kwestie_z_prawoznawstwa.doc

Kwestie z prawoznawstwa

1.      Przedmiot prawoznawstwo

Jest nauką o państwie, prawie oraz poglądach na państwo i prawo. Termin nauka ma wiele znaczeń. W tym przypadku nauka to zespół twierdzeń o rzeczywistości, o sposobach jej poznawania i praktycznego przekształcania przez człowieka; twierdzeń prawdziwy lub prawdopodobną bądź uznawanych za prawdziwe, twierdzeń usystematyzowanych w określony sposób, sprawdzonych i należycie uzasadnionych.

2.      Czasopisma prawnicze w Polsce:

„ Państwo i prawo” , „ Czasopismo prawo historyczne” , „ Podatki i prawo w praktyce”, „ Prawa człowieka”, „ Prawo kanoniczne”, „ Prawo pracy ”, „ Przegląd sejmowy”, „ Radca prawny” , „ Studia prawnicze”, „ Kwartalnik prawa prywatnego”, „ Orzecznictwo Sądu Najwyższego”

3.Definicje prawa

Prawo- jest rozumiane jako reguły i normy postępowania skierowane do ludzi ale także rozumiane jako naukowy opis prawidłowości zachodzących w przyrodzie i stosunkach międzyludzkich

Rozróżniamy podstawowe prawa:

-          prawo podmiotowe

-          prawo przedmiotowe

Prawo podmiotowe- przysługujące uprawnienia danemu podmiotowi, uprawnienie do działania, żądanie tego co mu się należy

Prawo przedmiotowe- to system norm postępowania pochodzacy od panstwa zagwarantowanych przymusem państwowym. Składa się z reguł i norm postępowania pochodzacych od państwa( w określonych warunkach). Państwo może sankcjonować zwyczajową normę lub ją znosić. Przestrzeganie norm p[rawnych jest zagwarantowane i strzeżone przez państwo. Prawo jest zjawiskiem społecznym „ Ubi societas ibi ius”- gdzie społeczność tam prawo

4.Terminy „ius” i „ fas”

Ius i Fas -  określenie prawa w prawie rzymskim

Ius- odnosił się do prawa ludzkiego( wiąże się z wyrazem iustria- sprawiedliwość lub iussum- rozkaz/polecenie, iungere- zespolić/ złączyć)

Fas- określa prawo boskie

5. Fontes iuris existendi

Źródło istnienia prawa

6. Fontes iuris cognoscendi

Źródło poznania prawa

7.Prawo pozytywne

Przedstawicielem tej koncepcji był Austin J. (1790-1859)

Reprezentowali trzy koncepcje:

- prawa

- państwa

- przymusu

zakładano niezależność prawa i moralności konsekwencją tego prawa było uznanie wszystkich norm prawnych nawet nie etycznych jeżeli były ustanowione przez legalną władzę państwową.

8. Koncepcja „ prawa natury”

Oprócz prawa pozytywnego są również normy niezależne od jakiejkolwiek władzy sa to normy ludzkie. Najkorzystniejsze prawo rządzące społeczeństwem to prawo natury. Ma ona swe korzenie w czasach starożytnych.

Arystoteles:

„ Sprawiedliwość może być pozytywna ale także przyrodzona”

Tomasz z Akwinu:

„ Do przykazań prawa natury które rozum praktyczny uznaje za dobre dla człowieka”

9. Prawo zwyczajowe

Ustawiczna praktyka postępowania w określony sposób, forma zachowania się przyjęta w danej społeczności. Walor długo trwały stosunkowo i walor akceptowany społecznie> Normy zwyczajowe są wynikiem przyjmowania pewnej zwyczajowości społecznej. Normy zwyczajowe to co przekazuje nam tradycja.

Normy prawne stykają się z normami zwyczajowymi np. dni kościelne wolne od pracy

10.Prawo stanowione

11. Precedens prawotwórczy

To decyzja organu sądowego będąca podstawą rozstrzygania w przyszłości podobnych przypadków.

Znaczenie poznawcze- źródła istnienia tego prawa to efekty zachowane w spisach, normach prawnych.

12. Jak rozumieć prawo prymitywne

To pierwotne wzorce zachowań akceptowane przez ogół ludzi, naruszenie ich spotykało się z ujemną oceną. Sankcje w pierwotnym społeczeństwie wykonywał ród, wykluczenie spod rodu równało się karze śmierci. W miarę upływu lat ustępowało to aparatowi realizacji prawa.

13. Pojęcie kodyfikacji

Kodyfikacja prawa (w wyniku której powstaje kodeks) – pojęcie to sformułował Jeremiasz Benthan to również usystematyzowany zbiór przepisów i norm prawa obejmujący zasady i instrukcje prawa oraz podstawowe normy danej gałęzi prawa. Kodyfikacje składają się z części i rozdziałów, przy czym w częściach grupuje się osobno normy ogólne danej gałęzi prawa, osobno zaś normy szczegółowe tejże dziedziny ujęte zasadniczo przedmiotowo. Kodyfikacje mogą obejmować zarówno normy ustawowe (kodeks karny, cywilny, rodzinny, opiekuńczy) jak również rozporządzeniowe (kodeks drogowy).
Tę działalność prowadzi tylko państwo.

14. Najsławniejsze kodyfikacje świata

Kodeks cywilny 1804 Napoleon

Kodeks procedury cywilnej 1806 Napoleon

Kodeks handlowy 1807 Napoleon

Kodeks procedury karnej 1808 Napoleon

Kodeks karny 1810 Napoleon

15. Nauki pomocnicze historii pozwalające poznać źródła prawa

Paleografia- nauka o dawnym piśmie i jego zmianach ( palaiss- stary/ grafo- pisać)

Epigrafika ( gr. epigrafe- napis) – nauka o piśmie na materiale twardym

Brachygrafia- nauka o skrótach

Chronologia ( gr. hronos- czas) -  nauka o mierzeniu czasu

16. Budowa dokumentu średniowiecznego

Dawny dokument składał się z 3 części:

-          wstępna – protokół ( zawiera wezwanie imienia bożego, godności wystawcy oraz adres albo godność odbiorcy)

-          treść właściwa – kontekst ( zawiera motyw wystawienia dokumentu, ogłoszenie nowego stanu prawnego, powołanie się na pieczęć , świadków i podpisy)

-          zakończenie – eschatokół ( zawiera listę świadków podpisy wystawcy lub urzędów kancelaryjnych, datę a także aprekacje czyli końcowe życzenie wieczności dla zdziałanej czynności prawnej np. Amen)

17. Źródła prawa w RP

-          stanowiące prawo : sejm, prezydent, naczelne organy administracji państwowej (Rada Ministrów)

-          źródła prawa to : konstytucja, ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, zarządzenia naczelnych organów administracji państwowej, uchwały Rady Ministrów

18. Określenie państwa

Państwo- to terytorium, społeczeństwo zamieszkujące jego granice. W średniowieczu podkreślano, że państwo włada nad ziemią

19. Teorie objaśniające genezę i rolę państwa

Teoria odwiecznego związku – według niej człowiek żył w państwie z powodu swojego instynktu społecznego lub z woli Boga, od którego pochodzi sama myśl, pojęcie państwowe.

Teoria przemocy ( Bodin)- państwo powstało w wyniku podporządkowania siłą jednych plemion przez drugie.

Teoria umowy społecznej ( Roussau Hobbs Lock)- ludzie weszli ze stanu natury na państwową zrzekając się niektórych praw na rzecz władzy lub zachowując niektóre prawa na własność, których nie wolno było naruszyć nawet władzy.

Teoria patriarchalna- państwo wywodzi się z władcy, naczelnika rodziny

Teoria patrymonialna (patrymonium- dziedzictwo) – wywodzi państwo z rozwoju własności ziemskiej

Teoria idealizmu absolutnego ( Hegel ) – uważa państwo za samoistną Boską wolę

Teoria prawna – akcentowanie norm prawnych i państwowych jest normą prawną

Teoria marksistowska ( Marks Eangel ) – podkreśla rolę klas w powstawaniu państwa, a nawet woli klas ( wyzyskiwacze i wyzyskiwani )

20. Cechy państwa

-          organizacja polityczna

-          organizacja przymusowa

-          organizacja terytorialna

-          organizacja suwerenna

-          organizacja globalna

-          organizacja klasowa

-          organizacja wyposażona w aparat przymusu

-          organizacja działająca celowo

21. Demokracja dawniej i dziś

22. Formy rządu: monarchia, republika

Monarchią – jest państwo, w którym najwyższa władza należy do monarchy. Monarcha jest prawnie wyniesiony nad społeczeństwo.

Monarchię dzielimy na:

-          absolutne

-          ograniczone

Najczęściej były to monarchie oparte na niewolnictwie

Republika- nazywa się panstwo, w którym najwyższa władza sprawowana jest przez organ jednoosobowy albo kolegialnie, ta władza jest powoływana na określony czas. Organy mogą być wybierane przez wybory powszechne albo kolegia.

Republiki mogą być:

-          arystokratyczne – naczelne organy państwa są powoływane przez wążką grupę ludności państwa

-          demokratyczne – naczelne organy państwa są powoływane przez szerokie rzesze obywateli.

23. Cele państwa

-          globalne ( całościowe )

-          cząstkowe

-          etapowe

-          wewnętrzna

-          zewnętrzna

-          gospodarsko organizacyjna

-          kulturalno-wychowawcza

-          socjalna

24. Funkcje państwa

Funkcją państwa- nazywa się ogólne działania w określonej swerze jego życia i społeczeństwa

Funkcja wewnętrzna – zapewnia porządek i bezpieczeństwo w kraju

Funkcja zewnętrzna – zapewnia bezpieczeństwo wewnątrz kraju ( ze strony innych krajów by nie było zagrożenia), chęć podporządkowania sobie innych państw, ekspansja. Państwa różnie rywalizują ze sobą

Funkcja gospodarczo-organizatorska- Państwo nie tylko organizacja polityczną ale także najważniejszą organizacją społeczeństwa. O pozycji państwa decyduje jego gospodarka.

Funkcja kulturalno-wychowawcza- każde państwo przekazuje swoim obywatelom swoje myśli odnośnie państwa, idee i ideologie. Państwo zwalcza też te idee które mu zagrażają. Dobre popiera- złe zwalcza

Funkcja socjalna- państwo interesuje się tą funkcją żeby nie powstawały bunty. Pilnuje by ludzie byli zdrowi, zapewnia nam godziwe wynagrodzenia za pracę , ochrona środowiska. Współdziała z organizacjami popierającymi te działania

25.Aparat państwowy

Na aparat państwowy, składa się ogół odpowiednio ze sobą powiązanych organizacyjnie organów państwowych wraz z obsługującymi je urzędami i oddanymi do ich dyspozycji formacjami zbrojnymi oraz ogół zakładów i przedsiębiorstw państwowych. Aparat ten obejmuje swoją działalnością ogół ludność kraju i całe terytorium państwa. Ma też swoje jednostki organizacyjne poza terytorium państwa.

26. Organy państwa

-          jednoosobowe ( prezydent, minister, wojewoda)

-          kolegialne ( składające się z 3 osób)

-          według kompetencji ogólnych

-          według kompetencji branżowych ( np. dyrektor wydziału, komendant policji )

-          centralne ( kompetencje rozkładają się na całe państwo0

-          rejonowe ( ich obszar jest w rejonie np. sądy itp.)

27. Państwo a partie polityczne i organizacje społeczne

Partie polityczne - to dobrowolna organizacja ludzi, którzy mają wspólny, co do spraw podstawowych, program
kierowania społeczeństwem i zmierzają do realizacji tego programu drogą opanowania aparatu państwowego lub wywierania na niego wpływu w kierunku dla siebie pożądanym. Partia dąży do kierowania społem bądź to samodzielnie bądź w koalicji z innymi partiami. Partie wyrażają interesy określ klas społecznych, warstw, narodowości. Opowiadają się za określ
system społeczny, gospodarczy i polityczny.
Partie są organizacjami, które wypracowują i propagują określone programy polityczne.
Są mechanizmami służącymi do wyłaniana tzw. elit politycznych rządzących państwem.
Są mechanizmami kształtowania opinii publicznej, czyli poglądów społeczeństwa na sprawy będące przedmiotem publicznego zainteresowania.
Są mechanizmami integracji społecznej w sferze życia politycznego.
Są ciałami pośredniczącymi między jednostkami a państwem.

Organizacje społeczne - zaspakajają jakieś potrzeby swoich członków, a niekiedy także i nie
członków. Każda organizacja społeczna ma swoje cele, dysponuje określonymi środkami działania, ma swoją organizację wewnętrzną. Ich różnorodna aktywność wzbogaca życie społeczeństwa.
Zaspokajają one potrzeby, których nie może czy też nie chce zaspokoić państwo.
Istnieją również organizacje niepożądane przez państwo. Niektóre z nich z różnych względów
państwo toleruje, tzn. przystaje na ich działalność, choć ich zakres ogranicza dostępnymi środkami prawnymi.
Ale są też organizacje zabronione przez państwo, nie legalne. Państwo zwalcza tego rodzaju
organizacje wszystkim i sobie dostępnymi środkami.
W każdym kraju istnieją organizacje przestępcze, powstałe dla popełniania czynów kryminalnych np. Organizacje producentów i sprzedawców narkotyków, fałszerzy pieniędzy, złodziei samochodów.

28. Norma prawa ( definicja, części normy prawnej)

Norma prawna- to wynikająca z przepisów norma prawna wydana i ustanowiona przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.

W normie prawnej wyróżniamy 3 części:

1.      H – Hipoteza – to ta część normy prawnej która określa adresata oraz warunek i okoliczności w jakich jest mu nakazane, zakazane i dozwolone. Wskazuje jak w danej sytuacji adresat ma się zachować

2.      D – Dyspozycja – określa wzór zachowania się. Stanowi nakaz bądź zakaz jest najważniejszą częścią normy, wyznaczającą sposób postępowania w sytuacji gdy zostały spełnione warunki zawarte w hipotezie

3.      S – Sankcja – określa skutki prawne które występują jeżeli adresat wskazany w hipotezie nie zachowa się tak jak wskazuje dyspozycja. Sankcja to ta część normy, która mówi jak zachowa się państwo jak ktoś nie zachowa się zgodnie z dyspozycją.

29. Normy imperatywne i normy dyspozytywne

Normy imperatywne – (bezwzględnie obowiązujące -  łac. „ ius conges”) zalicza się też normy prawa karnego, konstytucyjnego itp.) Wszystkie normy można podzielić na II podziały. Zawierają nakaz państwa od którego nie można się uchylić

Normy dyspozytywne- ( względnie obowiązujące adresat ma prawo wyboru. Zalicza się tu normy prawa cywilnego, handlowego- łac. „ ius dispositrum”) swoboda działania, wyboru. Normy te są bardziej elastyczne

30. Normy uprawniające i normy wolnościowe

Normy usprawniające – podział obowiązków, nadanie uprawnienia ( dają możliwość podjęcia lub nie podejmowania działania)

Normy wolnościowe – ( przyznają adresatowi swobodę działania w jakimś obszarze stosunków społecznych)

31. Normy indywidualne i normy generalne

Normy indywidualne – takie które określają adresata imiennie np. Lech Wałęsa

Normy generalne – wskazują adresata rodzajowo np. każdy żołnierz, każdy student

32. Określenie przepisu prawnego

jest to jednostka techniczna aktu normatywnego ( fragment)

33. Norma prawna a przepis prawny

Są przepisy prawne, które nie wyrażają żadnej normy prawnej bo nie określają żadnych norm postępowania

34. Rodzaje przepisów prawnych

-          konkretne

-          odsyłające

-          blankietowe

35. Określenie aktu normatywnego

Nazywamy zbiór przepisów prawnych odpowiednio uporządkowanych, wydanych przez upoważniony podmiot, wyrażających normy generalne i abstrakcyjne przy czym zbiór opatrzony jest nazwą

36. Elementy aktu normatywnego

-          tytuł aktu

-          przepisy merytoryczne

-          przepisy noweryzujace

-          przepisy przejściowe i dostosowujące

-          przepisy końcowe , które mówią o wejściu w użycie aktu normatywnego

37. Akty normatywne w RP (rodzaje aktów i ich definicje)

Akty obowiązujące na całym terenie Rzeczypospolitej Polskiej:

a)      Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

b)     Ustawy

c)      Ratyfikowane umowy międzynarodowe

d)     Rozporządzenia stanowione przez: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; Rady Ministrów; Prezesa Rady Ministrów; Ministra kierującego działem administracji rządowej; Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

e)      Układy zbiorowe pracy; Regulamin Sejmu i Senatu

f)       Umowy Rady Ministrów z Kościołami nie rzymsko katolickimi

powszechnie obowiązujące o ograniczonym terytorialnie zasięgu ( prawo miejscowe) obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest na najwyższym miejscu w hierarchii aktów normatywnych. Jest ona ustawą zasadniczą, zbiorem norm, zasad, który tworzy trzon ładu w Państwie ( art.8 Konstytucji R. P.). Weszła w życie 1997-10-17, tekst ogłoszono w Dz.U. 1997; nr 78; poz. 487. Jest ona najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Wyróżnia ją fakt, że jej uchwalenie oraz wprowadzenie zmian wymaga 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Dla jej ważności i obowiązywania wymaga przyjęcia przez naród w drodze ogólnokrajowego referendum. Obowiązuje we wszystkich rodzajach norm prawnych.

Ustawa  zajmuje czołowe miejsce w hierarchii zaraz po konstytucji. Stanowi podstawę kształtowania całego systemu prawnego. Uchwalana jest przez Sejm i zatwierdzana przez Senat. Wymaga też podpisu Prezydenta. Jest ona aktem ogólnym, ponieważ może uchwalić lub zmienić wszystkie inne akty normatywne. Ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Niektóre sprawy natomiast muszą znaleźć uregulowania ustawowe albowiem Konstytucja odsyła do regulacji ich w ustawach np.: ograniczenie wolności   ( art. 57 Konstytucji R. P. ).

Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Stronami umowy są państwa a także organizacje międzynarodowe.

Dzielą się na:

·         Dwustronne

...