Wodolecznictwo

Hydroterapia

u                 Jest działem fizykoterapii, w którym wykorzystuje się oddziaływanie wody na ustrój. Woda może być stosowana we wszystkich trzech stanach skupienia: cieczy, lodu i pary wodnej

Podstawowe pojęcia

u                   Strefa komfortu cieplnego – jest to zakres temperatury, w którym nie odczuwa się ani ciepła, ani zimna. Zależy od średniej temperatury skóry

u                   Cieplny punkt obojętny skóry – jest to temperatura 33˚C, pomiar wykonuje się na tułowiu

u                   Obojętny punkt cieplny skóry – wartość zależy od właściwości fizycznych środowiska przekazującego lub pobierającego ciepło od ustroju.

- w warunkach środowiska wodnego obojętny punkt cieplny skóry mieści się w zakresie 34 - 36˚C

- dla powietrza obojętny punkt cieplny skóry wynosi ok.20˚C

Skala odczuwania temperatury wody przez człowieka

u                 Woda zimna     8 - 20˚C

u                 Woda chłodna 21 - 27˚C

u                 Woda letnia    28 - 33˚C

u                 Woda ciepła    34 - 37˚C

u                 Woda gorąca   38 - 42˚C

Skala odczuwania temperatury wody wg Cordesa

Odczyn skóry na zimno

u                  Prawidłowy

- zblednięcie skóry, a po krótkim czasie zaróżowienie skóry 

u                  Nieprawidłowy

- bladość lub zasinienie skóry, gęsia skórka, dreszcze, przyspieszenie akcji serca, złe samopoczucie

Wpływ zabiegów wodoleczniczych o różnej temperaturze na układy i narządy ustroju

Ogólne zasady wykonywania zabiegów wodoleczniczych

u                   Przed przystąpieniem do zabiegu wodoleczniczego należy dobrać siłę bodźców do stanu pacjenta. Serię zabiegów zaczyna się od łagodnych bodźców i stopniowo zwiększa się ich oddziaływanie. W stopniowaniu siły zabiegu ważną rolę odgrywa znajomość około dobowych rytmów termoregulacyjnych. Łagodna siła bodźca jest w przypadku kiedy zabiegi cieplne są stosowane w fazie rozgrzewania organizmu( od 3 do 15 godz.), a zimne w fazie ochładzania organizmu( od 15 do 3 godz.) Wykonywanie zabiegów z wykorzystaniem wody o temperaturze niezgodnej z rytmem termoregulacyjnym powoduje silne bodźcowe działanie wody. 

u                   Zabiegi wodolecznicze wykonuje się w odpowiednio ogrzanym pomieszczeniu – ciepłe w temperaturze 22 - 24˚C, a zimne w temperaturze 25 - 27˚C.

u                  Przed przystąpieniem do zabiegów wodoleczniczych, w których pacjent jest zanurzony w kąpieli całkowitej należy przystosować jego układ krążenia do ciśnienia hydrostatycznego poprzez 5 minutowe leżenie w wannie. 

u                  Należy pouczyć chorego, aby przed każdym zabiegiem wodoleczniczym opróżnił pęcherz moczowy; przy długim zabiegu konieczne jest oddanie stolca.

u                   Należy obserwować pacjenta podczas zabiegu. Zwracamy uwagę na barwę warg i policzków, ich zblednięcie lub zasinienie jest sygnałem do przerwania zabiegu

u                   Zbyt intensywne zaczerwienienie skóry- należy skontrolować tętno pacjenta- jego przyspieszenie do około 100/min. jest przeciwwskazaniem do kontynuacji zabiegu 

u                   Po każdym zabiegu ciepłym lub gorącym powinno się zastosować krótki zabieg zimny celem zapobiegnięcia utraty ciepła przez rozszerzone naczynia krwionośne skóry.

u                   Zabiegów zimnych nie wykonuje się u zmarzniętych pacjentów, ani na ochłodzone części ciała. Przed przystąpieniem do zabiegu pacjent powinien się ogrzać.

u                   Zabiegów nie wykonuje się na czczo, a także zaraz po obfitym posiłku.

u                   Po każdym zabiegu wodoleczniczym pacjent powinien odpocząć około 30 minut.

Przegląd zabiegów wodoleczniczych

Kąpiele

u                  Jest to zabieg, podczas którego całe ciało lub jego część pozostaje przez określony czas zanurzone w ośrodku o odpowiedniej temperaturze.

u                  Wyróżnia się następujące kąpiele:

-                     Kąpiel zimna – temperatura wody od 8 do 20˚C, czas zabiegu od kilku sekund do 1 min.

-                     Kąpiel chłodna – temperatura wody od 20 do 27˚C, czas zabiegu 5 – 15 min.

-                     Kąpiel letnia – temperatura wody od 28 do 33˚C, czas zabiegu 10 – 20 min.

-                     Kąpiel ciepła – temperatura wody   od 34 do 37˚C, czas zabiegu 10 – 30 min.

u                  Kąpiel kinezyterapeutyczna – wykorzystuje się odciążające i oporowe działanie wody. Temperatura wody                w wannach kinezyterapeutycznych wynosi od 34 - 37˚C. Temperatura wody w basenie kąpielowym powinna być zbliżona do obojętnego punktu cieplnego skóry.

Kąpiel o temperaturze wzrastającej

u                 Jest to kąpiel według Schweningera – Hauffego. Polega na kąpieli kończyn górnych lub dolnych w wodzie , której temperatura stopniowo wzrasta w czasie zabiegu od 35 do 42˚C. Czas zabiegu wynosi od 15 do 25 min.

Kąpiel wirowa

u                 Inna nazwa tego zabiegu to masaż wirowy. Podczas zabiegu wykorzystuje się wpływ cieplny wody oraz oddziaływanie mechaniczne związane z ruchem wirowym. Kąpiel wirowa jest łagodną formą masażu połączonego z wpływem ciepła. Temperatura wody wynosi od 32 do 40˚C, czas zabiegu 15 – 20 min.

Kąpiel perełkowa

u                  Jest to kąpiel w zwykłej wodzie , do której przez specjalny ruszt z małymi otworkami, umieszczony na dnie wanny, doprowadza się powietrze tłoczone pompą. Pęcherzyki powietrza w kąpieli perełkowej delikatnie drażnią skórę wywierając działanie o charakterze mikromasażu. Kąpiel perełkowa powoduje ogólne odprężenie nerwowe. 

Natryski

u                 Jest to zabieg wodoleczniczy, w którym wpływ wywiera ciśnienie i temperatura uderzającego w ciało jednego lub wielu strumieni wody. Do zabiegu wykorzystuje się urządzenie zwane katedrą natryskową.

u                  W zależności od temperatury wody wyróżnia się natryski zimne, ciepłe, gorące oraz o zmiennej temperaturze

u                  W zależności od ciśnienia – natryski o niskim ciśnieniu( 1,5 atm), natryski o średnim ciśnieniu( 1,5 – 2 atm), natryski o wysokim ciśnieniu ( 2 – 4 atm)

u                  Wyróżnia się natryski ruchome, stałe, parowe

Natryski ruchome

u                 Zabieg polega na działaniu ruchomego, o różnym kształcie, strumienia wody na różne okolice ciała pacjenta, który stoi w odległości 3 – 4 m od katedry natryskowej.

Przykłady natrysków ruchomych

u                 Natrysk biczowy – nazwa pochodzi stąd, że strumień wody może być okresowo przerywany, co powoduje działanie zbliżone do uderzeń bicza. Natrysk ten wykonuje się wodą chłodną lub o temperaturze zmiennej Woda wydostaje się z węża gumowego pod ciśnieniem 1,5 – 3 atm.

Kierunek prowadzenia strumienia wody w natrysku biczowym

u                  Natrysk szkocki – jest odmianą natrysku biczowego. Różni się tym, że wykorzystuje się wodę o zmiennej temperaturze – gorąca woda 38 - 42˚C, czas od 30 s do 1min.zimna woda 10 - 15˚C, czas kilka sekund, ciśnienie 2 – 3 atm. Ogólny czas zabiegu wynosi 3min. i kończy się wodą zimną.

u                  Stosując różne nasadki na końcówkę węża wyróżnia się natryski: nitkowe, wachlarzowate. 

Natryski stałe

u                  Zalicza się zabiegi, w których ukształtowanie i strumień wody nie ulegają zmianie

u                  Wyróżnia się natryski spadowe (deszczowe)- woda spada pod kątem 45˚z wysokości 1 – 2 m

  płaszczowy( boczny) – specjalne urządzenie w kształcie klatki papuziej

u                 Parowy – wykorzystuje się parę wodną

u                 Specjalne – typu Aix les Bains, natrysk podwodny(masaż podwodny)

u                 Nasiadowy (natrysk wstępujący)

Masaż podwodny

u                 Zabieg ten wykonuje się w specjalnych wannach lub basenach kinezyterapeutycznych typu Hubbarda.

Ogólne zasady wykonywania masażu podwodnego

u                   Siłę bodźca mechanicznego reguluje się przez zmianę ciśnienia hydrodynamicznego w zakresie 1,5 -4 atm.

u                   Przy prawidłowo dobranym ciśnieniu pacjent nie czuje bólu a na powierzchni ciała powstaje charakterystyczne wgłębienie tkanek

u                   Odległość nasadki od miejsca zabiegu zależy od odczuć pacjenta i wynosi 10 – 15 cm.

u                   Wykorzystuje się ruchy: prostoliniowe, okrężne, spiralne, poprzeczno – zygzakowate

u                   Podczas wykonywania zabiegu strumień wody prowadzi się najczęściej pod kątem 35˚- 45˚, w punktach bólowych często kąt padania strumienia wody zbliżony jest do 90˚

u                   Czas zabiegu całego ciała wynosi około 30 min.

Schemat prowadzenia wody w natrysku podwodnym całkowitym

Polewania

u                  Do zabiegu wykorzystuje się strumień wody wypływający z sieci wodociągowej z węża połączonego z kranem.

u                  Wyróżnia się polewania:

- bardzo zimne o temp.10 - 12˚C

- zimne o temp.18 - 20˚C

- gorące o temp.40 - 42˚C

- o zmiennej temp. część zimna 10-16˚C, część gorąca 38˚C

Zasada Kneippa

u              Stosować tyle ciepła, ile jest to konieczne, natomiast zimna tyle, ile tylko jest to możliwe.

u                   Stosuje się polewania kolan, ud, dolnej części ciała, grzbietu, polewania całkowite, piersi , głowy , twarzy, uszu, oczu.

u                   Zabieg wykonuje się w pomieszczeniu ogrzanym. Polewanie należy wykonać mniej więcej 2 godziny po posiłku, pacjent musi być rozgrzany, podczas zabiegu pacjent musi głęboko oddychać.

u                   Zimne polewania działają hartująco, poprawiają ukrwienie tkanek, działają ćwicząco na tętnice, żyły, naczynia włosowate i limfatyczne, pobudzają przemianę materii i układ nerwowy; działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie.

Zasady wykonania zimnych polewań

u                   Przed zabiegiem należy ocenić gospodarkę cieplną pacjenta

u                   Polewanie trwa około 40 – 60 s

u                   Po zabiegu pacjent musi szybko się osuszyć, ubrać i wykonać rozgrzewające ćwiczenia lub szybko chodzić przez 10 min.

u                   Wylot węża powinien być oddalony od ciała pacjenta mniej więcej 10 – 15 cm

u                   Podczas polewania o zmiennej temperaturze zabieg ciepłą wodą wykonuje się przez 1-2 min., a zimną przez  20 s. Zaczyna się od polewania ciepłą wodą i kończy się po 2 zmianach zimnym polewaniem

Zmywania

u                 Polegają na zmywaniu ciała gąbką lub ręcznikiem zmoczonym w zimnej wodzie(15 - 20˚C), a następnie wytarciu suchym ręcznikiem. Zabieg trwa 2 do 3 min.

Nacierania

u                 Zabieg polega na połączeniu działania czynnika termicznego z bodźcami mechanicznymi o różnym natężeniu.

Zawijania

u                 Zabieg polega na szczelnym zawinięciu całego ciała zimnym prześcieradłem.

Okłady

u                 Wyróżnia się okłady chłodzące, rozgrzewające, gorące

u                 Wykonuje się je na ograniczoną powierzchnię ciała.