Prawo pracy Prawo pracy jest now� ga��zi� prawa ma oko�o 200 lat. Prawo pracy indywidualne. W okresie niewolnictwa, niewolnik by� rzecz�. Wi�c nie najmowano pracy, a niewolnictwo by�o domen� prawa rzeczowego. Najem pracy wyst�powa� w prawie rzymskim - jej znaczenie by�o marginalne. W g��wnym zakresie praca �wiadczona by�a przez niewolnik�w a w w�skim zakresie przez ludzi wolnych. Nie odbywa�o si� to w ramach umowy zlecenia itp., a tylko przez najem. Nie mo�na pracy wykupi�, zleci�, a tylko naj��. Podobna sytuacja by�a w prawie feudalnym --> ch�opi pa�szczy�niani Wiek XVIII --> rewolucja przemys�owa. Zmiana systemu gospodarczego, �ci�gana by�a si�a robocza ze wsi. Wyst�powa�a autonomia woli podmiot�w --> pa�stwo udziela kompetencji do regulacji . Rola pa�stwa to rola str�a nocnego. Przewa�a� popyt nad prac�. Nigdy nie by�o tak by przewa�a� popyt na zatrudnienie zawsze wi�cej r�k do pracy ni� samej pracy. Dlatego dochodzi�o do dewolucji. Dlatego ca�y czas: - wyd�u�a� si� czas pracy odbywa�o si� to - mala�y p�ace XVIII i XIX wiek Pa�stwo odesz�o od roli str�a nocnego dlatego dwa czynniki, kt�re to spowodowa�y: - humanitarny o zabarwieniu demograficznym - wyzysk by� bardzo du�y - polityczny - ludzie zacz�li si� buntowa� przeciwko wyzyskowi. Postanowiono i�� na koncesje by bunty zosta�y wyciszone. 1802 data graniczna - �Ustawa o zatrudnieniu dzieci� --> ograniczenie czasu pracy. Dalsza ewolucja sz�a w kierunku warunk�w zatrudnienia dzieci i kobiet. P�niej poszerza� si� zakres podmiotowy i przedmiotowy /wynagrodzenia, bezpiecze�stwo i higiena pracy/. Wprowadzono zakaz �truck� p�acenia towarami za kt�re mo�na by�o kupowa� w sklepach fabrycznych. Zakaz zap�aty w produktach wytwarzanych przez dany zak�ad. Na pocz�tku nakazy i zakazy administracyjne regulowa�y prawo pracy. Istotne znaczenie zyska�a regulacja administracyjno - prawne. 1804 - Kodeks Napoleona w nim zawarte by�y dwa przepisy o pracy: 1. wyja�nia� czym jest umowa o pracy /elementy umowy/ 2. m�wi� o zakazie zawierania umowy na ca�e �ycie - bezsensowny przepis, my�lenie starymi kategoriami. Prawo pracy zbiorowe. 1. Pocz�tkowo grupowe wyst�pienia pracownika by�y traktowane jako nielegalne 2. Prawo koalicji --> prawo tworzenia i wst�powania w zwi�zki zawodowe 1824. Zwi�zki pracodawc�w i pracownik�w. Nad nimi nadz�r administracyjny, strona si� znie�� ten nadz�r 3. Legalno�� protest�w 4. uk�ady zbiorowe - walczono o nadanie im waloru normatywnego. Dopiero nadanie im tego charakteru mo�na by�o m�wi� o prawie pracy zbiorowym. I wojna �wiatowa. Powstanie dw�ch nowych podmiot�w: 1. Mi�dzynarodowa organizacja Pracy --> 1919 2. Rosja Radziecka --> wp�ywa na prawo pracy 1918 i pojawiaj� si� Kodeksy Pracy przyznaj�ce pracownikom uprawnienia: - 8 godzinny dzie� pracy - p�atne urlopy coroczne Po I wojnie �wiatowej: * uk�ady zbiorowe * rozw�j negocjacji zbiorowych * eliminacja norma administracyjnych na rzecz regulacji cywilnej. Normy nie tylko dla pracodawc�w, ale tak�e dla pracownik�w. * wykonywanie pracy w godziwych warunkach Po II wojnie �wiatowej Uznanie prawa pracy jako samodzielnej ga��zi prawa. Dosz�o do wykszta�cenia dw�ch czynnik�w: wi�za�o si� to obozami pa�stw: * socjalistycznym - zlikwidowanie bezrobocia. Pe�ne zatrudnienie bez wzgl�du na koszty. * kapitalistycznych Oba obozy d��y�y do zwi�kszenia uprawnie� dla pracownik�w. Polska. Od 1918. Odziedziczyli�my system prawa pracy w ba�aganie. Trzy regulacje zacofane, szczeg�lnie zab�r rosyjski. 23 listopada 1918 - dekret o 8 godzinnym dniu pracy. Okres od 1918-1925- prowadzono usilne dzia�ania w celu ocalenia tych system�w i dostosowania si� do standard�w mi�dzynarodowych. 1919- uchylenie dekretu o czasie pracy na rzecz ustawy. Dekret o tymczasowych przepisach o zwi�zkach zawodowych: * prawo koalicji * nadawa� podstawowe wolno�ci zwi�zkom * brak nadzoru nad dzia�alno�ci� zwi�zk�w. 1922- ustawa o pracowniczych urlopach /urlop przys�ugiwa� o ile pracownik go za��da�/ Rozr�nienie na pracownik�w umys�owych /po 1 roku --> 1 miesi�c urlopu/ i fizycznych /1 rok --> 8 dni urlopu/. Od 1926- nast�pi�a pewna stagnacja. Dzia�alno�� ustawodawcza mia�a charakter porz�dkowy: - ustawa o inspekcji - o s�downictwie - osobne ustawy o pracy os�b fizycznych i umys�owych. 1929 - kryzys gospodarczy --> zast�j i regres prawa pracy. Polska * ograniczenie urlop�w pracowniczych * ograniczenie wynagrodzenia za godziny dodatkowe * przyrost bezrobocia 1933- Kodeks Zobowi�za� /umowy o prace artyku�y 441-477/. Regulacja ta obowi�zywa�a do 1975. 1935-39- okres schy�kowy 1937- ustawa o uk�adach zbiorowych pracy. Po II wojnie �wiatowej. Nie ma bezrobocia. Generalnie sytuacja negatywna: - zwi�zki zawodowe nie przystaj� do takiego modelu pa�stwa uk�ady zbiorowe by�y do pomy�lenia. Zwi�zki zawodowe s� podporz�dkowane partii. 1 stycze� 1975 Kodeks Pracy -obowi�zuje do dzisiaj ze zmianami. III RP- istotniejsze od zmieniania regulacji z PRL by�o stworzenie nowych akt�w prawnych. 28 XII 1989 - ustawa o zwolnieniach grupowych. 1991 - ustawa o zwi�zkach zawodowych - ustawa o sporach zbiorowych - ustawa o organizacjach pracodawczych 1993 - ustawa o ochronie roszcze� pracowniczych 2 luty 1996 - wielka nowelizacja kodeksu pracy Prawo pracy obejmuje wszelkie rodzaje zatrudnie�. Prawo pracy- s�owo wieloznaczne. Praca: 1. w znaczeniu czynno�ciowym - pomijamy takie jak praca maszyny, zwierz�cia, artysty 2. tylko jako dzia�alno�� zarobkowa /odpada wszelka praca spo�eczna czy wykonywana jako hobby/ 3. dzia�alno�� zarobkowa, ale wykonywana tylko na rzecz innej osoby 4. praca podporz�dkowana umownie /podlega pracownik, ale podporz�dkowanie ma charakter umowy przeciwie�stwem jest praca jednostronnie podporz�dkowana/ 5. Kto praca organizuje Rozr�nienie: * Umowa- dobrowolne o�wiadczenie woli * Jednostronnie podporz�dkowana- podmiot znajduje si� w sytuacji przymusowej /np. wi�zienie/. Cel zarobkowy nigdy nie jest celem g��wnym. G��wny stosunek regulacji przez prawo pracy. Indywidualny stosunek pracy --> centralny stosunek w ramach prawa pracy zawiera go pracownik i pracodawca. Celem jest wykonywanie pracy za zap�at�. Inne rodzaje stosunk�w prawa pracy. 1. stosunek po�rednictwa - to stosunki o charakterze administracyjno - prawnym. One maj� sprawi� by stosunek pracy zaistnia�. 2. zbiorowy stosunek pracy - ich celem nie jest �wiadczenie pracy mi�dzy np. zwi�zkami zawodowymi a pracodawc�. Maj� one na celu kszta�towanie akt�w normatywnych /uk�ady zbiorowe przede wszystkim/. Tworz� podstaw� dla innych stosunk�w prawa pracy. 3. stosunki organizacyjno podmiotowe prawa pracy - ma wp�yw na kompetencje prawa pracy. 4. stosunki procesowe stosunki zwi�zane z nadzorem na prac� --> Pa�stwowa Inspekcja Pracy, Spo�eczna Inspekcja Pracy, Komisje BHP na terenie przedsi�biorstw. Poni�ej to dziedziny graniczne z prawem pracy. Prawo pracy a prawo cywilne. Prawo cywilne--> aspekt genetyczny--> prawo cywilne traktuje si� jako pie� z kt�rej wykszta�ci�y si� dalsze ga��zie prawa. Prawo pracy jest ga��zi� pochodz�c� przede wszystkim od prawa cywilnego. aspekt ideologiczny--> prawo cywilne promuje r�wno�� i indywidualizm praw jednostki. R�wnie� pewnym stopniu w prawie pracy s� cenne te warto�ci, ale s� chronione w inny spos�b. * aspekt dogmatyczny- art. 300 KP �Do spraw nie uregulowanych kodeksie pracy stosuje si� kodeks cywilny o ile nie s� sprzeczne z zasadami prawa pracy. * prawo pracy nie ma cz�ci og�lnej i dlatego istnieje art. 300 Prawo pracy a prawo administracyjne. Problemy graniczne: 1. niegdy� ca�a dziedzina s�u�by pa�stwowej podlega�a regulacji prawu administracyjnemu. Do 1975 podstaw� mianowania urz�dnika jest stosunek pracy. 2. Regulacja o charakterze administracyjno-prawnym w samym prawie pracy Prawo pracy a polityka spo�eczna. polityka spo�eczna- wycinek polityki prowadzonej przez pa�stwo, kt�ra reguluje wa�ny interes spo�eczny /kwestia zatrudnienia, ochrony zdrowia, p�ac, wypoczynku/. Prawo pracy jest jedynym z instrumentem realizacji niekt�rych cel�w polityka spo�eczna przez pa�stwo. Prawo pracy a prawo socjalne. * prawo socjalne- jest jedn� najm�odszych ga��zi prawa. * prawo socjalne- wyros�o z prawa pracy. Podstawow� dziedzin� prawo socjalnego by�y ubezpieczenia spo�eczne /powsta�y jako ubezpieczenia stricte pracownicze/. Problem jednolito�ci i dyferencjacji. Zasada jednolito�ci - chodzi oto aby osoby znajduj�ce si� w podobnej sytuacji faktycznej by znajdowa�y si� w podobnej sytuacji prawnej. Zasada dyferencjacji- zr�nicowanie grup pracowniczych ze wzgl�du na r�ne kryteria. Podzia� kryteri�w zr�nicowania. a. zasadne b. bezzasadne XX lecie * Funkcjonariusz pa�stwowi mieli najwi�kszy zakres uprawnie� * Pracownicy umys�owi- szerokie uprawnienia. * Robotnicy w przemy�le i handlu - ni�ej * Robotnicy rolni * S�u�ba domowa - poza nawiasem regulacji. Zmiana w PRL --> kryteria dyferencyjne inne. Podzielono gospodark� na dwa dzia�y: I Przemys� wydobywczy i maszynowy - rozliczne uprawnienia przyznawane bezzasadnie. II ca�a reszta * Dyferencjacja zasadna 1. ze wzgl�du na : -wiek -p�e� -zdrowie -macierzy�stwo 2. kryterium funkcji spo�ecznej- utrudnienie nawi�zania stosunku pracy. �r�d�a praw. Podzia� na grupy. I �r�d�a powstania- fakty, kt�re uznajemy za prawotw�rcze. Skutkiem ich jest ustanowienie norm prawnych. Ustanowione przez kompetentne organy pa�stwa. Prawo pracy jest jedyn� ga��zi�, kt�ra ma w�asne �r�d�a nie pochodz�ce od organ�w. II �r�d�a poznania prawa. Podzia� na dwie grupy: 1. prawo stanowione przez pa�stwo /prawo heteronomiczne - s� powszechne/ Zaliczamy do nich. a. Konstytucja szereg przepis�w z...
Joanat