kajet_75.pdf

Kajet nr 75 (3/2008)

Drodzy Czytelnicy,

ostatnie dni roku szkolnego, ostatnie remanenty, rozliczenia tego, co już

za nami. A przed nami snucie planów, nadzieje i być może chęć podróży

w nieznane. Trzeba porzucić rozważania o tym, co się nie powiodło,

wydarzyło niedobrego, bo nie warto kolekcjonować złych wiadomości.

Nieustanne rozmyślanie o nieszczęściach, niepowodzeniach nie dodaje sił,

wprost przeciwnie – osłabia. Dlatego warto nauczyć się patrzeć na jasną

stronę życia, bo dużo przyjemniej jest znajdować codziennie powód do

radości niż gniewu.

W czasie wakacyjnego wypoczynku szukajcie Państwo dobrych stron

różnych zdarzeń, dobrych ludzi, sięgnijcie po marzenia, zatrzymajcie

chwilę. Wszystkie dni zdają się takie same, gdy przestajemy zauważać dobre

rzeczy, które nam się przytrafiają (Paulo Coelho). Są sprawy ważne i

nieważne. Mniej ważne mogą poczekać do jutra. Żaden dzień nie jest

podobny do drugiego, każde jutro kryje w sobie cud, magiczną chwilę, która

burzy stare światy i tworzy nowe gwiazdy.(Paulo Coelho).

Barbara Królikowska-Wunderlich

Trud

Kolorować świat barwami tęczy to za

mało,

aby powiedzieć coś wielkiego...

Zatrzymać zegar,

i odliczać sekundy do cudu

to za duże spełnienie,

Przetaczać koło z miejsca na miejsce to

zbyt wielki trud...

A ciepłem ogarnąć człowieka

to prawie, że nic...

a jednak to wielki ciężar,

z którym tylko nieliczni wygrywają...

Monika Wacławczyk

Kajet nr 75 (3/2008)

Aspekty komunikacji w kształceniu polonistycznym

W dniach 15 i 16 maja w Olsztynie odbyła się

Ogólnopolska Konferencja Naukowa Aspekty komunikacji

w kształceniu polonistycznym zorganizowana przez Zakład

Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego Uniwersytetu

Warmińsko-Mazurskiego. Organizatorzy spotkania określili

proponowaną tematykę wokół następujących problemów

szczegółowych:

1. Język jako narzędzie komunikacji i przedmiot

kształcenia.

2. Teoria komunikacji jako element treści kształcenia.

3. Tekst jako wezwanie do komunikacji.

4. Forma tekstu jako element znaczący komunikatu.

5. Teksty – przestrzeń aksjologiczna.

6. Kontekst kulturowy.

7. Komunikacja w obrębie kultur.

8. Podręcznik jako nośnik kodu komunikacyjnego

(podręcznik jako szyfr, wykładnia koncepcji

edukacyjnej).

9. Rola systemów medialnych w kształtowaniu

komunikacyjnych kompetencji językowych.

10. Uczestnicy aktu komunikacji w szkole.

Tak ukierunkowane rozważana naukowe znalazły wyraz

w licznych referatach, które wygłosili uczestnicy spotkania.

Wykład inauguracyjny wygłosił prof. dr hab. Zygmunt

Saloni, który zaprezentował możliwości wykorzystania

Słownika gramatycznego języka polskiego w edukacji

szkolnej. W części końcowej swojego wystąpienia profesor

wprowadził salę w dialog z prezentowanym dziełem.

Posypały się liczne pytania i komentarze do

prezentowanego materiału.

Po przerwie zebrani w pięknej auli teatralnej Centrum

Nauk Humanistycznych wysłuchali kolejno czterech

referatów. O wykorzystaniu teorii aktów mowy w szkolnej

praktyce donosiły dr Małgorzata Latoch-Zielińska z

Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie wraz z

dr Agnieszką Piwnicką-Jagielską z Państwowej Wyższej

Szkoły Zawodowej w Chełmie. Rozważania oparte zostały

o badania własne autorek, które uprawiają metodykę

nauczania języka polskiego nie tylko teoretycznie, ale

także praktycznie, bowiem obie uczą w gimnazjum.

Przywołane zostały trzy koncepcje programowe

kształcenia językowego. Autorki poczyniły uwagi

porządkujące dostrzeżone w analizowanych dokumentach

nieścisłości terminologiczne.

Dr Danuta Łazarska zajęła się problemem komunikacji

interpersonalnej uwidocznionym poprzez analizę tekstu

uczniowskiego. W swoim wystąpieniu podjęła także

problem kształcenia sprawności komunikacyjnej

nauczycieli. Autorka, reprezentująca Akademię

Pedagogiczną w Krakowie, podniosła ideę wprowadzenia

do systemu kształcenia nauczycieli zagadnień związanych

z wiedzą o mechanizmach rządzących procesem

komunikowania się ludzi. Zdaniem dr Łazarskiej jest to

element konieczny w nowoczesnym kształceniu

pedagogicznym.

Dr Joanna Szydłowska (UWM) zwróciła uwagę

zebranych na dyskurs wielokulturowy obecny w literaturze

i możliwości wykorzystania go w edukacji szkolnej.

Wybrane podręczniki szkolne zaprezentował zespól

autorski wywodzący się z Uniwersytetu Opolskiego.

Dr Anna Tabisz i dr Elżbieta Łucka-Zając prowadzą

badania związane z edukacją kulturową jako elementem

kształcenia polonistycznego. Wiele uwagi poświęcono

koncepcji programowej To lubię !, porównując ją z cyklem

podręcznikowym Słowa na start .

Sesja popołudniowa pierwszego dnia konferencji w

części pierwszej poświęcona została referatom

prezentującym problematykę komunikacji

międzykulturowej w nauczaniu języka polskiego jako

obcego. Tematykę tę podjęła dr Maria Rółkowska z

Centrum Kultury i Języka Polskiego dla Cudzoziemców

UWM. Swoje doświadczenia związane z nauczaniem

obcokrajowców przedstawił także dr Sebastian

Przybyszewski (Instytut Filologii Polskiej UWM), który

dokonał porównania systemów fonologicznych kilku

języków europejskich i dociekał przyczyn trudności w

przyswajaniu sobie polskiej wymowy przez

obcokrajowców.

Z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu

przyjechała mgr Danuta Rajewicz, która przedstawiła

wyniki swoich badań naukowych stanowiących element

przygotowywanej dysertacji doktorskiej. Mgr Rajewicz

bada audiowizualną kompetencję komunikacyjną uczniów

szkoły średniej. W swoim wystąpieniu zaprezentowała

model edukacyjny stworzony przez prof. Marię

Kwiatkowską-Ratajczak, w istotę którego wpisana jest idea

wprowadzania uczniów w kulturę wysoką poprzez

podejmowanie dyskursu z kulturą popularną.

Obrady zamknięte zostały wygłoszeniem referatów

przez przedstawicieli olsztyńskiego środowiska

naukowego. Dr Kamila Bialik przedstawiła autorskie uwagi

dotyczące kwestii metodologicznych i metodycznych

związanych z lokowaniem dzieła teatralnego w kształceniu

polonistycznym. Natomiast dr Paweł Pietrzyk mówił o

sposobach wykorzystania wiedzy teoretycznoliterackiej w

procesie komunikowania się z uczniami podczas lekcji z

kształcenia literackiego. Szczególnie akcentował

powiązanie teorii literatury z aksjologią.

Wszystkie przedstawione tego dnia teksty naukowe

wzbudziły żywe zainteresowanie uczestników konferencji

i wywołały dyskusję. Do rozważań włączyły się obecne

na sali obrad nauczycielki olsztyńskich szkół różnego

szczebla.

Na zakończenia dnia organizatorzy konferencji

dr Renata Makarewicz i dr Jacek Krawczyk zaprosili

uczestników spotkania do teatru na spektakl Prywatna

klinika .

W drugim dniu obrady rozpoczął dr Roman Starz z

Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana

Kochanowskiego w Kielcach wygłaszając referat na temat

Kajet nr 75 (3/2008)

sposobów komunikowania się w Internecie. Klasyfikacja

zaproponowana przez autora wystąpienia odwoływała się

do najnowszych badań tego obszaru językowego i

obecności tej tematyki w programach i podręcznikach

szkolnych.

Interesujący obraz doświadczeń nauczycielskich

przedstawiła mgr Marta Bogumił, która przyjechała do

Olsztyna z Goleniowa, gdzie pracuje jako nauczycielka

języka polskiego w Prywatnym Liceum

Ogólnokształcącym. Przedstawiony przez nią wywód

został osadzony o uznane w środowisku metodycznym

teorie kształcenia literackiego integrowanego z edukacja

kulturową. Doświadczenia nauczycielskie ubrane zostały

w świadomie i prawidłowo użytą terminologię metodyczną.

Dr Anna Stempka z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego

w Bydgoszczy przedstawiła wyniki prowadzonych przez

siebie badań, w ramach których analizie poddała między

innymi programy nauczania jako świadectwa odbioru

dzieła literackiego. Dr Stempka podkreślała, że literatura

proponowana w szkole stanowi podstawę wiedzy o

psychice ludzkiej i wartościach moralnych. Proces

komunikowania koncepcji edukacyjnej poprzez świadome

kreowanie aksjologicznych walorów proponowanych

tekstów wpisany jest w kształt programów nauczania i

wybór programu oznacza wybór określonej koncepcji

światopoglądowej.

Prowadząca tę część obrad konferencji dr Agnieszka

Rypel (Uniwersytet Karola Wielkiego w Bydgoszczy)

wygłosiła referat, w którym rozważała wpisane w wybrane

podręczniki typy retorycznych strategii komunikacyjnych.

Po przerwie na kawę uwagę zebranych zajął dr Miłosz

Babecki (UWM),prezentując megatrendy cywilizacyjne i

choroby medialne w perspektywie szkolnej komunikacji

literackiej. Dr Babecki stawiał pytania o możliwości

porozumienia międzypokoleniowego w edukacji, słusznie

podnosząc problem relacji między wymaganiami

dorosłych względem młodzieży a nauczycielskim

niezrozumieniem świata, w który uczniom coraz trudniej

oddzielić rzeczywistość medialną od prawdziwej. Jedyną

szansą porozumienia jest wykazanie zainteresowania dla

gier komputerowych, które taki silnie absorbują uwagę

młodych ludzi i włączenie ich do procesu objaśniania

toposów, motywów i wątków obecnych w cywilizacji

europejskiej i podejmowanych przez twórców światów

wirtualnych.

O poszukiwaniu tożsamości w literaturze regionalnej

mówiła dr Joanna Chłosta-Zielonka (UWM). W swoich

badaniach sięga ona do tekstów zapomnianych autorów

Warmii i Mazur piszących przed rokiem 1989.

Współczesne odczytanie, często bardzo wartościowych

literacko utworów, mogłoby stanowić element realizowanej

w szkołach naszego obszaru geograficznego i

historycznego edukacji regionalnej.

Z bydgoskiego środowiska naukowego wywodzi się

także dr Danuta Jastrzębska-Golonka, która przedstawiła

uczestnikom konferencji wyniki swoich badań nad

problematyką aksjologiczną zawartą w baśniach

H.Ch.Andresena. Prowadzenie czytelnika z kręgu

subkultury dziecięcej ku kulturze uniwersalnej jest zdaniem

autorki jednoznacznie wpisane w model komunikacyjny

obecny w szkolnym kształceniu literackim.

Dr Leokadia Hul przedstawiła referat objaśniający kody

współczesnej cywilizacji obecne w poezji Ewy Lipskiej.

Po przerwie obiadowej obrady kontynuowano z nie

mniejszym zapałem. O zaburzeniach nadawczo-

odbiorczych uczniów dyslektycznych mówiła dr Zofia

Pomirska z Uniwersytetu Gdańskiego. Przedstawione

wyniki badań nad zrozumieniem i zdolnościami

przetwarzania informacji zawartych w zadanym tekście

dowodzą w badanej grupie ograniczeń o podłożu

językowym.

Dr Jacek Kawczyk (UWM) wygłosił esej filozoficzno-

literacki, w którym zawarł rozważania o sytuacji

komunikacyjnej w rozumieniu Deridy i Levinasa.

Narracyjność i dialogiczność, kategorie obecne w teorii

Rickera, postawił autor w centrum swoich zainteresowań,

dociekając ich relacyjnego charakteru w filozofii dramatu.

O perspektywach badawczych w zakresie kulturowych

determinantów komunikacji interpersonalnej w szkole

mówiła dr Renata Makarewicz. Przywołaniu uległy teorie

z różnych dyscyplin naukowych, bowiem proces

komunikacji zajmuje etnologów, psychologów,

socjologów i lingwistów. Każda dyscyplina naukowa

tworzy własny aparat pojęciowy i metodologię badań, zaś

próba ich połączenia może przyczynić się do pełnego

opisu istniejących uwarunkowań.

Dr Lech Krajewski (UWM) przedstawił tematykę

konceptualizacji negatywnej oceny w leksyce

uczniowskiej. Jego referat poprowadzony w dyscyplinie

terminologicznej i metodologicznej odwoływał się do teorii

kognitywnych obecnych w językoznawstwie.

Referatem zamykającym konferencję było wystąpienie

dr Katarzyny Zawilskiej (UWM), która przedstawiła wyniki

badań własnych nad korespondencją między kobietami

czasów saskich i możliwościach jej wykorzystania w

edukacji szkolnej.

Drugi dzień konferencji obfitował w dyskusje i wymianę

poglądów tak na sali obrad, jak również w kuluarach.

W opinii uczestników spotkania naukowego

poświęconego Aspektom komunikacji w kształceniu

polonistycznym , na podkreślenie zasługuje wysoki poziom

naukowy prezentowanych referatów.

Organizatorzy liczyli na większe zainteresowanie w

środowisku nauczycielskim. Miło nam było gościć

nauczycielki z Olsztyna i Szczytna, wydaje się jednak, że

środowisko polonistów szkolnych odniosło się do

propozycji udziału w konferencji z pewną nieśmiałością.

Mamy nadzieję, że kolejne spotkanie konferencyjne

poświęcone problematyce komunikacji w edukacji

polonistycznej, które planujemy w maju 2010 roku

stanowić będzie naturalne forum wymiany myśli naukowej

i doświadczeń nauczycielskich.

dr Renata Makarewicz

Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski

Kajet nr 75 (3/2008)

Zagubiony komunikat literacki.

O (zapomnianej) literaturze autorów

z Warmii i Mazur piszących przed 1989 rokiem

Z zasadą „cudze chwalicie, swego nie znacie” nie należy

nigdy zbytnio polemizować. Literatura powstająca w

olsztyńskim środowisku literackim przed 1989 rokiem nie

potrafiła, poza nielicznymi wyjątkami, zdobyć sobie rzesz

odbiorców i szerszej przychylności krytyki. Doceniano to

i owo, chwalono się przed innymi recenzjami w prasie tzw.

centralnej, lecz trudno dzisiaj wymienić pochodzącemu

spoza Olsztyna czytelnikowi pisarza z rejonu Warmii i

Mazur, który znalazł swoje trwałe miejsce w historii

współczesnej literatury polskiej po 1945 roku. Inaczej, tak

może się przynajmniej zdawać, dzieje się dzisiaj tj.

kilkanaście lat po ogłoszonym przełomie i jego

wszechobecnych skutkach. Mówi się już nawet o zagłębiu

prozaików z Olsztyna, reprezentantów określonych nurtów

w prozie. Myślę tu o wielokrotnie nominowanych do

Paszportu Polityki i Nagrody Nike Włodzimierzu

Kowalewskim i Mariuszu Sieniewiczu, ale także o

reprezentantce prozy lesbijskiej Ewie Schilling, utopijnej

feministce Tamarze Bołdak-Janowskiej, uprawiającym

avant pop Piotrze Siweckim, piszącym nagradzane

kryminały Pawle Jaszczuku i kilku innych. Ale nawet i teraz,

nikt nie myśli o treści przekazów literackich, o ich

lekturowo-szkolnym wykorzystaniu, o ważnym

namacalnym komunikacie, który przecież ma wyraźnego

nadawcę i poszukuje odbiorcy.

Interesująca nas dzisiaj proza, powstała w Olsztyńskiem

przed 1989, niosła ciekawe, zasługujące na głośne

omówienie wątki. Dominującym jednak stał się wątek

mazursko-warmiński rozpatrywany głównie w kontekście

poszukiwania tożsamości jednostkowej i społeczno-

narodowej, odpowiadający zresztą ogólnopolskiej

potrzebie formułowania świadomości człowieka po

moralnym upadku dokonanym przez wojnę. Olsztyński

twórca Kazimierz Brakoniecki nie raz zwracał uwagę na

ten fakt: W codziennych warunkach warmińsko-mazurskich

znaczyło to, że pytanie o sens historii i człowieczeństwa,

pytanie o historiozofię małą i dużą zadawać można było w

kontekście nowych doświadczeń społecznych i

politycznych wyznaczonych z jednej strony przez euforię

„powrotu” Warmii i Mazur do Macierzy i absolutyzowanie

propolskich wartości ludności rodzimej, z drugiej zaś przez

opis kształtowania się nowego, lepszego (socjalistycznego)

społeczeństwa 1 .

Wiele istotnych spraw, poważnych problemów

ogólnoludzkich pominięto celowo lub przypadkiem.

Zabrakło odpowiednich komentatorów, głos krytyki był

cichy lub nieudany lub też zbyt podporządkowany

odgórnym nakazom. Problem ten dotyczył zwykle

pojedynczych utworów, które nie zostały właściwie

odebrane, źle skomentowane odeszły w niepamięć,

zmurszały i dzisiaj nikt do nich nie wraca.

Jedną z najciekawszych i barwnych postaci środowiska

olsztyńskiego była swego czasu Maryna Okęcka-

Bromkowa (1922-2004) 2 , która przybyła do Olsztyna w

1949 roku.

Wydana w 1976 roku powieść Święto od cholery czyli

gawęda współczesna została przez krytykę prawie

niedostrzeżona. A szkoda, bo jej lektura przynosi

ponownie sens głębszy niż mogłoby się zdawać z

przebiegu narracji. Na pierwszym planie pojawia się obraz

wsi warmińskiej, złożonej zaledwie z kilkunastu chat, bez

elektryfikacji, w której stałe ujęcie wody zastępuje studnia.

Z otoczonej lasem osady trudno zimą dotrzeć do szkoły

czy w ogóle miasta, dlatego dzieci są niedouczone i żaden

mieszkaniec wsi jeszcze nie zdobył matury. Dużo tu waśni,

zazdrości, wścibstwa sąsiadów, a mimo tego znajduje

narratorka tej opowieści w tym miejscu swój nowy dom –

najlepszy z możliwych. W tle pojawiają się, nie zawsze do

końca warmińskie, rodzime obyczaje. Takim jest też

tytułowe „święto od cholery” upamiętniające koniec

dżumy, która przeszła przez te tereny w XVIII wieku.

Narratorka szuka w tym miejscu azylu dla siebie, kobiety

dojrzałej, okaleczonej przez przetaczającą się historię i

niezbyt szczęśliwą w życiu uczuciowym. Gdyby

przypomnieć sobie losy Ciupeńkiej z Sekretarzyka babuni

okaże się, że w nowej książce Okęcka dopowiada jej

wojenne losy. Poznajemy tragiczne przeżycia młodej

dziewczyny, która jest prawie świadkiem morderstwa ojca

przez ukraińskich chłopów. Następnie, osierocona, bez

własnego dachu nad głową w sowieckim i niemieckim

Lwowie czasu wojny, szuka sposobu na zarobek, pracując

między innymi w Instytucie Weigla. Powojenna,

przymusowa repatriacja, po wielu perypetiach niesie ją aż

do zupełnie nieznanego Olsztyna. Tutaj szuka swojej

przystani i tu ją znajduje.

Opisywana warmińska wioska staje się ocaleniem jej

osoby przed zagubieniem w samookreśleniu swoich

potrzeb i moralnych wymogów. Tutaj pragnie

przypodobać się jej mieszkańcom. Nieco złośliwie pisze

o tym jeden z nielicznych recenzentów: Dość naiwnie pani

Hanka stara się być dobra, uczynna, ludzka, ot, taka mała

naprawiaczka Rzeczypospolitej, co to i leczyć potrafi, i

smacznie ugotować, i ludzi do kąpieli w jeziorze zachęcić

i lampą naftową się cieszyć, i nad ptaszkiem się schylić i

psa oduczyć szczekania…i tak bez końca same dobre

rzeczy, prawdziwy tort z ludzkiej uprzejmości i grzeczności,

przełożony w dodatku niekłamaną życzliwością 3 .

Skupienie się na codzienności, owo „krzątactwo”, tak

ciekawie uteoretycznione przez Jolantę Brach-Czainę 4 ,

pozwala patrzeć na ten utwór, jako na przykład

konstytuowania kobiecej świadomości. Trudno było

dostrzec męskiej krytyce te walory powieści, dlatego we

Kajet nr 75 (3/2008)

wspomnianej recenzji znajdujemy jeszcze pobłażliwą

ocenę, wyznaczającą niejako piszącym kobietom ich

marginalne miejsce: Współczesna polska literatura to

przecież budowla, która nie składa się wyłącznie z dachu.

Są też w tym przedziwnym budynku takie małe otworki, niby

dla wentylacji, ale bardzo dobrze widać przez nie to i owo.

I jeszcze tamto właśnie… 5 .

Z kolei w twórczości Klemensa Oleksika 6 , który

zamieszkał w olsztyńskim w 1954 roku, najpierw w Wiartlu

pod Piszem, od 1957 r. w Olsztynie, znajdziemy kilka

fascynacji tematycznych. Pierwsza wynika z autentycznych

przeżyć autobiograficznych związanych z okresem

przedwojennym i wojennych. Skupiona jest wokół

dylematów młodego człowieka, wywodzącego się z

chłopskiego środowiska, dotyka mitu partyzantki,

dylematów walki w ukryciu. Wydana jeszcze przed

przybyciem do Olsztyna powieść Powołanie Daniela jest

ilustracją drogi chłopca ze wsi, który dzięki pomocy

krewnych wstępuje do nowicjatu. Jego wybór istnieje tylko

w kategoriach dobra i zła tj. nie skorzystać z łaski

dobrodziejów to odrzucić szczęście. I dlatego, gdy

decyduje się klasztor opuścić, nie czując powołania, czuje

obciążenie podwójne: niemoc własnej wiary i utratę

zaufania bliskich. Opuszczenie klasztoru ma związek z

atmosferą w istocie demoralizującą młodych chłopców.

Wprost nienazwane, fascynacje homoseksualne są

właściwie naturalnym elementem codziennego

współbycia. Historię Daniela, który znajduje się poza

„dobrodziejstwem” życia w klasztorze podejmuje Oleksik

w powieści Spalony (1967) i Wywołaj mnie z lasu (1973).

Znowu pojawiają się związane z biografią autora fakty:

miasto urodzenia Zwoleń, dylematy młodzieńczych

wyborów, partyzantka. Powieść Spalony trudno uznać za

wybitną kreację typowych inicjacyjnych doświadczeń.

Daniel Filcek targany wewnętrznymi sprzecznościami,

zawieszony między pamięcią o życiu w klasztorze, o

homoseksualnych wtajemniczeniach, powodowany chęcią

samodzielnego życia jednocześnie czuje ciężar

odpowiedzialności za matkę i pomagając jej pragnie w

ten sposób odkupić swoje winy. Jest za późno, matka

wkrótce umiera, a na świecie wybucha wojna. Bohater traci

sens wszelkich działań, odwrócone zostają mechanizmy

międzyludzkich relacji. Trzeba zgodzić się z opinią

Janusza Segieta, że „ Powieść Spalony, to edukacja

niedokończona ” 7 . Co jednak miał recenzent tak naprawdę

na myśli, a co mieć powinien? Czy czasem w trzech

powieściach Oleksika, trzecia to wspomniana Wywołaj

mnie z lasu , nie jest najważniejszy wątek homoseksualnych

inicjacji. W ogóle w prozie Oleksika przeważa płeć męska.

Relacje Daniel-Zenon, Daniel-Antek, Daniel- Henio, Daniel-

Fenet nie ograniczają się tylko do przyjaźni. Bohater

intensyfikuje znacznie więcej uczuć niż tylko zwykłe

męskie braterstwo. Świat kobiet jest oddalony, fizycznie

nieobecny, przy stałym partnerstwie, właśnie cielesnym,

mężczyzn. W powieści Wywołaj mnie z lasu bohater

zmienia co prawda imię, ale jest to ten sam człowiek,

czujący się obco, obok realiów współczesności, które nie

mogą go zrozumieć i uznać za swojego. Owego tabu

wokół związków homoseksualnych nie potrafił Oleksik

nazwać i przezwyciężyć.

Kolejna zapomniana autorka pisząca w Olsztynie to

Halina Kurowska 8 , która w 1966 wydała debiutancki i

jedyny w jej karierze literackiej zbiór pt. Zabawa z czarnym

ptakiem . Jej debiut zapowiadał talent nieprzeciętny,

wyrastający ponad praktyki twórcze współpiszących. Kilka

opowiadań zamieszczonych we wspomnianym tomie

układa się w pełną niedopowiedzeń historię dziewczynki,

potem kobiety, będącej pod silnym wpływem matki. Jest

to jednocześnie historia o dyskryminacji dziecka, które

broni swojej indywidualności i prawa do decydowania o

swoim losie w sensie jak najbardziej dosłownym i

jednocześnie egzystencjalnym. Urszula oddana przez

matkę we wczesnym dzieciństwie do ochronki tworzy na

tej podstawie jej portret, jako kobiety zimnej w stosunku

do córki, egoistycznej, traktującej macierzyństwo

powierzchownie, jako przymus, a nawet utrapienie losu.

Urszula zaś nieustannie zabiega o miłość matki, o jej

przychylność, walczy nawet o obecność matki, gdy ta

wieczorem wychodzi z domu.

Kurowska dotyka w swoim literackim studium tematu

bardzo interesującego z punktu widzenia psychologii.

Poznajemy jedynie racje dziewczynki, która zmaga się z

niewiedzą o uczuciach matki, która nie umie zaskarbić

sobie jej czułości. Przez to staje się dzieckiem nie

lubianym, krytycznie ocenianym przez obcych, którzy chcą

tylko widzieć dzieciństwo poprzez oficjalne stereotypy

sielanki i błogostanu. Dziewczynka zaś nie uśmiecha się,

nie potrafiąc płakać, gdy umiera jej wuj, śmieje się i

profanuje jego pamięć, nie chce popisywać się śpiewem

przed dorosłymi, recytuje nieprzyzwoite wierszyki.

Dziewczynka rozumuje, że świat dorosłych jest pełen

wypełnianych przez nich fałszywych ról, tak jak pełna gry

jest poza jej matki. Uczy się pozornych zachowań, by ukryć

prawdziwe emocje, ale ostatecznie zadziera z całym

światem.

Opowiadania Zabawa z czarnym ptakiem można uznać

za prekursorskie w prozie powojennej, jeżeli chodzi o

wątek kobiecy. W latach sześćdziesiątych jedynie w prozie

Włodzimierza Odojewskiego trwa psychologiczny dyskurs

o stanach emocjonalnych, detektywistyczne śledztwo o

odczuwaniu siebie i innych. W opowiadaniach Kurowskiej

nie poznajemy bezpośrednio stanu psychicznego matki

Urszuli, wiele jednak domyślamy się o stanie jej ducha z

zewnętrznych opisów dziewczynki. Możemy zbudować na

tej podstawie portret kobiety niekochanej, opuszczonej

przez męża i kolejnych partnerów, powoli starzejącej się i

chcącej swoją urodę uratować za wszelką cenę. Matka

Urszuli – Kamila, też w środku jest obrażoną małą

dziewczynką, na siebie, na swój los, wreszcie na

macierzyństwo i bezpośrednio obecną córkę, która

zadecydowała pośrednio o jej statusie kobiety z dzieckiem.

Chcąc zapewnić sobie i córce byt, szuka za wszelką cenę

partnera, który zgodziłby się na zastane warunki. Kamila

przypomina trochę Różę z Cudzoziemki Marii

Kuncewiczowej, trochę.

Pisarstwo Haliny Kurowskiej nieźle sytuowałoby się w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: