposób pokojowy, metodami politycznymi,
-wyeliminowanie wojny, siły i groźby jej użycia ze sfery stosunków międzynarodowych,
-szerszą niż dotychczas działalność na rzecz przygotowania społeczeństwa do życia w pokoju, wzajemnej tolerancji, pokojowego współżycia i współpracy,
„Kompleks militarno-przemysłowy"- jest zainteresowany wysokimi wydatkami wojskowymi, straszeniem zagrożeniami wojennymi. To są poważne siły, które łatwo nie zrezygnują z mechanizmów przynoszących duże zyski.
Problem środowiska naturalnego:
Biosfera stanowi pewną całość i wpływa na życie ludzi tak samo jak działalność ludzka wpływa na biosferę Uświadamianie zagrożeń dokonuje się przez występujące groźne zjawiska takie jak: wieloletnie posuchy w wielu częściach Afryki, pasie przybrzeżnym Morza Śródziemnego, na wielkim stepie brazylijskim itp.
Szybki rozwój przemysłu chemicznego, energetyki jądrowej i innych przemysłów stworzył problem pozbywania się, niszczenia czy też składowania odpadów przemysłowych, w tym toksycznych. Narastają wielkie kłopoty ze składowaniem śmieci w wielkich aglomeracjach miejskich. Państwa bogate często chętnie pozbywają się odpadów na terytorium państw biednych – nazywa się to „brudny interes." Utylizacja odpadów staje się coraz droższa. Potrzebne jest współdziałanie międzynarodowe w sprawie wspólnych przepisów, norm ochrony środowisk. Jest to wielki problem i dla Polski, która bierze udział w międzynarodowym programie ochrony Morza Bałtyckiego przed zanieczyszczeniami.
Zmniejszanie powierzchni lasów to nie tylko ubytek masy drzewnej, ale negatywny wpływ na stan wilgoci w glebie, na klimat, na kurczenie się miejsc rekreacji, na wszystko to co w lesie i z lasu żyje. Ocenia się, że drzewo iglaste musi rosnąć 50-60 lat, a liściaste do 150 zanim może być używane do celów przemysłowych.
...
politologia