WWW.FILOZOF.PL – Studencki Serwis Filozoficzny
PRZEDMOWA
Książkę tę zrozumie może tylko ten, kto sam już przemyślał myśli w niej wyrażone — albo przynajmniej myśli podobne. Nie jest to zatem podręcznik. Cel jej byłby osiągnięty, gdyby komuś czytającemu ją ze zrozumieniem sprawiła przyjemność.
...a wszystko, co się wie,
nie tylko w szumie i zgiełku słyszało,
da się powiedzieć w trzech słowach.
Kumberge
TRAKTAT LOGICZNO-FILOZOFICZNY
Ludwig Wittgenstein
Książka dotyczy problemów filozoficznych i pokazuje — jak sądzę — że płyną one z niezrozumienia logiki naszego języka. Cały jej sens można ująć tak: co się w ogóle da powiedzieć, da się jasno powiedzieć; o czym zaś nie można mówić, o tym trzeba milczeć.
Książka zmierza więc do wytyczenia granic myśleniu, albo raczej — nie myśleniu, lecz wyrazowi myśli. Chcąc bowiem wytyczać granice myśleniu, trzeba by móc pomyśleć obie strony granicy (więc i to, co się pomyśleć nie da).
Tak więc granicę wytycza się tylko w języku, a co poza nią, będzie po prostu niedorzecznością.
Nie chcę oceniać, jak dalece moje usiłowania pokrywają się z usiłowaniami innych filozofów. Co więcej, to, co napisałem, w szczegółach nie pretenduje wcale do nowości. Dlatego nie podaję żadnych źródeł, gdyż jest mi obojętne, czy to, co pomyślałem, pomyślał już przede mną ktoś inny.
Pragnę jedynie wspomnieć, że wiele zawdzięczam wspaniałym dziełom Fregego oraz pracom mego przyjaciela Bertranda Russella.
Jeżeli praca ta ma jakąś wartość, to dwojakiego rodzaju. Po
Tractatus logico-philosophicus
pierwsze — tę, że wyrażono w niej myśli. Wartość ta będzie tym większa, im lepiej sieje wyraziło. Im dokładniej utrafiono w sedno. — Zdaję sobie sprawę, że bynajmniej nie wszystko, co możliwe, zostało tu osiągnięte. Po prostu dlatego, że sił mi nie starcza, by sprostać zadaniu. — Niech inni zrobią to lepiej. Natomiast prawdziwość komunikowanych tu myśli zdaje mi się niepodważalna i definitywna. Sądzę więc, że w istotnych punktach problemy zostały rozwiązane ostatecznie. A jeżeli się tu nie mylę, to wartością niniejszej pracy jest — po wtóre — to, że widać z niej, jak mało się przez ich rozwiązanie osiągnęło.
L. W.
Wiedeń 1918
l * Świat jest wszystkim, co jest faktem. 1.1 Świat jest ogółem faktów, nie rzeczy.
1.11 Świat jest wyznaczony przez fakty oraz przez to, że są to wszystkie fakty.
1.12 Ogół faktów wyznacza bowiem, co jest faktem, a także wszystko, co faktem nie jest.
1.13 Światem są fakty w przestrzeni logiczne;,
1.2 Świat rozpada się na fakty.
1.21 Jedno może być faktem lub nie być, a wszystko inne
pozostać takie samo.2 To, co jest faktem — fakt — jest istnieniem stanów
rzeczy. 2.01 Stan rzeczy jest połączeniem przedmiotów (obiektów,
rzeczy).
2.011 Dla rzeczy jest istotne, że może być składnikiem stanu rzeczy.
2.012 W logice nic nie jest przypadkowe. Jeżeli rzecz może
wystąpić w stanie rzeczy, to jego możliwość musi już
w niej być przesądzona. 2.0121 Wyglądałoby na jakiś przypadek, gdyby do rzeczy,
co może istnieć z osobna, pasowała potem jakaś
sytuacja.
Jeżeli rzeczy mogą występować w stanach rzeczy,
to musi to już w nich tkwić.
* Liczby dziesiętne jako numery tez wskazują ich wagę logiczną, nacisk, jaki spoczywa na nich w mej ekspozycji. Tezy n. l, n. 2, n. 3 etc. są uwagami do tezy n; tezy n. ml, n. ml etc. — uwagami do tezy n. m; i tak dalej.
(Nic, co logiczne, nie może być tylko-możliwe. Logika mówi o każdej możliwości i wszystkie możliwości są jej faktami.)
Jak przedmiotów przestrzennych nie można sobie w ogóle pomyśleć poza przestrzenią, a czasowych — poza czasem, tak żadnego przedmiotu nie można pomyśleć poza możliwością jego powiązania z innymi przedmiotami.
Jeżeli mogę pomyśleć sobie przedmiot w kontekście stanu rzeczy, to nie mogę go pomyśleć poza możliwością tego kontekstu.
2.0122 Rzecz jest samodzielna o tyle, że może występować we wszelkich możliwych sytuacjach; ale ta postać samodzielności jest postacią związku ze stanem rzeczy, postacią niesamodzielności. (Jest niemożliwe, by słowa występowały dwojako: osobno i w zdaniu.)
2.0123 Znając przedmiot, znam też wszystkie możliwości jego występowania w stanach rzeczy.
(Każda z tych możliwości musi leżeć w naturze przedmiotu.)
Nie można odkrywać potem jakiejś nowej.
2.01231 Aby znać przedmiot nie muszę wprawdzie znać jego własności zewnętrznych, ale muszę znać wszystkie jego własności wewnętrzne.
2.0124 Jeżeli dane są wszystkie przedmioty, to tym samym dane są też wszystkie możliwe stany rzeczy.
2.013 Każda rzecz jest niejako w przestrzeni możliwych stanów rzeczy. Przestrzeń tę mogę pomyśleć sobie jako pustą, ale rzeczy bez przestrzeni nie.
2.0131 Przedmiot przestrzenny musi leżeć w nieskończonej przestrzeni. (Punkt przestrzeni to miejsce na argument.)
Plama w polu widzenia nie musi być wprawdzie czerwona, ale jakąś barwę mieć musi: otacza ją niejako przestrzeń barw. Dźwięk musi mieć jakąś wysokość, przedmiot dotyku — jakąś twardość itd.
2.014 Przedmioty zawierają możliwość wszystkich sytuacji.
2.0141 Możliwość występowania w stanach rzeczy jest formą przedmiotu.
2.02 Przedmiot jest prosty.
2.0201 Każdą wypowiedź o kompleksach można rozłożyć na wypowiedź o ich składnikach oraz na zdania, które opisują te kompleksy całkowicie.
2.021 Przedmioty stanowią substancję świata. Dlatego nie mogą być złożone.
2.0211 Gdyby świat nie miał substancji, wtedy to, czy dane zdanie ma sens, zależałoby od tego, czy pewne inne zdanie jest prawdziwe.
2.0212 Nakreślenie obrazu świata (prawdziwego lub fałszywego) byłoby wówczas niemożliwe.
2.022 Jest oczywiste, że świat pomyślany nawet jak najbardziej różnie od rzeczywistego musi mieć z nim coś wspólnego — mianowicie pewną formę.
2.023 Tę stałą formę stanowią właśnie przedmioty.
2.0231 Substancja świata może wyznaczać jedynie formę, nie własności materialne. Te przedstawiane są bowiem dopiero przez zdania — tworzą je dopiero konfiguracje przedmiotów.
2.0232 Mówiąc niezbyt ściśle: przedmioty są bezbarwne.
2.0233 Dwa przedmioty o tej samej formie logicznej różnią się od siebie — pomijając ich własności zewnętrzne
— tylko tym, że są różne. 2.02331 Albo rzecz ma własności, jakich nie ma żadna inna
— wtedy można ją wyodrębnić zwyczajnie przez opis i na to wskazać; albo też są rzeczy, którym
wszystkie własności są wspólne — wtedy niepodobna w ogóle wskazać na jedną z nich.
Jeżeli bowiem rzecz niczym się nie wyróżnia, to i ja jej wyróżnić nie mogę; inaczej byłaby właśnie wyróżniona.
2.024 Substancja jest tym, co istnieje niezależnie od tego, co jest faktem.
2.025 Jest ona formą i treścią.
2.0251 Przestrzeń, czas i barwa (barwność) są formami przedmiotów.
2.026 Tylko gdy istnieją przedmioty, może istnieć stała forma świata.
2.027 Przedmiot i to, co stałe i trwałe — to jedno.
2.0271 Przedmiot jest tym, co stałe i trwałe; konfiguracja — tym, co zmienne i nietrwałe.
2.0272 Konfiguracja przedmiotów tworzy stan rzeczy. 2.03 W stanie rzeczy przedmioty splatają się z sobą jak ogniwa w łańcuchu.
2.031 W stanie rzeczy przedmioty mają się do siebie w określony sposób.
2.032 Sposób, w jaki przedmioty wiążą się w stanie rzeczy, jest strukturą stanu rzeczy.
2.033 Forma to możliwość struktury.
2.034 Struktura faktu składa się ze struktur stanów rzeczy.
2.04 Ogół istniejących stanów rzeczy jest światem.
2.05 Ogół istniejących stanów rzeczy wyznacza też, jakie stany rzeczy nie istnieją.
2.06 Istnienie i nieistnienie stanów rzeczy jest rzeczywistością.
(Istnienie stanu rzeczy nazywam faktem pozytywnym, nieistnienie — negatywnym.)
2.061 Stany rzeczy są od siebie niezależne.
2.062 Z istnienia lub nieistnienia jednego stanu rzeczy nie można nic wnosić o istnieniu lub nieistnieniu drugiego.
2.063 Cała rzeczywistość jest światem. 2.1 Tworzymy sobie obrazy faktów.
2.11 Obraz przedstawia pewną sytuację w przestrzeni logicznej — istnienie i nieistnienie stanów rzeczy.
2.12 Obraz jest modelem rzeczywistości.
2.13 Przedmiotom odpowiadają w obrazie elementy obrazu.
2.131 W obrazie przedmioty są reprezentowane przez jego elementy.
2.14 Obraz polega na tym, że jego elementy mają się do siebie w określony sposób.
2.141 Obraz jest faktem.
...
kriiso